SOM-J^【1】 , yoğun bir şekilde korunan kara ve deniz hedeflerine karşı kullanılmak üzere tasarlanmış, uçakların iç silah istasyonunda veya kanat altında kullanılmasına yönelik tasarlanmış havadan satha mühimmattır.

Son yıllarda yerli ve milli projelerde Dünya çapında dikkat çeken Türk Savunma Sanayiisinin önemli projelerinden biri olan SOM-J Seyir Füzesi, modern harp teknolojilerinde Türkiye'nin geldiği noktayı gözler önüne seren bir başarı hikayesini temsil etmektedir. Havadan satha atılan bir seyir füzesi olan SOM-J, Roketsan ve TÜBİTAK SAGE tarafından geliştirilmiş olup, özellikle düşük radar izi, yüksek hassasiyet ve çok yönlü kullanım kapasitesiyle öne çıkmaktadır.

SOM (Stand-Off Mühimmat) ailesinin bir üyesi olan SOM-J, özellikle F-35 Lightning II gibi 5.nesil savaş uçaklarının iç silah bölmelerine uyumlu olacak şekilde tasarlanmış bir seyir füzesidir. SOM serisi, Türkiye'nin stratejik hedeflere uzun mesafeden hassas vuruş yapabilme kabiliyetini artırmak amacıyla geliştirilmiştir. SOM-J, bu serinin daha kompakt ve gelişmiş bir versiyonu olarak, hem hava savunma sistemlerinden korunmayı hem de yüksek değerli kara ve deniz hedeflerini imha etmeyi hedefler.

Füze, yaklaşık 275 kilogram ağırlığında olup 250 kilometreye varan bir menzile sahiptir. SOM-J'in en dikkat çekici özelliklerinden biri, düşük radar kesit alanı (RC - Radar Cross Section) sayesinde tespit edilmesinin zor olmasıdır. Bu özellik, modern hava savunma sistemlerine karşı gizlilik avantajı sağlamaktadır. Ayrıca, veri bağı (data link) sistemiyle atış sonrası hedef güncellemesi yapılabilmesi, SOM-J'yi dinamik savaş ortamlarında oldukça etkili bir silah haline getirmektedir.

Geliştirilme Süreci

SOM serisinin ilk versiyonu olan SOM-A, 2006 yılında TÜBİTAK SAGE tarafından tasarlanmaya başlanmış ve 2011 yılında Türk Hava Kuvvetleri envanterine girmiştir. SOM-A ve SOM-B1/B2 varyantları, daha büyük ve ağır tasarımlarıyla dikkat çekerken, SOM-J özellikle F-35 entegrasyonu için daha kompakt bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır.

ROKETSAN, SOM-J projesinde ana yüklenici olarak görev almış, TÜBİTAK SAGE ise füzenin güdüm sistemleri ve yazılım altyapısı gibi kritik bileşenlerini geliştirmiştir. Geliştirme sürecinde, SOM-J’nin hem teknik hem de operasyonel gereksinimleri dikkate alınmıştır. Füze, düşük radar izi ve yüksek manevra kabiliyetiyle modern savaş alanlarında hayatta kalabilirlik sunarken, aynı zamanda maliyet etkin bir çözüm olarak tasarlanmıştır. Projenin finansmanı, büyük ölçüde Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) tarafından sağlanmış ve yerli firmaların iş birliğiyle hayata geçirilmiştir.

Sistem Özellikleri

• Otonom Kullanım
• Uzun Menzil
• Düşük Radar İzi
• Yüksek Beka
• Kızılötesi Görüntüleyici Ayracı [IIR] Başlık ve Veri Bağı ile Yüksek Hassasiyetli Terminal Safha Güdüm
• Tüm Hava Şartlarında Görev Yapabilir
• Karşı Tedbirlere Dayanıklı
• Ağ Merkezli Harekata Uygunluk
• Fırsat Hedeflerine Angajman
• Seçilebilir Vuruş Parametreleri
• Uçuş Sırasında Hedef Güncelleme
• Evrensel Silah Arayüzü Uyumluluğu

Teknik Özellikler

• Uzunluk: Yaklaşık 3.9 m
• Ağırlık: Yaklaşık 540 kg
• Menzil: 275 km [150 nmi]
• Güdüm: Ataletsel Navigasyon Sistemi (ANS), Küresel Konumlama Sistemi (KKS), Yeryüzü Referanslı Navigasyon Sistemi (YRNS), Görüntü Referanslı Navigasyon Sistemi (GRNS), Otomatik Hedef Algılama (OHA)
• Harp Başlığı Tipi: Yüksek Patlayıcılı Parçacık Etkili, Zırh Delici
• Harp Başlığı Ağırlığı: Yaklaşık 140 kg
• Arayıcı Başlık: Kızılötesi Görüntüleyici Arayıcı (IIR)
• Platformlar: F-35 [JSF], F-16
• Hız: Yüksek Ses Altı

SOM-J, çoklu harp başlığı seçenekleriyle farklı hedef türlerine karşı esneklik sağlamaktadır. Örneğin, zırh delici harp başlığıyla beton sığınaklar veya deniz hedefleri vurulabilirken, parça tesirli harp başlığı açık alandaki personel veya hafif zırhlı araçlara karşı etkilidir. Füzenin güdüm sistemi, karmaşık arazi koşullarında dahi yüksek hassasiyetle hedefe ulaşmasını mümkün kılar. Kızılötesi görüntüleme (IIR) sistemi, gece ve kötü hava koşullarında bile etkin bir şekilde çalışır.

^{SOM-J seyir füzesinin su üstü hedefe ilk atış testinden görüntü, 2025. (Kredi: Defence Türk)}

Stratejik Önemi

SOM-J, Türkiye'nin savunma stratejisinde önemli bir rol oynamaktadır. Füze, hem taktik hem de stratejik seviyede kullanılabilen çok yönlü bir silahtır.

• Deniz Hedefleri: SOM-J, su üstü platformlarına karşı yüksek hassasiyetle kullanılabilir. Bu özelliği Türk Deniz Kuvvetleri'nin kıyı ötesi operasyon kabiliyetini artırmaktadır.
• Kara Hedefleri: Sabit üsler, komuta merkezleri, sığınaklar ve radar sistemleri gibi yüksek değerli kara hedefleri SOM-J'nin vuruş alanı içindedir.
• Hava Savunma Baskılama (SEAD): Füze, düşman hava savunma sistemlerini imha ederek Türk Hava Kuvvetleri'nin operasyonel özgürlüğünü artırabilir.

Stratejik açıdan, SOM-J’nin F-35 ile entegrasyonu Türkiye’nin NATO içindeki konumunu güçlendirir. Aynı zamanda, füzenin ihracat potansiyeli de dikkat çekicidir. Kompakt tasarımı ve gelişmiş teknolojisi sayesinde, SOM-J uluslararası pazarda Joint Strike Missile (JSM) gibi rakiplerle rekabet edebilir bir konumdadır.

^{F-16 savaş uçağından ateşlenen SOM-J seyir füzesi tasviri. (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}