logologo
ŞÂŞÎ, Ebû Ali
(أبو علي الشاشي)
fav gif
Kaydet
viki star outline
Avatar
Ana YazarALİ PEKCAN20 Kasım 2024 08:10
Hanefî fakihi.
badge borderhover badge border
avatar
İslam Ansiklopedisi Kategorisi
Kurulları tarafından
onaylanmıştır.

ŞÂŞÎ, Ebû Ali

Board Main İcon

Mâverâünnehir bölgesinde bugün Özbekistan sınırları içinde yer alan Şâş (günümüzde Taşkent) şehrinden olup hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Iraklı Hanefî fakihi Ebü’l-Hasan el-Kerhî’nin, ömrünün sonlarına doğru kendisine felç indiğinde ders vermek için öğrencisi Şâşî’yi, fetva için de Ebû Bekir Ahmed b. Muhammed ed-Dâmegānî’yi görevlendirdiği bilinmektedir. Kerhî’nin, “Bize hâfızası Ebû Ali’den daha sağlam ve güçlü biri gelmemiştir” dediği kaydedilmektedir. Şâşî, hocasının vefatından (340/952) sonra Bağdat’ta Derbüabde Mescidi’nde ders verdi ve Hanefîler’in reisi konumuna geldi. Mezhebin gerek “usul” gerekse “nevâdir” diye anılan hükümlerine vâkıf idi (Ebû Ca‘fer el-Hinduvânî’nin onun bu özelliğini sınama girişimiyle ilgili bir anekdot için bk. Saymerî, s. 164). Serahsî, fıkıh ve usul kaynaklarında fikirlerine hemen hemen hiç yer verilmeyen Şâşî’nin zâhirü’r-rivâyeye (usul) muhalif olan bir görüşünü ve gerekçesini kaydeder (el-Mebsûṭ, XX, 171). Şâşî’nin vasiyeti uyarınca vefatından sonra defterleri öğrencilerine verildi, üç kişide bulunan 900 dirhemlik mirası sadaka olarak dağıtıldı. Ders halkasının başına Nîşâbur’dan Bağdat’a dönen arkadaşı Ebû Bekir el-Cessâs geçti.


Eski kaynaklarda Şâşî’nin eserinin bulunduğuna dair bir kayda rastlanmamaktadır. Ancak Uṣûlü’ş-Şâşî adlı bir eser hem ona hem aynı nisbeyi taşıyan diğer bazı müelliflere (Nizâmeddin eş-Şâşî ve Ebû Ya‘kūb İshak b. İbrâhim eş-Şâşî; ayrıca bk. ŞÂŞÎ, Muhammed b. Ahmed) izâfe edilerek ayrı ayrı yayımlanmıştır (nşr. Muhammed Hasan Ebü’l-Hasan b. Senbuhlî el-Hindî, Navalkişor 1302, Ḥuṣûlü’l-Ḥavâşî ʿalâ Uṣûli’ş-Şâşî adıyla; nşr. Şeyh Halîl el-Meys, Beyrut 1982, 2003, Molla Muhammed Feyzü’l-Hasan el-Gengûhî’nin ʿUmdetü’l-Ḥavâşî adlı şerhiyle birlikte; Hindistan, ts., Mevlevî Muhammed Abdürreşîd’in Zübdetü’l-Ḥavâşî adlı şerhiyle birlikte; Mültan 1980, Muhammed Necmülganî Han Râmpûrî’nin Müzîlü’l-ġavâşî şerḥu Uṣûli’ş-Şâşî adlı şerhiyle birlikte; Karaçi 1991, Muhammed Enver Bedahşânî’nin Teshîlü Uṣûli’ş-Şâşî’siyle birlikte [Ebû Ya‘kūb İshak b. İbrâhim eş-Şâşî’ye nisbet edilmiştir]; nşr. Muhammed Ekrem en-Nedevî, Beyrut 2000, Uṣûlü’ş-Şâşî: Muḫtaṣar fî uṣûli’l-fıḳhi’l-İslâmî; nşr. Veliyyüddin b. Muhammed Sâlih el-Ferfûr, eş-Şâfî ʿalâ Uṣûli’ş-Şâşî, Dımaşk 2001 [Nizâmeddin eş-Şâşî’ye nisbet edilmiştir]; İslâmâbâd 2003, Mevlânâ Abdülgaffâr’ın Ṣafvetü’l-ḥavâşî şerḥu Uṣûli’ş-Şâşî adlı şerhiyle birlikte). Nâşirlerden Muhammed Ekrem en-Nedevî bu eserin VIII. (XIV.) yüzyılın ortalarında Hint ülkesinde tanınmaya başladığını, ardından bütün eğitim kurumlarında okutulduğunu belirttikten sonra Hamîd Kalender’in Ḫayrü’l-mecâlis (s. 286) adlı eserine dayanarak Çırâğ-ı Dehlî lakabıyla bilinen Nasîrüddin Mahmûd’un (ö. 757/1356) bu kitaba yaptığı atfa temas eder ve müellifin kimliğini gösteren hiçbir işarete rastlamadığını söyleyip Ebû Ali eş-Şâşî ya da Nizâmeddin eş-Şâşî’ye aidiyeti hususundaki değerlendirmelere yer verir. Nedevî’nin beyanına göre Bankipûr Kütüphanesi’nin kataloglarını düzenleyen Muhammed el-Ceylemî, Ḥadâʾiḳu’l-Ḥanefiyye adlı eserinde “Hicrî VII. asırda vefat eden Hanefî âlimleri” başlığı altında kitabı Nizâmeddin eş-Şâşî’ye nisbet eder. Kendi kütüphanesinde bulunan 879 (1474) tarihli bir nüshayı esas alarak eseri yayımlayan Veliyyüddin b. Muhammed Sâlih el-Ferfûr ise müellifin VII. (XIII.) yüzyıl ulemâsından olduğunu ileri sürer. Gerek bu bilgiler gerekse kaynaklarda Ebû Ali eş-Şâşî’ye eser nisbet edilmemiş olması ve eserde (el-Uṣûl, s. 85, 219, 257) kendisinden çok sonra yaşamış olan Ebû Zeyd ed-Debûsî (ö. 430/1039) ve İbnü’s-Sabbâğ’a (ö. 477/1084) atıfta bulunulması kitabın Ebû Ali eş-Şâşî’ye ait olmadığını göstermektedir. Ayrıca eserin ileriki dönemlerin dil ve üslûp özelliklerini taşıması, kullanılan terim ve kavramların gelişmiş olması ve konuların sistematik bir şekilde yer alması da Ebû Ali eş-Şâşî’ye nisbetinin yanlışlığını gösteren önemli ipuçlarıdır.

