Olasılıksız Görünenin Etkisi Üzerine Bir Sohbet
T3 Podcast'te Abdulbaki Zambakoğlu ve Kerem Yurtalan tarafından Nassim Nicholas Taleb'in Siyah Kuğu (The Black Swan) adlı kitabı üzerine yapılan sohbet özetlenmiştir. Kitap, "olasılıksız görünenin etkisi"ni, yani beklenmeyen olayların dünyayı nasıl şekillendirdiğini inceler.
T3 Podcast 2.Sezon 6.Bölüm Nassim Nicholas Taleb - Siyah Kuğu (T3 Vakfı)
Siyah Kuğu Kavramı ve Üç Temel Özelliği
Taleb'e göre Siyah Kuğu, normal beklentilerin dışında, şaşırtıcı bir biçimde gerçekleşen ve büyük etki yaratan olaylardır. Kavramın kökeni, "siyah bir kuğu gibi" sözünün yaygınlaştığı ve Batı Avustralya'da ilk siyah kuğunun görülmesine kadar siyah kuğuların varlığının imkansız sanıldığı döneme dayanır. Bir olayın Siyah Kuğu olarak nitelendirilmesi için üç temel özelliği taşıması gerekir:
- Sıra Dışı Olması: Olayın gerçekleşmesi, normal beklentilerin dışında, şaşırtıcı bir durumdur.
- Olağanüstü Etki Gücü: Gerçekleştiğinde bireyler, toplumlar veya dünya üzerinde dönüştürücü ve büyük etkiler yaratması.
- Arka Plan Safsatası: Olay meydana geldikten sonra, aslında işaretlerinin olduğu ve öngörülebilir olduğu yanılgısına düşülmesi.
Podcast'te, bu özelliklerin hepsini barındıran Lübnan İç Savaşı ve yazarın kişisel deneyimleri örnek olarak verilmiştir.
Tümevarım Hatası ve Hindi Örneği
Kitap, tümevarım hatasının tehlikelerini vurgular. Geçmişteki gözlemlerimize dayanarak gelecek hakkında kesin yargılarda bulunmanın riskli olduğu belirtilir. Meşhur hindi örneği, bu hatayı somutlaştırır: Her gün beslenen hindi, sahibinin ona bakacağına dair bir yargıya varır. Ancak yüz birinci gün kesilir. Bu durum, hindi için öngörülemez, yıkıcı bir Siyah Kuğu olayıdır.
İyi ve Kötü Siyah Kuğular
Siyah Kuğu olayları her zaman olumsuz olmak zorunda değildir. İkinci Dünya Savaşı'nda Alan Turing'in Enigma kodunu çözmesi, savaşın seyrini değiştirerek sayısız hayatı kurtarmış, iyi bir Siyah Kuğu örneği olarak sunulmuştur. Aynı zamanda bir olayın kime göre Siyah Kuğu olduğu da önemlidir. Turing için bu bir Siyah Kuğu değilken, İngiltere için büyük ve beklenmedik bir atılımdı.
Geleceğe Yönelik Bakış: Tahmin Değil, Hazırlık
Taleb, geleceği tahmin etmenin imkansız olduğunu savunur. Ona göre, tarihin "puslu" olması, geçmişin "dikiz aynasından" görülmesi ve ortalama bilgilere aşırı değer verilmesi gibi faktörler, geleceği öngörülemez kılar. Kitabın ana mesajı, Siyah Kuğu olaylarını tahmin etmeye çalışmak yerine, onların gerçekleşme ihtimaline karşı hazırlıklı olmak gerektiğidir.
Sonuç olarak, Siyah Kuğu kitabı, podcast sunucularına göre, iddialı ve akademik bir üsluba sahip olsa da, okuyucunun olaylara ve hayattaki belirsizliğe bakış açısını değiştiren, değerli bir eserdir. Kitap, "olasılıksız" görünenin etkisini anlamak ve ona karşı daha dikkatli ve hazırlıklı olmak için bir rehber niteliğindedir.