Şeytanın Avukatı (Latince: Advocatus Diaboli), Katolik Kilisesi’nin kanonizasyon (azizlik) süreçlerinde görev alan ve resmî literatürde Promotor Fidei (İnancın Destekçisi/Promotörü) olarak adlandırılan hukukî makamın popüler ismidir. Bu makamın temel işlevi, kilise hukukunun ve inancın bütünlüğünü korumak amacıyla, aziz ilan edilmesi önerilen adaylara karşı sistematik itirazlar geliştirmektir. Promotor Fidei, adayın yaşamındaki kusurları araştırır, iddia edilen mucizelere doğal veya tıbbi açıklamalar getirmeye çalışır ve sürecin hukukî normlara uygunluğunu denetler. Terim, günümüzde teolojik kökeninden sıyrılarak hukuk, felsefe ve sosyal bilimlerde; bir argümanın, kararın veya teorinin geçerliliğini test etmek için kasıtlı olarak karşıt görüş üretme yöntemini ifade eden seküler bir kavrama dönüşmüştür.

^{Vatikan'da Bir Azizlik Duruşması (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Tarihsel Gelişim ve Kurumsal Yapı

Kökenler ve "Promotor Fiscalis" (13. - 16. Yüzyıl)

Makamın kökenleri, kilise mahkemelerinde kamu yararını (bonum publicum) gözetmekle yükümlü olan Promotor Fiscalis (Mali/Hukuk Promotörü) ofisine dayanır. 13. yüzyılda Papa III. Innocentius döneminde yargılama usullerinde suçlayıcı (accusatorial) sistemden soruşturmacı (inquisitorial) sisteme geçilmesiyle, yargıcın tarafsızlığını korumak adına iddia makamını temsil edecek bağımsız bir görevliye ihtiyaç duyulmuştur. Bu görevli, zamanla azizlik davalarında da kilisenin çıkarlarını savunan bir figür haline gelmiştir.

Kurumsallaşma ve Urban VIII Reformları (17. Yüzyıl)

Makam, Papa Urban VIII (1623-1644) döneminde kalıcı ve resmî bir statüye kavuşmuştur. 1631 yılında Antonio Cerri, ilk kalıcı Promotor Fidei olarak atanmış ve ofisin yetkileri genişletilmiştir. Bu dönemde getirilen düzenlemelerle, azizlik süreci katı bir "çekişmeli yargılama" (contentious trial) formatına bürünmüştür. Bu formatta, adayı savunan Postülatör (Tanrı'nın Avukatı) ile ona karşı çıkan Promotor Fidei (Şeytanın Avukatı) arasında diyalektik bir tartışma yürütülür.

1917 Kanon Hukuku Kodu

Makamın görevleri, 1917 tarihli Kanon Hukuku Kodu (Codex Iuris Canonici) ile en detaylı yasal çerçevesine oturtulmuştur. Kod'a göre Promotor Fidei'nin görevleri şunlardır:

• Hukukun Korunması (Ad Ius Tuendum): Sürecin her aşamasında yasal formalitelerin eksiksiz uygulanmasını sağlamak.

• Gerçeğin Aranması: Adayın erdemlerine veya şehitliğine dair şüpheleri kayda geçirmek ve tanıkların sorgulanması için soru listeleri (interrogatories) hazırlamak.

• İtiraz Hakkı: Aday lehine sunulan her türlü kanıta karşı yazılı itirazlarda bulunmak (animadversiones).

1983 Reformları ve Yapısal Dönüşüm

 Papa II. Ioannes Paulus'un 1983 yılında yayınladığı Divinus Perfectionis Magister anayasası ile süreç köklü bir değişikliğe uğramıştır. Yargısal/çekişmeli modelin yerini, tarihsel-kritik metodolojiye dayalı "akademik inceleme" modeli almıştır. Bu reformla birlikte:

• Yerel düzeydeki soruşturmalarda görev, Adalet Promotörü (Promotor Iustitiae) unvanıyla sürdürülmektedir.

• Vatikan aşamasında ise Promotor Fidei unvanı korunmuş olmakla birlikte, rolü bir "karşıt taraf" olmaktan ziyade, teolojik incelemelere başkanlık eden bir "Baş Teolog" (Prelate Theologian) işlevine evrilmiştir.

İşlevsel Metodoloji: Contradictorium İlkesi

Şeytanın Avukatı'nın tarihsel işlevi, gerçeğin ancak tez ve antitezin çatışmasıyla ortaya çıkabileceğini savunan contradictorium (karşıtlık/çelişki) ilkesine dayanır.

Yargılama Usulü

Süreçte üç temel unsur bulunur: İddia eden taraf (Postülatör), karşı çıkan taraf (Promotor Fidei) ve tarafsız yargıç. Promotor, pasif bir gözlemci değil, sürece aktif müdahale eden, tanık çağırabilen ve ek belgeler talep edebilen bir taraftır.

Tıbbi ve Bilimsel İncelemeler

Mucize iddiaları (genellikle açıklanamayan iyileşmeler) incelenirken, Promotor Fidei tıp uzmanları ve bilim insanları ile işbirliği yapar. Amaç, olayın doğaüstü (supernatural) olup olmadığını değil, doğal nedenlerle açıklanıp açıklanamayacağını test etmektir. Örneğin, 17. yüzyılda Paolo Zacchia gibi adli tıp öncüleri, bedensel bozulmazlık (incorruption) vakalarında doğal çürüme süreçleri, mumyalama teknikleri ve çevresel faktörleri analiz ederek Promotor Fidei'ye rehberlik etmiştir.

^{Tez ve Antitezin Çatışması (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)}

Modern ve Seküler Uygulamalar

Kavram, teolojik köklerinden ayrılarak modern düşünce sistemlerinde eleştirel bir yöntem olarak yerini almıştır.

Sosyal Psikoloji ve Organizasyonel Davranış 

Sosyal psikolojide Şeytanın Avukatı, grup içindeki uyum baskısını kırmak ve "grup düşüncesi" (groupthink) hatasına düşmemek için kullanılan bir tekniktir.

• Otantik Muhalefet vs. Rol Yapma: Araştırmalar, bir kişinin rol gereği Şeytanın Avukatı olmasının (tutarlı şeytanın avukatlığı), hiç muhalefet olmamasına kıyasla karar kalitesini artırdığını, ancak kişinin kendi gerçek inançlarıyla muhalefet etmesi kadar (otantik muhalefet) etkili olmadığını göstermektedir.

• Bilişsel Etki: Rol yapma temelli muhalefet, bazen grup üyelerinin kendi görüşlerini daha da pekiştirmesine (cognitive bolstering) neden olabilirken, otantik muhalefet daha fazla ve daha kaliteli çözüm alternatiflerinin üretilmesini teşvik eder.

Felsefe ve Mantık 

Din felsefesinde Şeytanın Avukatı yöntemi, teistik argümanların mantıksal tutarlılığını test etmek için kullanılır. Örneğin, Tanrı'nın varlığını kanıtlamak için kullanılan Tasarım Argümanı veya Ontolojik Argüman gibi yapıların, mutlak kötü bir varlık ("Antigod") için de aynı geçerlilikle kurulup kurulamayacağı sorgulanır. Eğer bir argüman, hem Tanrı'yı hem de onun tam zıddını aynı mantıksal güçle kanıtlayabiliyorsa, bu durum argümanın, Tanrı'nın "iyiliği" gibi spesifik niteliklerini kanıtlamada yetersiz kaldığını göstermek için kullanılır.