Şeyh Mutahhar Camii, Diyarbakır’ın anıtsal nitelikteki en önemli yapılarından biri olup, 1500 yılında (Hicri 906) Akkoyunlu Hükümdarı Sultan Kasım Bey tarafından yaptırılmıştır. Caminin minaresindeki kitabeye göre, yapı Adil Sultan Kasım Han’ın saltanatı döneminde, Hacı Ömer Oğlu Hüseyin’in emeğiyle inşa edilmiştir. Caminin yapıldığı arsada Şeyh Mutahhar’ın kabri bulunması nedeniyle cami, halk arasında "Şeyh Matar Camii" olarak da anılır. Ancak, asıl ününü, dört sütun üzerinde yükselen ve "Dört Ayaklı Minare" olarak adlandırılan minaresinden alır.
Şeyh Matar (Dört Ayaklı Minare) Camii (Diyarbakır Valiliği)
Mimari Özellikler
Şeyh Mutahhar Camii, kare plan şemasında inşa edilmiş ve tek kubbeyle örtülmüştür. Caminin yapımında siyah ve beyaz taşlar sıra sıra kullanılarak nöbetleşe bir ahenk oluşturulmuş, bu estetik özellik yapıyı görenleri büyüleyen bir unsur haline gelmiştir. Caminin kuzeydoğusunda, yapıdan tamamen bağımsız olarak yükselen minare, dört yekpare taş sütun üzerinde dört köşeli olarak tasarlanmıştır. Bu minare, Anadolu’da dört ayaklı tek minare örneği olarak dikkat çeker ve mimari açıdan eşsiz bir anıt niteliği taşır.
Şeyh Matar (Dört Ayaklı Minare) Camii (Diyarbakır Valiliği)
Dört Ayaklı Minare
Dört Ayaklı Minare, caminin en dikkat çekici ögesidir ve her yıl yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çeken turistik bir öneme sahiptir. Minarenin dört sütunu, halk arasında dört İslam mezhebini (Hanefi, Şafi, Maliki, Hanbeli) simgelediği şeklinde yorumlanır. Minarenin gövdesinde, celî sülüs hatla yazılmış Arapça iki yazı kuşağı bulunur. Kuzey ve doğu yönlerinde yer alan birinci sıra kitabe, minarenin banisi ve yapım tarihi hakkında bilgi verir: "Bu mübarek minare Adil Sultan Kasım Han’ın saltanatı zamanında Hacı Ömer Oğlu Hüseyin’in emeğiyle H.906 senesinde inşa edildi." İkinci kitabede ise Kur’an-ı Kerim’in Ahzab Suresi’nin 40, 43, 44 ve 56. ayetleri yer alır. Ayrıca, halk arasında yaygın bir inanışa göre, minarenin sütunlarının altından yedi defa geçenlerin dileklerinin kabul olacağı düşünülür.
Şeyh Matar (Dört Ayaklı Minare) Camii (Diyarbakır Valiliği)
Tarihi ve Kültürel Önemi
Şeyh Mutahhar Camii, yalnızca mimari özellikleriyle değil, aynı zamanda taşıdığı tarihi ve kültürel değerlerle de öne çıkar. Diyarbakır’ın zengin geçmişini yansıtan bu yapı, Akkoyunlular döneminde inşa edilmiş önemli bir eserdir. Minarenin yanı başında yer alan Mar Petyun Keldani Kilisesi ve Surp Giragos Ermeni Kilisesi ile birlikte, bu üç yapı, din, dil, renk ve mezhep ayrımı olmaksızın kardeşçe yaşamanın simgesi olarak kabul edilir. Bu özellik, camiyi ve çevresini, farklı kültürlerin bir arada harmoni içinde var olduğunun bir göstergesi haline getirir.
Şeyh Mutahhar Camii ve Dört Ayaklı Minare’si, hem mimari özgünlüğü hem de sembolik anlamlarıyla Diyarbakır’ın en önemli anıtlarından biri olarak günümüzde de varlığını sürdürmektedir.
Şeyh Matar (Dört Ayaklı Minare) Camii (Diyarbakır Valiliği)
