Sivas el halısı, Türkiye’nin Sivas iline özgü, geleneksel yöntemlerle üretilen, tamamen yünden yapılmış, sık dokulu ve ince havlı bir halı türüdür. Sivas Belediyesi tarafından tescil ettirilen bu halı, 01.09.1996 tarihinde Resmi Gazete’de ilan edilerek coğrafi işaretle korunmaya alınmıştır.
Sivas El Halısı (Sivas Valiliği)
Teknik Özellikler
Sivas el halısının en belirgin özelliği, tamamen yün malzeme kullanılarak sık dokuma tekniğiyle üretilmesidir. Çözgü ipliği ince ve çok bükümlü olduğundan, metrekaredeki ilme sayısı oldukça yüksektir. “Ekstra” kategorisindeki Sivas halılarında metrekarede en az 3490 düğüm bulunurken, diğer Sivas halılarında bu sayı 2425 civarındadır. Hav yüksekliği, ekstra halılarda 3.5-4.5 mm, diğerlerinde ise 4.5-5 mm arasında değişir.
Dokuma sırasında her sıradan sonra kirkitle sertçe vurularak ilmeler sıkıştırılır, bu da halının dayanıklılığını ve sık dokusunu artırır. Yumuşaklık sağlamak için her iki sırada bir ilmeler taranır. Kullanılan malzemeler arasında çözgü, atkı ve ilme iplikleri pamuk ve yünden oluşur; toplam malzeme ağırlığı metrekare başına yaklaşık 4645 gramdır.
Sivas El Halısı (Sivas Valiliği)
Desen ve Renk Özellikleri
Sivas el halılarında genellikle İran (sine) düğüm tekniği kullanılır. Desenlerde Selçuklu ve İran halılarının etkisi görülür. Halılar, desenlerine göre “lalezar”, “çeşmibülbül”, “yılanlı”, “çamurlu” gibi isimlerle anılır; bazıları ise dokunduğu yörenin adını taşır (ör. Tuzlukçu). Desenlerde zıt renklerden kaçınılır ve en az 12 farklı renk kullanılır. En yaygın renkler lacivert, kırmızı ve bu renklerin tonlarıdır, bu da halılara zarif ve uyumlu bir görünüm kazandırır.
Kullanım Alanları
Sivas el halıları, kullanım amaçlarına göre çeşitlilik gösterir:
- Makat (Sedir Halısı): Sedirler üzerinde kullanılan dekoratif halılar.
- Halı Yastık (Yastık Yüzü): Yastık kılıfı olarak işlev gören küçük halılar.
- Duvar Halısı: Dekoratif amaçla duvara asılan halılar.
- Taban Halısı: Zemin kaplaması olarak kullanılan büyük halılar.
- Tüllüce: Özel bir halı türü, genellikle ince işçilikle dokunur.
- Namazlık (Seccade): Namaz kılmak için kullanılan küçük halılar.
- Heybe ve Çanta: Geleneksel taşıma eşyası olarak kullanılan dokuma ürünler.
Sivas El Halısı (Sivas Valiliği)
Tarihsel ve Güncel Durum
Sivas el halıları, iki-üç yüzyıldır Sivas ve çevresinde önemli bir zanaat dalı olarak gelişmiştir. Ancak günümüzde, kırsal kesimden göç, alternatif geçim kaynaklarına yönelim ve bu sanatı bilen ustaların azalması nedeniyle halıcılık eski önemini yitirmiştir. Buna rağmen, Sivas Valiliği, Yarı Açık Cezaevi ve bazı kaymakamlıkların çabalarıyla bu geleneksel zanaat yaşatılmaya çalışılmakta, aynı zamanda bölge halkına geçim kaynağı sağlanmaktadır.
Sivas El Halısı (Sivas Valiliği)
Denetim ve Kalite Kontrol
Sivas el halısının coğrafi işaretle korunması, 555 sayılı Coğrafi İşaretlerin Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin 20. maddesi uyarınca denetlenmektedir. Bölge Müdürlükleri, Fabrika Müdürlükleri ve Kalite Kontrol Komisyonu tarafından üretim süreçleri titizlikle incelenir ve standartlara uygunluk kontrol edilir.
