Side Antik Kenti, Türkiye’nin Antalya iline bağlı Manavgat ilçesi sınırları içinde yer alan, Antik Pamfilya Bölgesi’nin önemli liman kentlerinden biridir. M.Ö. 7. yüzyılda kurulan kent, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde kesintisiz yerleşime sahne olmuş, özellikle Roma İmparatorluğu döneminde ticaret, kültür ve ekonomi açısından önemli bir merkez haline gelmiştir. Kent, surlarla çevrili bir yarımada üzerinde konumlanmış olup tiyatro, tapınaklar, agora, hamamlar ve sütunlu caddeler gibi çeşitli anıtsal yapılara sahiptir. Günümüzde arkeolojik kazıların devam ettiği Side Antik Kenti, açık hava müzesi niteliğinde bir ören yeri olarak ziyarete açıktır.
(Side Antik Kenti - Türkiye Kültür Portalı)
Tarihçe
M.Ö. 7. yüzyılda bir yerleşim merkezi olarak kurulan Side, M.Ö. 6. yüzyılda Lidya Krallığı'nın egemenliğine girmiş, ardından Pers İmparatorluğu’nun kontrolüne geçmiştir. M.Ö. 334'te Büyük İskender’in Anadolu seferi sırasında direniş göstermeden teslim olmuştur. Helenistik Dönem boyunca Ptolemaioslar ve Seleukoslar arasında el değiştirmiş, M.Ö. 188’de Apameia Barışı sonucunda Bergama Krallığı’na bağlanmıştır.
Bağımsız bir liman kenti olarak ekonomik ve kültürel gelişimini sürdüren Side, M.Ö. 1. yüzyılda Pamfilya kıyılarında artan korsan faaliyetleri nedeniyle korsanların kontrolüne girmiştir. M.Ö. 78’de Roma Konsülü Publius Servilius’un Pamfilya kıyılarını korsanlardan temizlemesiyle Roma egemenliğine girmiştir. M.Ö. 25’te Augustus döneminde Pamfilya, Roma’nın doğrudan yönettiği bir eyalet haline gelmiştir.
Roma Dönemi'nde, özellikle M.S. 2. ve 3. yüzyıllarda ekonomik ve kültürel açıdan gelişmiş, bu dönemde kentte tiyatro, tapınaklar, hamamlar ve anıtsal yapılar inşa edilmiştir. M.S. 4. yüzyıldan itibaren Hristiyanlık etkisi görülmeye başlanmış, kent fakirleşerek bir Hristiyan yerleşimi haline gelmiştir. Bizans Dönemi’nde Doğu Pamfilya Metropolitliği’nin merkezi olan Side, 9. ve 10. yüzyıllarda Arap akınları sonucunda zayıflamış ve terk edilmiştir. 12. yüzyılda Arap coğrafyacısı İdrisi tarafından "Yanık Antalya" olarak anılmıştır. 21. yüzyılın başlarında, antik kent kalıntıları üzerinde Giritli göçmenler tarafından Selimiye Köyü kurulmuştur.
Mimari ve Kent Yapısı
Side Antik Kenti, diğer Pamfilya kentleri gibi anıtsal caddeler etrafında şekillenmiştir. Kentin kuzeydoğusunda yer alan ana kapıdan başlayan ana cadde, tiyatro önünden geçerek limana doğru uzanmaktadır. Caddenin her iki yanında Korint başlıklı sütunlu portikler ve arkalarında dükkanlar yer almaktadır. Kentin en önemli yapıları şunlardır:
Side Antik Tiyatrosu: Helenistik planlama anlayışını devam ettiren ancak inşaat tekniği açısından Roma mimarisine özgü bir yapı olan tiyatro, yarımadanın daralan kesiminde yer almaktadır. Oturma sıralarının alt kısmı yamaca yaslanmış, üst kısımlar ise tonozlu bir sistemle desteklenmiştir. Sahne binası üç kattan oluşmaktadır.
Apollon ve Athena Tapınakları: Roma Dönemi’nde inşa edilen bu tapınaklar, kentin baş tanrısı ve tanrıçasına adanmıştır. Antik limanın girişinde bulunmaktadır.
Agora ve Agora Hamamı: Kentsel ticaret ve sosyal yaşamın merkezi olan agora, büyük bir açık meydan ve çevresindeki yapılarla birlikte önemli bir kamusal alan işlevi görmüştür. Agora Hamamı, günümüzde Side Müzesi olarak kullanılmaktadır.
Su Yolları ve Çeşmeler: Kentin su ihtiyacını karşılamak amacıyla inşa edilen su kemerleri, Roma mühendislik teknikleriyle oluşturulmuştur. Büyük çeşmelerden biri olan Nymphaeum, ana giriş kapısı yakınında bulunmaktadır.
Sütunlu Caddeler: Kentin ana caddeleri, sütunlu galerilerle çevrili olup ticari ve sosyal işlevleri olan mekanlar barındırmaktadır.
(Side Antik Tiyatrosu - Türkiye Kültür Portalı)
Kazı Çalışmaları
Side’deki arkeolojik kazılar, 1947 yılında Ord. Prof. Dr. Arif Müfid Mansel tarafından başlatılmış, daha sonra Türkiye’nin ilk kadın arkeoloğu Prof. Dr. Jale İnan tarafından devam ettirilmiştir. Günümüzde kazılar, Side Kazı Başkanı Prof. Dr. Feriştah Alanyalı’nın yönetiminde sürmektedir. Kazılarda, tapınaklar, hamamlar, çeşmeler ve lahitler ortaya çıkarılmış, ayrıca büyük kutsal yaşlılar meclisinin bulunduğu alan açığa çıkarılmıştır. Son yıllarda yapılan çalışmalarda 8 adet insan boyutunda heykel bulunmuş, yazıtlarda ziyafet salonu inşa ettirildiği bilgisi tespit edilmiştir. Kentin kuzey bölgesi halen kumlar altındadır.
Günümüzdeki Durum
Side Antik Kenti, günümüzde bir ören yeri olarak ziyarete açıktır. Antik kentte kazı ve restorasyon çalışmaları devam etmektedir. Side Müzesi’nde kazılarda bulunan eserler sergilenmektedir.
Ziyaret Bilgileri
- Açılış Saati: 08:00
- Kapanış Saati: 17:00
- Gişe Kapanış Saati: 16:30
- Kapalı Günler: Her gün açık
