Tomris Uyar, kimlikteki ismiyle Tomris Gedik, (1941-2003), öykü yazarı, çevirmen ve eleştirmendir. Yazın hayatında özellikle öykü türüne odaklanmış ve birçok eseri Türkçeye kazandırmıştır. Ayrıca Türkiye Yazarlar Sendikası kurucu üyesidir.

Erken Yaşamı ve Eğitimi

Tomris Uyar, 15 Mart 1941 tarihinde İstanbul’da doğmuştur. Babası Fuat Gedik, annesi ise Celile Girgin’dir. Eğitim hayatına İstanbul’daki Yeni Kolej’de başlamış, ardından ortaöğrenimini English High School’da sürdürmüştür. Lise eğitimini Arnavutköy Amerikan Kız Koleji’nde tamamlayan Uyar, 1963 yılında İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Gazetecilik Enstitüsü’nden mezun olmuştur.

Aldığı eğitim, özellikle dil ve edebiyat alanındaki birikimiyle birleşerek, Uyar’ın ileride edebiyat dünyasında kendine özgü bir yer edinmesini sağlamıştır. Erken yaşlardan itibaren edebiyata ve çeviriye ilgi duyan Uyar, yükseköğrenimi süresince gazetecilik ve yazınsal üretim konularında yetkinlik kazanmıştır.

^{Tomris Uyar ın Hayatı Hakkında Video. (Trt Arşiv)}

Yazın Hayatı

Tomris Uyar, yazın hayatına 1963 yılında Varlık dergisinde çeviriler yaparak başlamıştır. Rabindranath Tagore'un Şekerden Bebek adlı masalı (1962, Varlık Yayınevi), yayınlanan ilk çevirisidir. Daha sonraki yıllarda çevirileri, Dost, Papirüs, Yeni Dergi, Soyut, Yeni Edebiyat, Yeni Düşün gibi dergilerde yer almıştır.

Uyar'ın öyküleri, Türkiye Defteri, Yeni Dergi, Papirüs, Soyut gibi dergilerde yayımlanmış; bunun yanı sıra on bir öykü kitabı, çevirileri ve günlükleri bulunmaktadır.

Eleştirileri ve denemeleri, Kitapla Direniş ve Aşkın Yıpranma Payı adlı eserlerde bir araya getirilmiştir.

Tomris Uyar, eserlerinde günlük hayatın sade kesitlerini ele almış; bireylerin bu durumlar karşısındaki duygu ve düşüncelerine odaklanmıştır. 

Edebi Kişiliği

Tomris Uyar, Türk edebiyatında öykü yazılarında ve günlüklerinde gündelik hayatın gözlemleri ve psikolojik derinlik konularını işlemesiyle yer alır. Uyar'ın anlatımında, karakterlerin iç dünyaları, yaşadıkları durumlar üzerinden işlenir. Yazarın üslubu, sadeliği ve yoğunluğu bir araya getiren bir yapıya sahiptir. Cümleleri genellikle kısa ve öz olmasına karşın, anlam katmanları barındırır. İmgesel bir dil kullanan Uyar, dilin inceliklerini kullanarak duygusal ve zihinsel durumları da okuyucuya aktarmayı amaçlamıştır.

Tomris Uyar'ın öykücülüğünde genellikle kadın karakterler ve onların toplumsal rolleri, bireysel arayışları merkeze alınır. Kadınların iç çatışmaları, beklentileri ve hayal kırıklıkları anlatılır. Ayrıca eserlerinde bireyin yalnızlığı, yabancılaşma ve varoluşsal sorgulamalar gibi temalar işlenir. Uyar, karakterlerini dışsal olaylardan ziyade, içsel deneyimler ve algılar üzerinden şekillendirir.

Akademik ve Sosyal Katkıları

Tomris Uyar, edebiyat alanındaki faaliyetlerinin yanı sıra, Boğaziçi Üniversitesi'nde seçmeli olarak Çağdaş Öykü ve Türk Öykücülüğü dersleri vermiş, Bilgi Üniversitesi'nde "Kıyıdan Açılmak" adlı atölye çalışması düzenlemiştir. 1978'de davet üzerine Amerika Birleşik Devletleri'ne giderek Chicago ve Washington'da düzenlenen kongrelere katılmış; ayrıca Finlandiya'da, 16-20 Haziran 1991 tarihleri arasında gerçekleştirilen "Literature and Memory" başlıklı toplantıda yer almıştır.

