Gümüşhane’nin batısında yer alan Şiran ilçesi, zengin tarihi geçmişi, verimli vadileri ve geleneksel yaşam kültürüyle öne çıkan bir yerleşim merkezidir. Trabzon, Giresun ve Bayburt illeri ile sınır komşusu olan ilçe, tarih boyunca birçok medeniyetin izlerini taşımaktadır. Yerleşim tarihi antik dönemlere kadar uzanan Şiran, günümüzde hem kırsal hem kentsel özellikleri barındıran bir yapıya sahiptir. Ulaşım açısından Doğu Karadeniz’i İç Anadolu’ya bağlayan güzergâhlardan biri üzerinde bulunması, ilçenin stratejik önemini artırmıştır.
Şiran (Şiran Belediyesi)
Tarihçe
Şiran’ın tarihî geçmişi, antik dönem Pontus Krallığı ve Roma İmparatorluğu’na kadar uzanır. İlçenin bulunduğu bölge, tarih boyunca ticaret yollarının geçtiği bir hat üzerinde yer almış; bu da çeşitli kültürel etkileşimlere zemin hazırlamıştır. Orta Çağ’da Bizans hâkimiyetinde kalan Şiran, 11. yüzyıldan itibaren Türk beyliklerinin etkisi altına girmiştir. Osmanlı döneminde “Karadere” adıyla anılan yerleşim, 19. yüzyılda nahiye statüsüne, Cumhuriyet döneminde ise ilçe konumuna getirilmiştir.
Coğrafya ve İklim
Şiran, Gümüşhane’nin batısında, Kelkit Vadisi’nin doğu ucunda yer almaktadır. İlçenin yüzölçümü yaklaşık 965 km²’dir. Dağlık ve engebeli bir yapıya sahip olan ilçe, aynı zamanda tarıma elverişli düzlüklere de sahiptir. Kelkit Çayı’na bağlı irili ufaklı akarsular ilçenin su varlığını destekler. Karasal iklim özelliklerinin hâkim olduğu Şiran’da kışlar soğuk ve sert, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Bu iklim yapısı, ilçedeki tarımsal üretim ve bitki örtüsünün şekillenmesinde belirleyicidir.
Nüfus ve Demografi
2023 yılı itibarıyla Şiran ilçesinin nüfusu yaklaşık 18.000’dir. Nüfusun büyük bir kısmı merkez mahallede ve ilçeye bağlı köylerde yaşamaktadır. Göç olgusu, özellikle genç nüfus üzerinde belirgin şekilde etkili olup eğitim ve istihdam gerekçesiyle şehir dışına yönelim gözlenmektedir. Kırsal mahallelerde yaşlı nüfus oranı oldukça yüksektir. Bununla birlikte yaz aylarında memleketine dönen gurbetçilerin etkisiyle ilçe geçici olarak yoğunluk kazanmaktadır.
Ekonomi
Şiran ilçesinin ekonomisi temelde tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Arpa, buğday, patates gibi ürünlerin yanı sıra meyve yetiştiriciliği yapılmaktadır. Özellikle ceviz ve elma üretimi yaygındır. Hayvancılıkta ise küçükbaş ve büyükbaş hayvan yetiştiriciliği ön plandadır. Son yıllarda tarımsal üretimin desteklenmesi amacıyla çeşitli kooperatif girişimleri ve kırsal kalkınma projeleri yürütülmektedir. Küçük ölçekli işletmeler, el yapımı süt ürünleri ve yerel gıda ürünleriyle ekonomiye katkı sağlamaktadır.
Turizm, Kültür ve Mutfak
Şiran, sahip olduğu yaylalar ve tarihî kalıntılar ile kültür turizmine uygun bir potansiyele sahiptir. Tomara Şelalesi, ilçeye yaklaşık 25 km uzaklıkta olup hem doğal güzelliği hem de rekreasyon alanlarıyla önemli bir destinasyondur. Ayrıca, Asarcık ve Kulaca gibi yaylalar, geleneksel yayla göçleri ve yaz şenliklerine ev sahipliği yapmaktadır.
Şiran Tomara Şelalesi (Şiran Belediyesi)
İlçede halk müziği, halk oyunları ve düğün gelenekleri kültürel mirasın önemli parçalarıdır. Şiran mutfağında mısır unlu yemekler, etli karalahana, yoğurtlu çorbalar ve pekmez üretimi öne çıkar. Özellikle yerel cevizli çörekler, kültürel anlamda özel bir yere sahiptir.
