Taylorizm, 20. yüzyılın başlarında Frederic Winslow Taylor tarafından geliştirilen ve "Bilimsel Yönetim Yaklaşımı" olarak da bilinen bir yönetim felsefesidir. Bu yaklaşım, sanayileşmenin hızla arttığı bir dönemde, üretimde verimliliği en üst düzeye çıkarmayı amaçlamıştır.

Hayatı ve Kariyeri

Frederic Winslow Taylor, 20 Mart 1856'da Philadelphia'da doğmuş bir avukat ailesinin oğludur. 25 yaşında New Jersey Teknoloji Üniversitesi'nden makine mühendisliği derecesini tam zamanlı çalışırken almıştır. Philadelphia'daki "Enterprise Hidrolik Atölyesi"nde makinist ve teknik çizimci olarak kariyerine başlamış, ardından hidrolik fabrikasında ve Midvale Çelik Şirketi'nde çeşitli kademelerde görev almıştır. Kısa sürede makinist, genel işçi başı, bakım bölümü işçi başı ve teknik ressam bölümü başkanlığına yükselmiş, 37 yaşında baş mühendis olmuştur. Taylor, 21 Mart 1915'te bir gezi sırasında yakalandığı influenza nedeniyle 59. doğum gününden bir gün sonra vefat etmiştir.

Bilimsel Yönetim Düşüncesinin Ortaya Çıkışı

Taylor, Endüstri Devrimi'nin üretimde artışa yol açtığı ancak beraberinde sosyoekonomik ve kültürel problemler getirdiği bir dönemde yaşamıştır. Özellikle ABD İç Savaşı sonrası küçük fabrikaların büyük işletmelere dönüşmesiyle, düşük ücretler, dikkatsizlik, emniyetsizlik ve yetersizlik gibi işçi sorunları artmıştır.

Taylor, halk eğitilmedikçe ve mevcut ücretlerle sorunların çözülemeyeceğini gözlemlemiştir. Çözümü, üretimin özünde ve fazla üretim için fazla ödeme yapılmasında görmüştür. Midvale'de, çok çalışanların üretime göre daha çok ücret almasını sağlayacak bir sistem geliştirmiştir.

Taylorizmin Temel İlkeleri

Taylor'un bilimsel yönetim yaklaşımı, üretimi artırmak ve işçi verimliliğini yükseltmek amacıyla ortaya çıkmıştır. Taylor'un "Atölye Yönetimi" ve "Bilimsel Yönetimin Esasları" adlı kitaplarında açıkladığı dört temel prensip şunlardır:

• Her işin en iyi nasıl yapılacağını belirlemek için gerçek bir yönetim biliminin geliştirilmesi.
• İşçilerin bilimsel yöntemlerle seçilerek, hangi işçinin hangi işte daha iyi performans göstereceğinin ortaya konması.
• Çalışanların bilimsel eğitimi ve geliştirilmesi.
• Yönetim ile çalışanlar arasında dostça işbirliğinin kurulması.

^{Frederic Winslow Taylor Tarafından Yazılan "Atölye Yönetimi" ve "Bilimsel Yönetimin Esasları" Adlı Kitaplar (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur.)}

Bu prensiplerin başarısı için, kârı düşünmek yerine üretimi artırmanın hedeflenmesi ve bunun sonucunda hem işletme gelirinin hem de işçi ücretlerinin artacağı anlayışının yerleşmesi gerekmekteydi.

^{Ford ve Taylor Yönetim Bilimleri Hakkında (ryngoksu)}

Taylorizmin esasları şu şekilde sıralanabilir

• İşletmelerde işler gelişigüzel değil, bilimsel olarak incelenmiş ve geliştirilmiş yöntemlerle yapılır.
• Taylorizmde bireysellik değil, yardımlaşma önemlidir.
• Resmi organizasyon yapısının ve yönetim faaliyetlerinin düzenlenmesi esastır; başıbozukluk söz konusu değildir.
• İşe uygun personel alımında bilimsel yöntemlerle seçim yapılır ve maksimum verim sağlanacak personel tercih edilir.
• Taylorizm genel hatlarıyla kapalı bir sistem olup, insan unsuru verimden sonra gelir.
• İşletmelerde etkinlik ve verimliliğin artırılması öncelikli olduğundan, çalışanlar için iş tanımları yapılır ve her çalışan eğitilir.
• İş yapma usul ve teknikleri belirli bir organizasyonda açıkça belirlenmiş olup, yetki ilişkileriyle verimliliğin artırılması evrensel bir nitelik taşır.
• Çalışanlar ne kadar çok çalışırsa o kadar çok ödüllendirilir; üretimi tam gerçekleştirenlere ek ücret ödenir ve teşvik edilir.
• Mekanik organizasyon yapısı, makine-insan ilişkilerinde, işlerin dizaynında ve ilkelerde rasyonellik gösterir.
• Yapılan her iş denetlenir ve ölçme-değerlendirmelerde denetim kıstasları uygulanır.
• Çalışanlar bir plan dahilinde geliştirme ve kariyer eğitimine tabi tutulur.

