Telmatobius culeus, halk arasında Titicaca dev su kurbağası veya Titicaca Gölü kurbağası olarak bilinen, yalnızca Peru ve Bolivya sınırındaki Titicaca Gölü'ne özgü (endemik) bir amfibi türüdür. Bu tamamen suda yaşayan ve iri yapılı kurbağa, fizyolojisi sayesinde tüm gaz değişimini derisi aracılığıyla gerçekleştirir.
Taksonomi ve Coğrafi Dağılım
Telmatobius culeus türü, Hayvanlar (Animalia) âlemi ve Kurbağalar (Anura) takımında, Telmatobiidae familyasına aittir. Bilimsel adı Garman tarafından 1875 yılında verilmiştir. Türün yaşam alanı, esas olarak Titicaca Gölü'nün kendisi ve Lago Saracocha, Lago Umayo gibi çevredeki bazı su kütleleridir. Bu amfibi, yaklaşık 3.810 metre yükseklikte yaşamaktadır. Coğrafi yayılımı Peru ve Bolivya'da olup, tek bir tehdit altındaki coğrafi bölge olarak kabul edilmektedir.
Habitat ve Ekoloji
Titicaca Dev Su Kurbağası, yaşam döngüsünün tamamını suda geçiren bir türdür. Ergin kurbağalar genellikle kayaların ve sucul bitki örtüsünün bulunduğu çamurlu veya kumlu zeminleri tercih ederken, genç bireyler kayalık habitatlara eğilim gösterir. Diyeti çeşitlidir, ancak ağırlıklı olarak salyangozlar ve kabuklulardan oluşur. Üreme, göl kıyı şeridine yakın, su altındaki bitki örtüsü arasında ve sığ sularda gerçekleşir. Yıl boyunca üreyebilme yeteneğine sahip olduğu belirlenmiştir, ancak çiftleşme hareketleri daha çok kış aylarında gözlemlenir. Esaret altında ve doğada yapılan gözlemlerde, dişi kurbağaların bir seferde bıraktığı yumurta sayısının değişebildiği görülmüştür.
Tehditler
Türün popülasyonu, birbiriyle etkileşim halinde olan çeşitli tehditler nedeniyle hızla azalmaktadır. En büyük tehditlerden biri, yetişkin bireylerin kontrolsüz bir şekilde avlanmasıdır. Kurbağalar, hem gıda olarak hem de Peru ve Bolivya'da afrodizyak ve astım gibi çeşitli rahatsızlıkların tedavisinde kullanılan geleneksel tıbbi ürünlerin yapımında kullanılmaktadır.
Bölgedeki evsel, endüstriyel ve tarımsal atık suların göle deşarj edilmesi nedeniyle su kirliliği bir sorun haline gelmiştir ve bu durum habitat kalitesini bozmaktadır. Ayrıca, göl tabanından hidrojen sülfür salınımı ve alg patlamaları gibi çevresel olaylar, özellikle Bolivya tarafında, toplu ölümlere neden olmuştur.
Kurbağalarda amfibileri tehdit eden kitrid mantarı (Batrachochytrium dendrobatidis) ve ranavirüs gibi patojenlerin varlığı tespit edilmiştir ve kitrid mantarının yasa dışı ticaret yoluyla da yayılabileceği endişesi bulunmaktadır. Gökkuşağı alabalığı gibi göle sonradan yerleştirilen istilacı türler de kurbağa larvaları üzerinde avlanma baskısı oluşturmaktadır.
Koruma Durumu ve Önlemler
Telmatobius culeus türünün durumu, 2004'te "Kritik Tehlikede" (CR) iken, 2020'de güncellenerek Tehlikede (EN) kategorisinde listelenmiştir. Hem Peru hem de Bolivya'da ulusal yasalarla koruma altına alınmış olup, ticari amaçlı her türlü avlanma, yakalama ve ihraç edilmesi yasaktır.
Türün uluslararası ticareti, 2016 yılında CITES Ek I'e dâhil edilerek en sıkı kontrol altına alınmıştır. Peru ve Bolivya, kurbağanın ve diğer türlerin korunmasına yönelik öncelikli eylemleri içeren İki Uluslu Eylem Planı'nı ortaklaşa onaylamıştır.
Koruma çalışmaları, Titicaca Ulusal Rezervi'ndeki yerinde (in-situ) eylemleri, esaret altında üreme (ex-situ) ve farkındalık yaratma projelerini kapsamaktadır. Kirlilik sorununu çözmek amacıyla, her iki ülke de atık su arıtma tesislerinin inşası için girişimlerde bulunmuştur.
