Tekke Camisi, Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yer alan Kilis ilinin merkezinde, Tekke Mahallesi sınırları içinde bulunan Osmanlı dönemi mimarisine ait bir ibadet yapısıdır. Cumhuriyet Meydanı’na yakın konumda yer alan cami, şehrin tarihî dokusu içerisinde önemli bir yere sahiptir. Yapı, Kilis Sancak Beyi Canbolad Bey tarafından 1553 yılında inşa ettirilmiş olup, hem mimari hem de tarihî değeriyle bölgedeki en dikkat çekici dini eserlerden biri olarak kaydedilmiştir.
Tarihçe
Tekke Camisi, 16. yüzyıl ortalarında Osmanlı hâkimiyeti döneminde inşa edilmiştir. Vakfiyesinde, yapının Kilis Sancak Beyi Canbolad Bey tarafından 1553 yılında yaptırıldığı belirtilmektedir. Cami, bazı belgelerde “Canbolad Camisi”, “Canboladiyye Camisi” veya “Canboladoğlu Camisi” adlarıyla da geçmektedir. Caminin adı, yakınında yer alan tekke yapısından dolayı “Tekke Camisi” veya “Tekye Camisi” şeklinde kullanılmaktadır.
Tekke Camii (Kilis Valiliği)
Mimari Özellikler
Tekke Camisi, kare planlı bir ibadet mekânına sahiptir. Harim kısmı tek büyük kubbe ile örtülüdür. Kubbenin çapı 14,40 metredir ve bu ölçü Kilis ilindeki camiler arasında en geniş kubbe çapına sahip yapı olduğunu göstermektedir. Son cemaat yeri beş kemer üzerine oturtulmuş olup, çokgen kasnaklı ana kubbeyle bütünleşmektedir.
Caminin kuzey cephesinde cümle kapısı, doğu ve batı cephelerinde ise pencereler yer almaktadır. Pencere alınlıklarında Osmanlı dönemi süsleme anlayışını yansıtan çini bezemeler, taş rozetler ve çörten detayları bulunmaktadır. Üç cephede altlı üstlü dizilmiş pencerelerden üst sıradakiler vitray camlarla donatılmıştır. Pervazlar siyah ve sarı renkli mermerden yapılmıştır.
Avlu zemini beyaz taşlarla döşenmiştir. Avluda taş malzemeden yapılmış abdesthane ile çift bilezikli bir kuyu bulunmaktadır. Minare, caminin kuzeybatı köşesinde yer almakta olup siyah ve beyaz kesme taşlardan yapılmıştır. Gövdesi üç bilezikli, şerefe altı ise mukarnaslı biçimdedir.
Tekke Camisi, klasik Osmanlı cami mimarisinin temel unsurlarını taşımaktadır. Geniş kubbe sistemi, taş işçiliği, çini süslemeleri, minare yapısı ve iç mekân düzeniyle Kilis kentinde Osmanlı dönemi mimari geleneğinin temsilcilerindendir. Hem dini hem de kültürel bir miras niteliği taşıyan yapı, bölgedeki tarihî cami topluluğu içinde önemli bir konuma sahiptir.
İşlev ve Vakfiye Bilgisi
Tekke Camisi, vakfiyesinde bu adla anılmakta olup yanında yer alan tekke ile bütünlük oluşturmaktadır. Yapı, dönemin dini ve kültürel yaşamında önemli bir merkez işlevi görmüştür. Canbolad Bey’in Mevlâna Celâleddîn-i Rûmî’ye duyduğu saygı nedeniyle cami, onun adına inşa ettirilen bir tekkenin önüne konumlandırılmıştır.
Tekke Camii (Kilis Belediyesi)
Koruma Durumu
Tekke Camisi, Osmanlı klasik mimarisinin bölgesel bir örneği olarak koruma altına alınmıştır. Cami, Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kültür varlıkları envanterinde kayıtlıdır. Restorasyon ve güçlendirme çalışmaları çeşitli dönemlerde yürütülmüş, yapının özgün mimari niteliklerinin korunmasına özen gösterilmiştir.
