Sarıkız Efsanesi, Anadolu'nun zengin mitolojik ve folklorik geçmişinden gelen, Kazdağları yöresine mal olmuş ünlü bir efsanedir. Farklı konumlar efsaneyi sahiplenmiştir. Tekirdağ Merkez Süleymanpaşa İlçesi, Çanakkale'nin Ayvacık İlçesi ve Balıkesir'in Edremit İlçesi, yüzlerce yıldır bu efsanenin öznesi olan Sarıkız ve babasının hikayesiyle anılır. Sarıkız Tepesi ve Baba Tepe gibi mekanlar, bu hikayenin hafızasını taşıyan kutsal yerler olarak kabul edilir.
Sarıkız Heykeli, Balıkesir (Kaynak: Süleymanpaşa Belediyesi)
Efsaneye göre Sarıkız, çocukluğunda çobanlık yaparak babasıyla birlikte Kazdağları eteklerinde yaşamıştır. Annesini küçük yaşta kaybeden Sarıkız, babasının desteğiyle büyümüş ve güzelliğiyle yörede dikkat çekmiştir. Ancak, onun bu çekiciliği ve kimseye yüz vermemesi, köy halkı arasında kıskançlık ve iftiraların yayılmasına neden olmuştur.
Sarıkız'ın babası, hac vazifesini yerine getirmek üzere köyden ayrıldığında, Sarıkız köyde yalnız kalmıştır. Köyün genç erkekleri tarafından talep edilmesine rağmen, kimseye yüz vermeyen Sarıkız hakkında çıkarılan dedikodular, onun ahlaksızlıkla suçlanmasına yol açar. Hacdan dönen babası, bu iftiralara inanarak büyük bir üzüntü ve çaresizlikle kızını Kazdağları'nın zirvesine bırakmaya karar verir. Yanına aldığı birkaç kazla birlikte Sarıkız'ı terk eder.
Sarıkız, Kazdağları'nın zirvesinde yalnız başına yaşarken, birçok mucizevi olayın öznesi haline gelir. Yörede kaybolan yolcuların yollarını bulmasına yardım ettiği, kazlarının köylülerin tarlalarına zarar vermemesi için eteklerine doldurduğu taşlarla bir avlu oluşturduğu anlatılır. Bu hikayeler, onun ermiş bir kişi olduğuna dair inançları pekiştirir.
Yıllar sonra, Sarıkız'ın mucizelerine dair anlatılanlar babasının kulağına ulaşır. Kızının ermişlik mertebesine ulaştığına ınanarak Kazdağları'na geri döner. Baba ve kız, bugün "Sarıkız Tepesi" olarak bilinen yerde buluşurlar. Sarıkız, babasına tatlı su getirmek için elindeki testiyi vadiye uzattığında, suyun tuzlu olmadığını fark eden baba, kızının kutsal bir kişi olduğunu anlar.
Sarıkız'ın ermiş olduğunun ortaya çıkmasıyla birlikte, bir kara bulutun aniden ortaya çıkıp onu ortadan kaybettiği anlatılır. Baba ise üzültü ve pişmanlık içinde bugün "Baba Tepe" olarak bilinen yerde vefat eder. Her iki mekan da yöre halkı tarafından kutsal kabul edilerek ziyaret edilir.
Sarıkız Efsanesi, yüzlerce yıl boyunca Anadolu’nun sözlü kültüründe yaşamaya devam etmiştir. Bugün de Kazdağları'nın en yüksek noktaları olan Sarıkız Tepesi ve Baba Tepe, halk tarafından anma törenlerinin düzenlendiği yerler olarak yaşatılmaktadır. Efsane, hem yöredeki doğal güzelliklerin hem de Anadolu’nun manevi mirasının bir parçası olarak kabul edilmektedir.
