Serbest dalış, dalış ekipmanı (tüplü dalış sistemleri) kullanmadan, yalnızca nefes tutarak su altına dalma sporudur. İnsanlık tarihi boyunca serbest dalış, avlanma, keşif ve askeri amaçlarla kullanılmıştır. Antik Yunan’da sünger avcıları ve Japonya’da "Ama" adı verilen kadın dalgıçlar, serbest dalışın eski örneklerini oluşturur. Modern serbest dalış ise 20. yüzyılda spor dalı olarak gelişmiş ve uluslararası kurallar çerçevesinde organize edilmeye başlamıştır.

_{Görsel yapay zeka kullanılarak oluşturulmuştur.}

Serbest Dalışın Fizyolojisi

Serbest dalış yapan bireyler, vücutlarının su altındaki fizyolojik değişimlerine uyum sağlamak zorundadır. En önemli unsurlar:

• Dalış refleksi: Kalp atış hızının yavaşlaması ve kanın hayati organlara yönlendirilmesi ile oksijen tasarrufu sağlanır.
• Hipoksi (düşük oksijen seviyeleri): Dalıcılar, nefeslerini uzun süre tutabilmek için akciğer kapasitesini artıran antrenmanlar yapar.
• Basınç ve derinlik adaptasyonu: Dalış derinliği arttıkça, akciğerler sıkışır ve basınç artışı vücudu etkiler. Bu nedenle dalıcılar, basınca dayanıklı olabilmek için özel teknikler uygular.

Serbest Dalış Disiplinleri

Serbest dalış, farklı disiplinlerde yapılır:

• Sabit Ağırlıkla Dalış (CWT): Dalıcı, sabit ağırlık kullanarak derinliğe ulaşır.
• Değişken Ağırlıkla Dalış (VWT): Dalıcı, ağırlık yardımıyla iner ve yüzeye çıkarken ağırlığı bırakır.
• Statik Apnea (STA): Su yüzeyinde hareketsiz şekilde nefes tutma süresine dayanır.
• Dinamik Apnea (DYN ve DNF): Havuzda, yüzgeçle (DYN) veya yüzgeçsiz (DNF) yatay mesafe katetme üzerine kurulur.

Serbest dalış rekorları, dalıcıların fiziksel ve zihinsel dayanıklılığına bağlı olarak gelişmektedir. Özellikle Herbert Nitsch, Alexey Molchanov, Natalia Molchanova ve Derya can gibi sporcular dünya rekorlarına imza atmıştır.

Serbest Dalışta Güvenlik Önlemleri ve Riskler

Serbest dalış, yüksek riskler barındıran bir spor olduğundan, belirli güvenlik kurallarına uyulması zorunludur:

• Eşli dalış prensibi: Dalıcılar, bayılma veya senkop (bilinç kaybı) riskine karşı mutlaka bir gözlemciyle dalmalıdır.
• Doğru nefes teknikleri: Hiperventilasyon yapılmamalı, bilinç kaybı riskine karşı nefes düzeni korunmalıdır.
• Basınç dengesi ve kulak eşitleme: Orta kulak basıncını dengelemek için "Valsalva" ve "Frenzel" teknikleri uygulanmalıdır.

Serbest Dalışın Spor ve Boş Zaman Aktivitesi Olarak Yeri

Serbest dalış, yalnızca rekabetçi bir spor değil, aynı zamanda boş zaman etkinliği olarak da yaygın bir şekilde tercih edilmektedir. Doğayla iç içe olma fırsatı sunarak stres seviyesini düşürmekte ve dalgıçların yaşam doyumunu artırmaktadır. Ayrıca, ekstrem sporlar arasında yer alması nedeniyle birçok macera tutkunu tarafından ilgi görmektedir.

Türk Dünya Rekortmeni Sporcular

Şahika ERCÜMEN

• Cumhuriyet'in 100. Yılında 100 Metre Rekoru (1 Ağustos 2023): Şahika Ercümen, Vertical Blue Serbest Dalış Dünya Kupası'nda sabit ağırlıkla 100 metreye inerek, Türkiye serbest dalış tarihinde hem kadınlar hem de erkekler arasında bu derinliğe ulaşan ilk sporcu oldu.
• Serbest Dalış Dünya Şampiyonası'nda Türkiye Rekoru (12 Ekim 2024): Yunanistan'ın Kalamata şehrinde düzenlenen şampiyonada, çift palet kategorisinde 3 dakika 27 saniyede 92 metre derinliğe ulaşarak Türkiye rekorunu kırdı.

Derya CAN

• 16 Aralık 2016: Antalya'nın Kaş ilçesinde, paletsiz değişken ağırlık ip destekli serbest dalış kategorisinde 94 metreye dalarak dünya rekoru kırdı.
• 17 Aralık 2016: Aynı bölgede, paletli değişken ağırlık dalında 111 metreye inerek yeni bir dünya rekoruna imza attı.
• 2017: Burdur'un Yeşilova ilçesindeki Salda Gölü'nde, 2 dakika 5 saniyede 68 metre derinliğe dalarak serbest dalış dünya rekoru kırdı.
• 2019: Aynı gölde, 2 dakika 18 saniyede 70 metreye dalarak kendi rekorunu geliştirdi

Derya Can, serbest dalışta toplam 9 dünya rekoru ve 60'tan fazla Türkiye rekoruna sahiptir. Ayrıca, dünya şampiyonalarında birçok madalya kazanmış ve Türkiye'de milli takıma en çok seçilen ve uluslararası alanda madalya alan ilk kadın sporcu unvanını taşımaktadır.