30 Nisan 1949 tarihinde İstanbul'un Kadıköy semtinde doğan Selim İleri, Cumhuriyet Dönemi Türk edebiyatının önemli isimlerinden biridir. Yazarlık kariyerine öyküyle başlayan İleri, zamanla roman, senaryo, tiyatro, inceleme, deneme ve anı gibi pek çok türde çalışmalar yapmış ve bu eserlerinde genellikle nostalji, hüzün ve zamana karşı direniş temalarına yer vermiştir.

Gençlik ve Eğitim

Selim İleri, babası Hasan Hilmi İleri’nin İstanbul Teknik Üniversitesi’nde öğretim üyesi olarak görev yaptığı ve annesi Süheyla İleri’nin melankolik bir yapıya sahip olduğu bir çevrede yetişti. Galatasaray Lisesi’nde başladığı eğitimine Atatürk Erkek Lisesi’nde devam etti. Özellikle Atatürk Erkek Lisesi’ndeki Vedat Günyol ve Rauf Mutluay gibi öğretmenlerden etkilenmiştir. Bu öğretmenlerin aydınlanma ve hümanizm kavramlarını İleri’ye kazandırdığı belirtilmiştir​. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde öğrenim görmeye başlasa da bu eğitimini tamamlamadan bırakmış ve tamamen edebiyata yönelmiştir.

Kariyer ve Başarılar

Selim İleri, 19 yaşında yayınladığı ilk kitabı Cumartesi Yalnızlığı ile edebiyat dünyasına adım attı. 1976'da yayımlanan Dostlukların Son Günü, Sait Faik Hikâye Armağanı’na layık görülerek dikkatleri üzerine çekti. Bir sonraki yıl yayınladığı Her Gece Bodrum adlı romanı, Türk Dil Kurumu Roman Ödülü’nü kazandı. Bu romanı, Türk edebiyatında modernizme geçişi temsil eden eserlerden biri olarak kabul edilir.

^{Cumartesi Yalnızlığı adlı kitabının kapağı. (https://www.everestyayinlari.com/kitap/cumartesi-yalnizligi-selim-ileri/10645)}

1981’de Yaşarken ve Ölürken adlı romanı, Milliyet Sanat Dergisi tarafından yılın romanı seçildi. Bu ödül, eserin modern Türk edebiyatında taşıdığı estetik ve tematik derinliğin bir göstergesi olarak değerlendirilmiştir. Roman, bireyin varoluşsal sorgulamalarını ve toplumsal dönüşümle yüzleşmesini ele alarak, eleştirmenlerden ve okurlardan büyük övgü toplamıştır. Senarist olarak da başarılar elde eden İleri, Kırık Bir Aşk Hikâyesi adlı senaryosuyla 1982-83 Sinema Yazarları Derneği tarafından en iyi senaryo ödülüne layık görüldü. 1990’larda ise tiyatroya yönelerek Allahaısmarladık Cumhuriyet adlı oyunuyla Afife Jale ve Avni Dilligil ödüllerini kazandı.

Edebiyatın yanı sıra, gazetecilik ve radyo programları da yapan İleri, 1999 yılında Türkiye Gazeteciler Cemiyeti tarafından televizyon alanında kültür-sanat ödülü aldı. 2002’de Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak adlı romanıyla Orhan Kemal Roman Armağanı’nı kazandı. 2012 yılında Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü ile taçlandırılan Selim İleri, 2021'de Erdal Öz Edebiyat Ödülü’nü de almıştır.

Sanatçı Kişiliği

Selim İleri hayatı boyunca başka bir meslekle ilgilenmemiş ve yalnızca yazarak yaşamını sürdürmüştür. Milliyet, Cumhuriyet ve Radikal gibi gazetelerde köşe yazarlığı yapmış, ayrıca radyo ve televizyonlarda kültür programları hazırlamıştır​. Sanat için sanat anlayışıyla bireyin yalnızlıklarını ve toplumsal eleştirileri işleyen İleri, "Geçmiş, Bir Daha Geri Gelmeyecek Zamanlar" dizisindeki romanlarında unutulan değerleri yeniden ele almıştır. Romanlarında toplumsal tarihle bireysel anıların iç içe geçtiği özgün bir anlatı kurmuştur​. Selim İleri’nin 40. yazarlık yılı şerefine düzenlenen "Selim İleri Sempozyumu", onun edebiyat dünyasındaki etkisini ve önemini vurgulamaktadır. Bu etkinlikte, birçok yazar ve eleştirmen, İleri’yi farklı yönleriyle değerlendirmiştir.

Edebiyata Katkıları ve Eserleri

Selim İleri'nin eserleri, dışavurumcu bir anlatıma sahip olup hüzün, melankoli ve zamana direniş temaları üzerine odaklanmıştır. Bu temalar, özellikle Her Gece Bodrum adlı romanında bireyin içsel çatışmaları üzerinden, Dostlukların Son Günü öykü kitabında ise dostluk ve kayıplar ekseninde belirginleşir. Aynı zamanda, Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak adlı eseriyle zamana karşı duyulan özlem teması daha geniş bir bağlamda işlenmiştir. İleri, gerek geçmişin estetik bir şekilde yeniden inşa edilmesi gerekse edebiyatta metinlerarası ilişkiler kurarak farklı bir anlatı tarzı benimsemiştir.

Romanları

• Her Gece Bodrum (1977)
• Yaşarken ve Ölürken (1981)
• Cehennem Kraliçesi
• Bu Yaz Ayrılığın İlk Yazı Olacak (2002)

Öyküler

• Cumartesi Yalnızlığı (1968)
• Dostlukların Son Günü (1976)
• Bir Denizin Eteklerinde

Diğer Eserleri

• Allahaısmarladık Cumhuriyet (Tiyatro)
• Kırık Bir Aşk Hikayesi (Senaryo)
• Hüzün Kahvesi (Anı)

Edebi Temalar ve Üslup

İleri’nin eserlerinde melankoli, nostalji ve yalnızlık temaları baskındır. Bu temalar, annesinden tevarüs ettiği melankolik ruh haliyle doğrudan ilişkilidir​.

Romanlarında, bireyin yalnızlığını toplumsal iletişimsizlikle ilişkilendirerek özgün bir eleştirel bakış sunmuştur. Özellikle "Her Gece Bodrum" ve "Mavi Kanatlarınla Yalnız Benim Olsaydın" gibi eserlerinde bireysel yalnızlıklar ve toplumsal değişim iç içe işlenmiştir​.

Romanlarında sanatçıların ve aydınların toplumdaki yerini eleştiren İleri, toplumcu gerçekçi bir duruş benimsemese de, toplumsal sorunları işleyen eserleriyle fark yaratmıştır. Özellikle Bodrum Dörtlemesi ve "Yalancı Şafak" bu eleştirilerin belirgin olduğu eserlerdir​

Son Yılları ve Vefatı

Selim İleri, hayatının son yıllarında İstanbul'da sakin bir yaşam sürmüş; bu dönemde özellikle anı yazıları ve geçmişe dair denemeler üzerinde yoğunlaşmış, edebiyat dünyasıyla güçlü bağlarını korumaya devam etmiştir. Ayrıca genç yazarlarla düzenli olarak bir araya gelerek deneyimlerini paylaşmış ve edebiyat etkinliklerinde onur konuğu olarak yer almıştır. eserleriyle ve düşünceleriyle edebiyat dünyasına ilham vermeye devam etmiştir. 8 Ocak 2025 tarihinde hayata veda eden Selim İleri, ardında büyük bir edebiyat mirası bırakmış ve Sahrayıcedit Mezarlığı'na defnedilmiştir.