Soli Pompeiopolis Antik Kenti, Mersin’in Mezitli ilçesi Viranşehir Mahallesi’nde, günümüz yerleşim alanlarının yaklaşık 2 kilometre güneyinde yer almaktadır. İlk olarak MÖ 8-7. yüzyıllarda kurulduğu kabul edilen kent, Kilikya bölgesinin önemli liman kentlerinden biridir. Antik kaynaklar, Soli’nin kuruluşunu farklı kolonist gruplara bağlamakta olup; Strabon, Akhaioslar ve Rhodos’taki Lindos’lular, Pomponius Mela ise Argos ve Rhodos kolonistlerinin kuruculuğunu belirtmiştir.
Soli Pompeiopolis Antik Kenti (Türkiye Kültür Portalı)
Tarihçe
Kent, Orta Tunç Çağı’na tarihlenen Luwice yazıtlı mühürler ve silahlar ile MÖ 3. yüzyılda yaşamış filozof Chrysippos ile matematikçi ve astronom Aratos’un varlığıyla tarih sahnesinde erken dönemlerden itibaren yer almıştır. MÖ 6. yüzyıl ortalarından Büyük İskender’in Anadolu seferine kadar süren Pers egemenliği döneminde önemli bir konuma sahip olan Soli, MÖ 5. yüzyılda kendi adına sikke bastırmasıyla bir ölçüde özerkliğini korumuştur.
Hellenistik dönemde, Seleukos egemenliği altında parlak bir dönem geçiren kent, MÖ 1. yüzyılda Seleukosların zayıflamasıyla zorluklar yaşamış; Armenia Kralı Tigranes tarafından yağmalanmış ve nüfusu göçe zorlanmıştır. Bu dönemde Kilikya bölgesinde korsanlık faaliyetleri artmış, Roma komutanı Pompeius, MÖ 67’de korsanlık faaliyetlerini sona erdirmek amacıyla Soli’ye korsan nüfusunu yerleştirmiştir. Bu olay sonrası kent, Grekçe “Soloi” ve Latince “Soli” isimlerinden sonra “Pompeiopolis” (Pompeius’un kenti) olarak anılmıştır.
Roma döneminde kent yeniden canlanmış, Roma İmparatoru Hadrianus MS 130’da bölgeye yaptığı ziyarette Soli limanına parasal destek sağlamıştır. Hıristiyanlık döneminde piskoposluk merkezi olan kent, 6. yüzyılda büyük bir depremle zarar görmüş ve 7. yüzyılda Arap akınlarına maruz kalmıştır.
Soli Pompeiopolis Antik Kenti (Türkiye Kültür Portalı)
Arkeolojik Bulgular ve Yapılar
Soli Pompeiopolis Antik Kenti’nde günümüze ulaşan başlıca yapılar arasında Sütunlu Cadde, Soli Höyük, Antik Liman ve Roma Hamamı yer almaktadır. Sütunlu Cadde, yaklaşık 350 metre uzunluğunda ve 14,5 metre genişliğinde olup çift portikolu Korinth düzeni sütun başlıklarına sahiptir; günümüzde 200 sütundan 33’ü ayakta durmaktadır. Sütun başlıklarının bazıları figürlü olup, caddeye bakan konsollarda Roma imparatorları veya üst düzey yöneticilerin büstlerinin taşındığı yazıtlar bulunmaktadır. Soli Höyük ise yaklaşık 22 metre yüksekliğinde ve 300 metre çapında olup, yüzey araştırmalarında Erken Demir Çağı’ndan Roma Dönemi’ne kadar tarihlenen çeşitli seramik parçaları bulunmuştur. Kazılar sırasında amphora kırıkları, kandiller ve dokuma ağırlıkları gibi buluntular ortaya çıkarılmıştır. Antik Liman, iki dalgakırandan oluşmakta ve kalıntılarının bir bölümü günümüzde hâlâ görülebilmektedir; batıdaki dalgakıran daha iyi korunmuş olup yaklaşık 160 metre uzunluğunda ve 23 metre genişliğindedir. Roma Hamamı ise günümüze yalnızca birkaç duvar parçası kalmış olan bir yapı olarak varlığını sürdürmektedir. Ayrıca kentte tiyatro, tapınak, nekropolis ve su kemerleri gibi yapılar da bulunmakta olup, 19. yüzyılda gelen Avrupalı gezginler tarafından belgelenmiştir.
Soli Pompeiopolis Antik Kenti (Türkiye Kültür Portalı)
Kazılar ve Koruma Çalışmaları
Soli Pompeiopolis’teki arkeolojik kazılar, 1999 yılından itibaren Mersin Müzesi ve çeşitli üniversitelerin iş birliğiyle Prof. Dr. Remzi Yağcı başkanlığında yürütülmektedir. Kazılarda Helenistik döneme ait anıtsal yapılar ile astronom ve şair Aratos’a ait anıt mezar kalıntıları ortaya çıkarılmıştır. Kazılar ve restorasyon projeleri kapsamında antik kentin bir arkeoparka dönüştürülmesi hedeflenmektedir.
