Tangram, yedi geometrik parçadan (iki büyük üçgen, bir orta boy üçgen, iki küçük üçgen, bir kare ve bir paralelkenar) oluşan bir zeka ve görsel algı bulmacasıdır. Parçaların birleşimiyle çeşitli figürler oluşturulur. Bu şekiller genellikle hayvan, insan, nesne ya da soyut biçimleri temsil eder. Tangram hem görsel algı hem de bilişsel süreçlerin incelenmesinde kullanılan bir uyaran türü olarak bilimsel araştırmalarda da yer almaktadır. Tangramın tarihçesi 1800’lerin ortalarına kadar uzanır ve karesel tangram o dönemde standart hâle gelmiştir. Daha sonra farklı varyasyonları da oluşmuştur.
Tangramın Parçaları (Yapay Zeka ile Oluşturulmuştur.)
Tarihçe ve Kullanım Alanı
Tangram, kökeni 1800'lerin ortalarına kadar uzanan Çin'e dayalı geleneksel bir yapboz türü olup tarihsel olarak "yedi bilgelik taşı" (qī qiǎo bǎn) olarak adlandırılmış ve özellikle Çin'de eğitim ve eğlence amaçlı kullanılmıştır. 19. yüzyılda Batı’ya yayılarak eğitsel materyal, oyun ve sanat nesnesi olarak kullanılmaya başlanmıştır. Zamanla bilişsel bilimler ve psikolojide soyut düşünme, şekil tanıma, problem çözme ve dilsel betimleme süreçlerinin incelenmesinde deneysel uyaran olarak kullanılmıştır.
Tangram Parçaları ve Çeşitleri
Tangram oyununda kullanılan parçalar farklı boyutlarda üçgenler, kare ve paralelkenar ile tanımlanır. Parçaların kombinasyonu ile geometrik figürler, insan ve hayvan figürleri, harf ve sayılar, günlük yaşam nesneleri ve soyut tasarımlar oluşturulabilir. Tangram çeşitleri arasında klasik yedi parçalı karesel tangram, dokuz parçalı kalp tangram, dokuz parçalı yumurta tangram ve dört parçalı T tangram yer almaktadır. Bu çeşitler, parçaların sayısı ve düzeni açısından farklılık gösterir ve farklı eğitimsel uygulamalara olanak sağlar.
Karesel Tangram (Topbaş Tat ve Bulut, 2012)【1】
Kalp Tangram (Topbaş Tat ve Bulut, 2012)【2】
Sıfır Tangram (Topbaş Tat ve Bulut, 2012)【3】
Yumurta Tangram (Topbaş Tat ve Bulut, 2012)【4】
Üretim ve Materyal Özellikleri
Tangram parçaları kağıt, plastik, tahta gibi materyallerden üretilebildiği gibi günümüzde 3D yazıcılar ile de üretilebilmektedir. Parçaların bireysel olarak tasarlanıp üretilmesi eğitimcilerin materyalleri öğrencilerin ihtiyaçlarına göre uyarlamasına olanak sağlar. Bu sayede derslerde kullanılacak somut materyaller öğrencilerin kavramsal anlamalarını destekleyecek şekilde özelleştirilebilir.
Bilişsel Bilimler ve Eğitimdeki Rolü
Tangram şekilleri, bilişsel bilimlerde soyut ve belirsiz görsel uyaranlar olarak önemli bir işleve sahiptir. Bu uyaranlar özellikle "referans oyunları" gibi deneysel çalışmalarda kullanılarak insanlar arasındaki iletişimde ortak anlamların nasıl kurulduğunu ve soyut biçimlere nasıl ad verildiğini incelemek için bir zemin hazırlar. Tangram figürlerinin yorumsal olarak çoklu olasılıklara açık olması insan zihninin adlandırma (kodlanabilirlik/nameability), benzetme ve genelleme süreçlerinin anlaşılmasında uygun materyal olmalarını sağlar. Araştırmalar, bazı tangram şekillerinin kolay adlandırılabilirken bazılarının çok farklı yorumlara açık olduğunu göstermektedir.
Eğitim alanında ise tangram, özellikle matematik ve geometri öğretiminde kritik bir rol oynar. Öğrencilerin dikkat ve odaklanmasını artırmasının yanı sıra parçaların doğru yönünü ve konumunu bulma süreçleri mantıksal muhakeme ve stratejik düşünme becerilerini destekler. Tangram uygulamaları öteleme, yansıma ve dönme gibi temel geometri kavramlarını somutlaştırarak öğrenmeyi kolaylaştırır. Ayrıca şekillerin sözel ve yazılı olarak tanımlanması öğrencilerin matematiksel anlatım ve iletişim yeteneklerini güçlendirir. Fiziksel olarak parçaları yerleştirme ve hareket ettirme eylemi, öğrencilerin koordinasyon becerilerini de geliştirir. Bu etkinlikler öğretmen rehberliğinde yürütülür ve öğrencilerin zorlandığı anlarda öğretmen tarafından ipuçlarıyla desteklenir. Oyun yoluyla öğrenme yöntemiyle yaratıcı düşünme, uzamsal algı ve problem çözme becerilerinin gelişimini teşvik eden tangram, matematik derslerinde ilgiyi artırmak ve geometrik kavramları farklı açılardan deneyimlemelerini sağlamak için etkili bir araçtır.
