Teoman Duralı (Şaban Teoman Duralı), 7 Şubat 1947’de Zonguldak’ın Kozlu ilçesinde doğan, felsefe tarihi, bilim felsefesi ve biyoloji felsefesi alanlarında özgün çalışmalarıyla tanınan Türk felsefecidir. Akademik yaşamı boyunca İstanbul Üniversitesi başta olmak üzere çeşitli üniversitelerde dersler veren Duralı, biyoloji felsefesi alanında Türkiye’de erken dönem çalışmaları yapmıştır. Öğretim faaliyetleri ve düşünsel üretimi, Türk felsefe geleneğinde kendisine önemli bir konum kazandırmıştır.

^{Teoman Duralı Röportajı (}^GZT⁾

Hayatı

Çocukluk ve Eğitim

Teoman Duralı, Sabih Duralı ile Almanya’da tanışıp evlenen Hilda Kohlschmidt’in ikinci çocuğu olarak Zonguldak’ın Kozlu ilçesinde dünyaya geldi. Çocukluk yıllarını babasının görev yaptığı elektrik santralinin bulunduğu bölgede geçirdi. İlköğrenimine Çatalağzı’nda başlayıp daha sonra Ankara’da devam etti.

Öğrenim hayatının ilk dönemlerinde okula ilgi duymadığını, hatta ilkokul birinci sınıfın üçüncü günü okuldan kaçtığını dile getiren Duralı, coğrafya ve haritalara yönelik merakının ise 12–13 yaşlarındayken Almanya’dan hediye edilen bir atlasla başladığını ifade etmiştir. Bu ilgi, ilerleyen yıllarda şekillenecek düşünsel yönelimlerinin temelini oluşturmuştur.

Ortaöğrenimini ve lise eğitimini TED Ankara Koleji’nde tamamlayan Duralı (1967), mezuniyetinin ardından kısa bir süre gemi kaptanlığı hayaliyle Norveç’e gitmiş; ancak bu düşünceden vazgeçerek Türkiye’ye dönmüştür. Lise yıllarında coğrafya öğretmeninin yönlendirmesiyle İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’ne ilgi duymuş ve 1973 yılında bu bölümden mezun olmuştur.

^{Teoman Duralı - Çemişgezek, Ocak 1983 (}^Flickr⁾

Aile Hayatı ve Askerlik

Fransa’da tanıştığı Piyeret Hanım ile evlenen Duralı’nın biri kız, biri erkek olmak üzere iki çocuğu bulunmaktadır. 1976 yılında Polatlı’da Topçu Asteğmen olarak askerlik hizmetini yerine getirmiştir.

^{Teoman Duralı - Türkiye - Akdeniz Gemisi, 1982 (}^Flickr⁾

Akademik Kariyer

İlk Yıllar

Teoman Duralı, 1975 yılında İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde asistan olarak akademik hayatına başladı. 1977’de “Çağdaş Düşüncede Canlı Sorunu” başlıklı doktora tezini tamamlayarak doktor unvanını aldı. Bu dönemde çalışmalarını felsefe, antropoloji ve biyoloji alanlarında sürdürdü.

Doçentlik ve Profesörlük

1982 yılında doçent, 1988 yılında ise biyoloji felsefesi üzerine yaptığı çalışmalar doğrultusunda profesör unvanına yükseldi.

Uluslararası Görevler ve Akademik Etkinlikler

Akademik etkinlikleri yalnızca Türkiye ile sınırlı kalmayan Duralı, çeşitli ülkelerde dersler verdi, araştırmalar yürüttü ve konferanslara katıldı. Bu görevleri arasında:

1978 – Paris’te NATO bursuyla biyoteknoloji seminerleri
1985 – Penn State University’de “Kant’ın A Priori Bilgi İstidâtı” üzerine konferans
1991–1993 – Malezya Uluslararası İslam Üniversitesi’nde misafir öğretim üyesi
1994 ve 2003 – Viyana Üniversitesi Bilim Felsefesi Bölümü’nde misafir öğretim üyeliği
1996 – Orta Asya Türk Cumhuriyetlerinde (Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan, Tacikistan, Türkmenistan) araştırma gezileri ve Ahmet Yesevi Üniversitesi’nde eğitim
2007 – Moğolistan ve Küba gezileri
2008 – Bochum Ruhr Üniversitesi’nde misafir hocalık
2010 – Avrupa Parlamentosu’nda konuşma

Duralı, hem yurt içinde hem yurt dışında felsefe, biyoloji felsefesi, bilim tarihi ve medeniyet teorileri üzerine çok sayıda ders ve seminer gerçekleştirdi.

İstanbul Üniversitesi ve Kırklareli Üniversitesi

Teoman Duralı, İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nde 38 yıl boyunca görev yaptı ve 1991–2009 yılları arasında Felsefe Tarihi Anabilim Dalı Başkanlığı görevini yürüttü. 2009–2015 yılları arasında Kırklareli Üniversitesi Fen–Edebiyat Fakültesi’nin dekanı olarak üniversitede felsefe bölümünün kuruluşunu sağladı.

