Ticari Kapitalizmin Kısa Tarihi, ekonomist Jairus Banaji tarafından kaleme alınmış ve Muhammed Murtaza Özeren çevirisiyle 2023 yılında Dergâh Yayınları’ndan yayımlanmıştır. Eser, modern ekonomik sistemin 18. yüzyıl sanayi kapitalizmi öncesinde ortaya çıkan ticari kapitalizm dönemi üzerine odaklanır. Banaji, bu dönemi alışılagelmiş Avrupa merkezli perspektifin ötesinde, küresel ticaret ağları ve farklı coğrafyalardaki ekonomik aktörler aracılığıyla yeniden ele alır.

Özet

Kitap, 8. yüzyıldan başlayarak modern öncesi ticaret alanındaki gelişmeleri kronolojik ve yapısal bir bakışla ele alır. Guangzhou’daki Müslüman tüccarlar, 1216’da İskenderiye’deki Avrupalı tüccarlar, Ceneviz, Venedik ve İspanyol Yahudileri gibi aktörler mercek altına alınır. Banaji, bu çok merkezli yapıdaki devleti güçleştiren etkileşimleri ve sanayi kapitalizmine geçiş sürecindeki rolünü tartışır. Avrupa’nın kültürel ve ekonomik üstünlüğünü bir "dehanın" sonucu değil, devletlerle kaynaşan ticari kapitalizmin ürünü olarak yorumlar.

Konu

Eserin temel konusu, ticari kapitalizmin yapısal evrimini küresel ölçekli bir tarihsel perspektifle yeniden inşa etmektir. Banaji, bu sistemi yalnızca Avrupa odaklı bir fenomen olarak değil; Asya, Afrika ve Akdeniz çevresindeki aktörlerle ilişkili bir ekonomik model olarak analiz eder. Böylece vergilendirme, diplomasi, lojistik ve ticaret politikalarının birbirleriyle kesiştiği disiplinler arası bir inceleme ortaya koyar.

Temalar

• Çok merkezli ticaret ağları: Guangzhou, İskenderiye, İstanbul gibi farklı merkezlerdeki aktörlerin karşılıklı etkileşimi incelenir.
• Devlet ve ticaret ilişkisi: Ticari kapitalizmin devlet gücüyle etkileşimi ve bu ilişki üzerinden sistemin gelişimi ele alınır.
• Avrupa merkezci anlatı eleştirisi: Tarihsel anlatılar yerine ticari sermayenin küresel bağlamı vurgulanır.
• Ekonomik dönüşüm çizgisi: Ticari kapitalizmin sanayi kapitalizmi öncesi oluşumu ve bugünkü kapitalist yapıya katkısı anlatılır.
• Kültürel çeşitlilik: Farklı etnik ve kültürel grupların –örneğin Müslüman tüccarlar, Yahudiler– ekonomik alandaki rolü ele alınır.

Anlatım ve Üslup

Banaji'nin üslubu, tarihsel anlatımla teorik çözümlemeyi birleştiren akademik bir dile sahiptir. Dil, yoğun kavramsal analiz içerirken yapısal ilişkileri açıklamaya odaklanır. Kurgudan ziyade belge ve tarihsel verilerle ilerleyen anlatım, metni akademik bir çalışma formatına taşır. Tek taraflı anlatı yerine geniş bir coğrafi ve kültürel perspektif benimsenmiştir.