Kaynakça

Ebû Ali eş-Şâşî, el-Uṣûl, Beyrut 1402/1982, s. 85, 219, 257.

Hüseyin b. Ali es-Saymerî, Aḫbâru Ebî Ḥanîfe ve aṣḥâbih, Beyrut 1976, s. 160, 163-164, 167.

, IV, 392.

, s. 142-143.

, XX, 171.

Nizâmeddin eş-Şâşî, eş-Şâfî ʿalâ Uṣûli’ş-Şâşî (nşr. Veliyyüddin b. Muhammed Sâlih el-Ferfûr), Dımaşk 1422/2001, s. 11-15, 118, 254, 302.

, I, 262; II, 238, 493.

İbn Kutluboğa, Tâcü’t-terâcim fî ṭabaḳāti’l-Ḥanefiyye (nşr. M. Hayr Ramazan Yûsuf), Beyrut 1992, s. 200.

Kınalızâde Ali Efendi, Ṭabaḳātü’l-Ḥanefiyye (nşr. Süfyân b. Âiş b. Muhammed – Firâs b. Halîl Meş‘al), Amman 1425/2003, s. 179-180.

Mahmûd b. Süleyman el-Kefevî, Ketâʾibü aʿlâmi’l-aḫyâr min fuḳahâʾi meẕhebi’n-Nuʿmâni’l-muḫtâr, Süleymaniye Ktp., Reîsülküttâb Mustafa Efendi, nr. 690, vr. 109b.

, II, 39-40.

, s. 58, 244.

, I, 62.

Murteza Bedir, The Early Development of Ḥanafī Uṣul al-Fiqh (Legal Theory) (doktora tezi, 1999), Manchester University Faculty of Arts, s. 11, 18-21, 47-48, 70-71, 99-100, 121-122, 143-145, 167-170, 204-205, 242, 244-245.

Tuncay Başoğlu, Hicrî V. Asırdaki Fıkıh Usûlü Eserlerinde İllet Tartışmaları (doktora tezi, 2001), MÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, s. 18.

Ali Pekcan, “İlk Klasik Hanefî Usûl Eseri (!) Olarak Bilinen ‘Usûlü’ş-Şâşî’ Adlı Eserin Müellifi ve Muhtevası Üzerine Bir Değerlendirme”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, sy. 2, Konya 2003, s. 267-272.

https://islamansiklopedisi.org.tr/sasi-ebu-ali

Sen de Değerlendir!

0 Değerlendirme
KÜRE'ye Sor