^{Çalışmalar Sırasında Taylor ve İş Arkadaşı (flickr)}

Bilimsel Yönetimin Güçlü Yönleri

Bilimsel yönetimin güçlü yönleri arasında, insanların takım halinde uyumlu çalışmalarının iş verimini artırması ve özellikle üretim hatlarında ürün için sürekli bir geliştirme (inovasyon) imkanı sunması yer alır. Amerikan ve Japon üretim mucizesi, bilimsel yönetimin bir mirası olarak kabul edilir. Bilimsel yönetim, işlerin daha verimli ve akılcı bir şekilde yapılmasını sağlamış, bilimsel eğitim ve personel seçimi ise çalışanların etkinliğini artırmıştır. Ayrıca, işletmelerde sorunları akılcı yaklaşımlarla çözerek yönetimin uzlaşmasını ve uzmanlaşmasını sağlamıştır.

Bilimsel Yönetimin Zayıf Yönleri

Bilimsel yönetimin eleştirilen zayıf yönleri de bulunmaktadır. Standart usullerle çalışılan kuruluşlarda yenileşmenin gecikmesi, çalışanların zihinsel değişiminin yavaş olması tepkilere neden olmuştur. Üretimin artmasının işten çıkarmalara yol açacağı düşüncesi işçilerin işlerini yavaşlatmasına sebep olmuştur. İşletmelerin artan kârı çalışanlarına yansıtmak istememesi, zaman içinde işçi-işveren sendikalarının kurulmasına ve ilişkilerin gerginleşmesine yol açmıştır.

Taylorizm, çalışanların ekonomik, fiziksel ve sosyal ihtiyaçlarını tam olarak fark edememiş, bu tür araştırmalar genellikle kârlılığı artırma yönünde yapılmıştır. Bilimsel yönetim, çalışanların "iş tatmini" ve "insan istekleri" konularını incelememiş, daha çok yüksek ücret alınmasıyla ilgilenmiştir. Bu durum, işçilerin işi beğenmediklerinde işten ayrılmayı tercih etmelerine neden olmuştur. İşçiler, Taylor'un iş yerlerindeki gibi makineleşmiş hale gelmekte, yaratıcılıkları kaybolmakta ve insani davranışlar dikkate alınmamıştır. Hiyerarşik yapının kabulünde, bilimsel anlayışının sadece kazanç kısmının anlatılması ve manipülasyon aracı olarak kullanıldığı da eleştiriler arasındadır.

Günümüzde Taylorizmin Geçerliliği

Taylorizmin prensipleri, günümüzde dahi birçok alanda geçerliliğini korumaktadır. Özellikle düşük maliyet, yüksek kalite ve hızlı hizmet ilişkilerinin özünde Taylorizm bulunmaktadır. Taylor'un "işi tarif etme ve ihtisaslaşma düşüncesi" geliştirilerek "standart iş yapma usulleri" haline dönüşmüştür. Takım çalışması, uyum ve işbirliği ruhunu geliştirme anlayışı Taylorizmin işbirliği anlayışından doğmuştur. Çalışanların zamanlarının ayarlanması ve vardiyalı çalışma düzeni Taylorizmden kaynaklanmıştır. Günümüzdeki eleman seçme yöntemlerinin (psikoteknik testler vb.) temeli de Taylorizmdir. Taylor'un ortaya koyduğu teorilerin uygulanması ve geliştirilmesiyle günümüzde bir evrimleşme yaşanmıştır. İş güvenliği, işçi sağlığı, mazeret-doğum izinleri gibi sosyal haklar çalışanlara tanınmıştır. Verimliliğin ve kalitenin artmasıyla ucuzluk sağlanmaktadır.