Hayatı ve Eğitimi
Şükrü Saraçoğlu, 1 Temmuz 1886 tarihinde İzmir’in Ödemiş ilçesi Üç Eylül Mahallesi’nde doğdu. Babası Saraç Mehmet Tevfik Usta, annesi Şerife Hanım’dır. İlk ve orta öğrenimini Ödemiş’te tamamladıktan sonra, 1906 yılında İzmir İdadisi’nden mezun oldu. Aynı yıl sınavla girdiği Mekteb-i Mülkiye’yi 1909’da bitirdi.
Memuriyet hayatına 9 Eylül 1909’da İzmir Maiyyet Memurluğu (kaymakam stajyeri) ile başlayan Saraçoğlu, bir yandan İzmir Sultanisi’nde matematik öğretmenliği yaptı ve İzmir İttihat ve Terakki Ticaret Mektebi Müdürlüğü görevinde bulundu. İzmir Valisi Rahmi Bey’in desteğiyle, 1914 yılında hükûmet bursu ile yüksek tahsil için Belçika’ya gönderildi. I. Dünya Savaşı’nın başlaması üzerine yurda döndü, ardından İsviçre’ye giderek Cenevre Üniversitesi Siyasi İlimler Fakültesi’nde politika ve ekonomi eğitimi aldı. Burada öğrenimi sırasında Cenevre Türk Yurdu’nu kurdu ve başkanlığını yürüttü. 1918 yılında mezun oldu.
Millî Mücadele Dönemi
1919’da İzmir’in işgal haberini aldıktan sonra İtalya ve Rodos üzerinden gizlice Anadolu’ya geçti. Kuşadası’nda Millî Mücadele saflarına katılarak Demirci Mehmet Efe’nin yanında direnişe katıldı. İzmir livası adına Meclis-i Mebusan’a milletvekili seçildi, ancak İstanbul işgal edilince yeniden Anadolu’ya döndü. Aydın ve çevresindeki cephelerde Kuva-yı Milliye birlikleriyle mücadelesini sürdürdü. 1923 yılında Ödemiş Belediye Başkanlığı görevine seçildi. Aynı yıl İzmir İktisat Kongresi’ne katıldı.
Şükrü Saraçoğlu Gençlik Yılları (Fenerbahçe)
Cumhuriyet Dönemi ve Siyasi Hayatı
Cumhuriyet’in ilanından sonra II. Dönem TBMM’de İzmir Milletvekili olarak Meclis’e girdi. 1924 Anayasası görüşmelerinde cumhurbaşkanına veto ve fesih yetkisi verilmesine karşı çıkarak ulus egemenliğini savundu. 22 Kasım 1924’te kurulan Fethi Bey Hükümeti’nde Maarif Vekili (Millî Eğitim Bakanı) olarak görev aldı. Bakanlığı döneminde ilköğretimin yaygınlaştırılması ve meslek okullarının geliştirilmesi yönünde çalışmalarda bulundu.
1925-1927 yılları arasında Karma Mübadele Komisyonu Başkanlığı yaptı. Yunanistan’ın Batı Trakya’daki Türk mallarına el koyması üzerine yürütülen müzakerelerde Türk heyetinin başkanlığını üstlendi.
1927-1930 yılları arasında Maliye Bakanı olarak görev yapan Saraçoğlu, bu dönemde dünya ekonomik bunalımının Türkiye üzerindeki etkilerini hafifletmeye yönelik önlemler aldı. Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu’nun ve Merkez Bankası’nın kuruluş hazırlıklarını yürüttü.
1933-1938 yılları arasında Adliye Vekilliği görevini yürüttü. Görevi süresince Avukatlık, Hâkimler, İcra ve İflas Kanunları ile cezaevi reformları gerçekleştirdi. Mahkûmların topluma kazandırılması için eğitim ve üretime dayalı cezaevi modeli geliştirdi.
Dışişleri ve Başbakanlık Dönemi
11 Kasım 1938’de Celâl Bayar Hükûmeti’nde Dışişleri Bakanlığı görevine getirildi. 1939’dan 1942’ye kadar bu görevi sürdürdü. Hatay’ın Türkiye’ye katılımını sağlayan antlaşmayı Fransa Büyükelçisi Massigli ile imzaladı. II. Dünya Savaşı sürecinde Türkiye’nin savaş dışı kalma politikasını başarıyla yürüttü.
Refik Saydam’ın vefatı üzerine, 9 Temmuz 1942’de Cumhurbaşkanı İsmet İnönü tarafından Başbakanlığa getirildi. Başbakanlığı süresince ekonomik sıkıntılara çözüm amacıyla Varlık Vergisi ve Toprak Mahsulleri Vergisi gibi uygulamaları hayata geçirdi. Köylünün toprak sahibi olmasını hedefleyen Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu’nu yasalaştırdı. 1945’te Çalışma Bakanlığı kuruldu. 5 Haziran 1946’da Tek Dereceli Seçim Kanunu çıkarılarak seçim sistemi değiştirildi ve çok partili hayata geçiş başladı.
Son Yılları ve Ölümü
21 Temmuz 1946 seçimlerinin ardından başbakanlıktan istifa etti. 1948-1950 yılları arasında TBMM Başkanlığı görevini üstlendi. 1950 seçimlerinde milletvekili seçilemeyince aktif siyasetten çekildi.
Şükrü Saraçoğlu aynı zamanda 16 Mart 1934’ten 15 Ekim 1950’ye kadar Fenerbahçe Spor Kulübü’nün başkanlığını yapmış, ardından fahri başkanlık görevini yürütmüştür. Time dergisi tarafından 1943 yılında Atatürk ve İnönü’den sonra kapak yapılan ikinci Türk olmuştur.
27 Aralık 1953 tarihinde İstanbul’da kansere yenik düşerek hayatını kaybetmiştir.
Şükrü Saraçoğlu Time Dergisi 1943 (Atatürk Ansiklopedisi)