^{Teoman Duralı - Moğolistan - Ulan Batur, 2008 (}^Flickr⁾

Bilimsel Çalışmaları ve Düşünce Dünyası

Temel İlgi Alanları

Duralı’nın akademik çalışmaları geniş bir yelpazeye yayılmakla birlikte üç ana alanda yoğunlaşır:

Biyoloji felsefesi
Bilim felsefesi
Felsefe tarihi

Türkiye’de biyoloji felsefesi alanının erken dönem temsilcilerinden biri olarak değerlendirilen Duralı, canlılık, evrim ve insanın biyolojik ile kültürel yapısına ilişkin meseleleri felsefi bir çerçevede incelemiştir.

Kültür Anlayışı

Duralı, kültürü insanın ortaya koyduğu bütün eserlerin toplamı olarak tanımlar. Kültürün üç temel unsurunu dil, din ve zanaat olarak belirler. TRT 2’de yayınlanan “Felsefe Söyleşileri” programında kültür ve insan ilişkisini, medeniyet tarihini ve Doğu–Batı düşünce geleneklerinin gelişimini geniş kitlelere ulaştırmıştır.

^{Teoman Duralı - Türkiye - Elazığ, Keban (}^Flickr⁾

Medeniyet Tasavvuru

Duralı, Yeniçağ Avrupa medeniyetinin devamı olarak gördüğü Çağdaş İngiliz–Yahudi medeniyeti hakkında kapsamlı analizler yapmıştır. Modern kapitalizm, sanayi devrimi, küreselleşme ve Türk modernleşmesi üzerine değerlendirmeleri Türkiye’de önemli tartışmalar doğurmuştur.

Dil Anlayışı

Türkçeyi bir düşünme ve varlık alanı olarak gören Duralı, eserlerini öncelikle Türkçe yazmayı bir “memleket borcu” olarak nitelendirmiştir. Dilin düşüncenin aynası olduğunu ve kültürün temellerinden biri olduğunu sık sık vurgulamıştır.

^{Teoman Duralı - Moğolistan - Bayan Ölgii, 2008 (}^Flickr⁾

Eserleri

Kitapları (Seçme)

Canlılar Sorununa Giriş (1983, 1987)
Biyoloji Felsefesi (1992)
Aristoteles’te Bilim ve Canlılar Sorunu (1995)
Yeniçağ Avrupa Medeniyetinden İngiliz–Yahudi Çağdaş Cihanşümul Medeniyetine (1996)
A New System of Philosophy-Science from the Biological Standpoint (1996)
Felsefe-Bilime Giriş (1998)
Çağdaş Küresel Medeniyet (2000, 2003, 2006)
Felsefe-Bilim Nedir? (2006)
Sorun Nedir? (2006, 2011)
Sorun Çağının Anatomisi (2009)
Omurgasızlaştırılmış Türklük (2010)
Felsefe-Bilimin Doğuşu (2011)
Aklın Anatomisi (2011)
Kutadgubilig Türkçenin Felsefe Sözlüğü

Çevirileri

Gılgamış Destanı (1998)

Makaleleri

Duralı’nın makaleleri; Felsefe Arkivi, Yazı, Bilim Dergisi, Türk Kültürü, İlim ve Sanat, Kutadgubilig, Milli Kültür, Dergâh, Yeni Şafak, Turkish Daily News, NPQ Türkiye, Gerçek Hayat ve çok sayıda akademik dergi, gazete ve yıllıkta yayımlanmıştır.

Akademik Üyelikler

Türk Felsefe Derneği
International Society for the History, Philosophy and Social Studies of Biology (ISHPSSB)
New York Academy of Sciences
Centro Estudios Filosoficos (Meksika)

Ödüller

Türkiye Yazarlar Birliği İnceleme Ödülü – Çağdaş Küresel Medeniyet (2000)
Necip Fazıl Saygı Ödülü (2017)
Cumhurbaşkanlığı Kültür Sanat Büyük Ödülü (2021)

Son Yılları ve Vefatı

Teoman Duralı, yaşamının son dönemlerinde İstanbul Üniversitesi, İstanbul Medeniyet Üniversitesi ve İbn Haldun Üniversitesi’nde ders vermeyi sürdürdü. Akademik çalışmalarının yanı sıra çeşitli televizyon programlarına katılarak düşüncelerini geniş bir izleyici kitlesine aktardı. Kanser tedavisi kapsamında iki ameliyat geçiren Duralı, 6 Aralık 2021 tarihinde İstanbul’daki evinde vefat etti.

Cenaze töreni İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde gerçekleştirilmiş; ardından Fatih Camii’nde kılınan cenaze namazının sonrasında Aşiyan Mezarlığı’ndaki aile kabristanına defnedilmiştir.

^{Teoman Duralı - Erzurum - Rize, 2006 (}^Flickr⁾

Türk Felsefe Geleneğindeki Yeri

Teoman Duralı, Türkiye’de biyoloji felsefesi üzerine sistemli çalışmalar yapan akademisyenler arasında yer alır. Felsefe ile bilime birlikte yaklaşan yöntemi, insanın biyolojik ve kültürel yönlerini bir arada ele alan değerlendirmelere konu olmuştur.

Derslerine yönelik ilgi, yetiştirdiği akademisyenler ve farklı alanlara uzanan çalışmaları, Türkiye’de modern düşünce ortamının oluşumunda etkili olmuştur.