Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları (TCDD), Türkiye'nin ulusal demiryolu taşımacılığından sorumlu kamu kurumudur. 1927 yılında kurulan TCDD, ülke genelindeki demiryolu altyapısının inşası, işletilmesi ve geliştirilmesi görevlerini yürütmektedir. Kurum, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı'na bağlı olarak faaliyet göstermektedir.
TCDD Treni (pexels)
Kuruluş ve Tarihsel Gelişim
TCDD, 24 Mayıs 1924 tarihli ve 506 sayılı kanun ile kurulan Anadolu-Bağdat Demiryolları Müdüriyeti Umumiyesi'nin devamı olarak 1 Haziran 1927 tarihinde faaliyete geçmiştir. Kurumun kuruluşu, Cumhuriyet’in kalkınma politikaları doğrultusunda ulaştırma altyapısının modernleştirilmesi ve millileştirilmesi çabalarının bir parçası olarak değerlendirilir. Osmanlı döneminden devralınan demiryolu hatları üzerinde yapılan kapsamlı iyileştirmeler ve yeni hat inşaatları ile TCDD, Türkiye’nin sanayileşme ve ekonomik gelişim süreçlerinde önemli bir rol oynamıştır.
Görev ve Yetki Alanı
TCDD’nin temel görevleri arasında demiryolu altyapısının planlanması, yapımı, bakımı ve işletilmesi yer almaktadır. 2016 yılında yürürlüğe giren düzenlemelerle birlikte, altyapı ile işletmecilik faaliyetleri birbirinden ayrılmış; demiryolu altyapısı TCDD bünyesinde kalırken, tren işletmeciliği faaliyetleri TCDD Taşımacılık A.Ş. adlı bağlı ortaklık tarafından yürütülmeye başlanmıştır.
TCDD aynı zamanda demiryolu taşımacılığı sektöründe düzenleyici, denetleyici ve yönlendirici bir kurum olarak işlev görmektedir. Yüksek Hızlı Tren (YHT) projeleri, şehirlerarası konvansiyonel tren hatları ve lojistik merkez yatırımları kurumun son dönemdeki öncelikli çalışma alanlarını oluşturmaktadır.
TCDD Treni (pexels)
Demiryolu Ağı ve İstatistikler
TCDD’nin işlettiği demiryolu ağı Türkiye genelinde yaygın bir şekilde dağılım göstermektedir. 2023 yılı itibarıyla Türkiye'de demiryolu uzunluğu 13.919 kilometreye ulaşmıştır. Bunun 2.251 kilometresi yüksek hızlı tren hattıdır. Elektrikli hat uzunluğu ise 6.722 kilometre, sinyalli hat uzunluğu 7.142 kilometredir. TCDD ayrıca 78 gar, 155 istasyon binası ve 1.200'den fazla menfez ile kapsamlı bir altyapı işletmektedir.
Yük taşımacılığı alanında TCDD, yıllık yaklaşık 38 milyon ton yük taşımaktadır. Yolcu taşımacılığında ise 2022 yılı verilerine göre 195 milyon yolcu seyahat etmiştir. Yüksek hızlı tren hatlarında ise bugüne kadar 80 milyondan fazla yolcu taşınmıştır.
Kurumsal Yapı ve Mimari
TCDD’nin kurumsal merkezi, Ankara’da yer alan ve 1930’larda inşa edilen TCDD Genel Müdürlük Binasıdır. Alman mimar Otto Ritter tarafından tasarlanan bina, dönemin mimari anlayışını yansıtan ve sembolik bir yapı olarak değerlendirilmektedir. Yapının iç ve dış mimarisinde modern Türk mimarlığının izleri ile Batı etkileri bir arada görülmektedir.
TCDD Genel Müdürlük Binası (TCDD)
TCDD’nin Ulaştırmadaki Yeri ve Önemi
TCDD, Türkiye'nin kalkınma politikalarında merkezi bir rol oynamış ve oynamaya devam etmektedir. Demiryolları; güvenli, ekonomik ve çevre dostu olmaları nedeniyle ulaşım politikalarında öncelikli bir yere sahiptir. Sanayi bölgeleri ile limanlar arasında kurulan bağlantılar, lojistik merkezlerin geliştirilmesi ve uluslararası demiryolu projelerine (örneğin Bakü-Tiflis-Kars hattı) katılım, TCDD’nin stratejik önemini pekiştiren başlıca unsurlardandır.
Ayrıca TCDD, sosyal sorumluluk projeleri, müzeler, eğitim merkezleri ve kültürel etkinliklerle toplumsal alanda da etkin bir rol üstlenmektedir. Demiryolu taşımacılığının tarihsel ve kültürel mirasının korunması amacıyla çeşitli yayınlar ve etkinlikler düzenlenmektedir.
