Saraçlık; eyer, semer, koşum takımı gibi hayvan donanımlarıyla deri eşya üretimini kapsayan geleneksel bir zanaattır. Bu işi yapanlara saraç, atölyelerine saraçhane denir. El işçiliğiyle yapılan ürünler arasında yular, kemer, cüzdan ve heybe gibi eşyalar da bulunur.

^{Saraçlık Mesleği (Anadolu Ajansı)}

Tarihi

Saraçlık sanatı, tarih boyunca özellikle atlı toplumlar arasında önem kazanmıştır. Lidyalılar dönemine kadar uzanan bu sanat, Orta Asya Türkleri döneminde büyük gelişme göstermiştir. At kültürüyle iç içe yaşayan Türk topluluklarında saraçlık yalnızca bir zanaat değil, aynı zamanda askerî ve sosyal yaşamın ayrılmaz bir parçası olmuştur. Osmanlı döneminde saraçlar, devlet teşkilatında yer almış ve Saraçhane gibi isimler şehir dokusuna yansımıştır.

Kullanılan Malzeme ve Araçlar

Saraçlıkta kullanılan başlıca malzemeler arasında sığır derisi, keçe, kösele, kıl ve kıtık gibi doğal ürünler yer alır. Kahramanmaraş ve Gaziantep’teki tabakhanelerden temin edilen deriler tercih edilir. Saraçlar işlerinde; çekiç, biz, makas, iğne, pense, matkap gibi geleneksel el aletleri kullanırlar. Zincirler demirciler çarşısından, keçeler ise yerel keçecilerden sağlanır.

Ürün Yelpazesi

Saraçlar tarafından üretilen geleneksel ürünler arasında hamut, eğer, kedene, belleme, kolon, aşırtma, beygir paldını, at boncuğu, sarka, sim sırma süslemeleri gibi birçok unsur bulunur. Sim sırma, özellikle Maraş işi olarak anılan ve geçmişte saraç ürünlerinin görselliğini artırmak için kullanılan bir süsleme sanatıdır. Kadınlar tarafından evde hazırlanan bu sim sırmalar, saraçlar tarafından eğer üzerine yerleştirilirdi.

Bölgesel Uygulamalar: Kahramanmaraş Örneği

Kahramanmaraş, saraçlık zanaatının Anadolu’daki önemli merkezlerinden biridir. 50 yıl öncesine kadar şehirde 28 saraç dükkânı faaliyet gösterirken, bugün bu sayı 6’ya kadar düşmüştür. Saraçlar, mesleği genellikle babadan ya da dededen devralarak sürdürmektedir. Meslek erbabının sayıca az olması nedeniyle, bağımsız bir dernek kurulamamıştır ve Köşkerler Derneği çatısı altında faaliyet yürütülmektedir.

Sosyoekonomik Değişimin Etkileri

Tarımsal faaliyetlerin azalması, motorlu araçların yaygınlaşması ve hayvancılığın gerilemesi gibi nedenlerle saraçlık mesleği günümüzde azalmıştır. XIX. yüzyılın başlarında ürünlerdeki estetik ve süslemeler ön plandayken, günümüzde işlevsellik daha çok önem kazanmaktadır. Buna rağmen saraçlar, birçok el sanatı ustasının aksine mesleklerinden geçim sağlayabilmektedir.

Günümüzde Saraçlık

Geleneksel saraçlık mesleği, günümüzde sınırlı sayıdaki usta tarafından yaşatılmaktadır. Saraçlık ürünlerine olan talebin azalmasına karşın, zanaatkârlar mesleklerini sürdürmeye devam etmektedir. Ustalıkla yürütülen bu zanaat, aynı zamanda somut olmayan kültürel mirasın önemli bir parçası olarak değerlendirilmektedir.

^{Saraçlık Mesleği (Anadolu Ajansı)}