Edebî Etkileşimleri

Tomris Uyar'ın edebiyatçılardan oluşan çevresi, öykülerinin İkinci Yeni şiirinden izler taşımasına zemin hazırlamıştır. Eşi Turgut Uyar ile sanat alanında etkileşim yaşamış, asıl ilhamını Edip Cansever'in şiirlerinden aldığını belirtmiştir. "Zula" adlı öyküsü, Cansever'in kendisine yazdığı doğum günü şiirlerinden esinlenmiştir.

Eserleri

Öykü:

• İpek ve Bakır (1971),
• Ödeşmeler ve Şahmeran Hikâyesi (1973),
• Dizboyu Papatyalar (1975),
• Yürekte Bukağı (1979),
• Yaz Düşleri, Düş Kışları (1981),
• Sesler, Yüzler ve Sokaklar (1981),
• Gece Gezen Kızlar (1983),
• Rus Ruleti, Dön Geri Bak (toplu hikâyeler, 1985)
• Günlerin Tortusu (1985),
• Yaza Yolculuk (1986),
• Yazılı Günler (1989),
• Sekizinci Günah (1990),
• Otuzların Kadını (1992),
• Aramızdaki Şey (1997).

Günlük:

• Gündökümü 75 (1977),
• Yüzleşmeler: Bir Uyumsuzun Notlan (2000),
• Gündökümü I ve Gündökümü II (2003).

Gündökümü Günlükleri

Tomris Uyar’ın Gündökümü serisi, yazarın 1975-1984 yılları arasında tuttuğu günlüklerden oluşan bir eser dizisidir. Birinci cildi oluşturan metinler, ağırlıklı olarak kişisel günce formuna yakın dururken, yazarın o anki deneyimlerini, gözlemlerini ve içsel durumlarını doğrudan, kronolojik bir akışla yansıtır. İkinci ciltte yer alan "On Beş Yılın Dökümü" adlı bölüm, içeriği ve üslubu itibarıyla daha çok deneme türüne yaklaşır. Edip Cansever, Turgut Uyar, Cemal Süreya gibi edebiyatçılarla olan ilişkileri ve onlarla yaşadığı anılar bu günlüklerde ve ikinci ciltte yer alır.

Tomris Uyar'ın "Gündökümü" adlı eserinin ilk cildi, iki ana bölümden oluşur. "Sesler, Yüzler, Sokaklar" başlığı altında, yazarın 1975-1979 yılları arasında kaleme aldığı günlük notları bir araya getirilmiştir. Bu bölüm, o dönemin gözlemlerini, izlenimlerini ve kişisel deneyimlerini yansıtır. Devamında gelen "Günlerin Tortusu" ise, 1980-1984 yılları arasında tutulan günlükleri içerir. Bu iki kısım, "Gündökümü I"i oluşturarak Uyar'ın belirli bir zaman dilimindeki düşünsel ve duygusal birikimini sunar. Eserin ikinci cildi olan "Gündökümü II" ise, 1984 sonrası döneme ait kayıtları barındırır.

Ödülleri

Tomris Uyar, çeviri ve öyküleriyle şu ödüllere layık görülmüştür:

• TDK Çeviri Ödülü (1975): Titus Lucretius Carus'un Evrenin Yapısı adlı eseriyle.
• Avni Dilligil Tiyatro Çeviri Ödülü (1986-1987): Michael Bogdanov'un Hiawatha adlı oyununun çevirisiyle.
• Sait Faik Hikâye Armağanı (1980): Yürekte Bukağı adlı kitabıyla.
• Sait Faik Hikâye Armağanı (1987): Yaza Yolculuk adlı kitabıyla.
• Haldun Taner Öykü Ödülü (1987): "Son Sanrı" adlı öyküsüyle (törene katılmadığı için kabul etmemiştir).
• Dünya Kitap Ödülleri Yılın Çeviri Kitabı Ödülü (1999): Tennessee Williams'ın Yağmur Gibi Söyle Bana adlı eseriyle.
• Sedat Simavi Edebiyat Ödülü (2002): Güzel Yazı Defteri adlı kitabıyla.
• Dünya Kitap Ödülleri Yılın Telif Kitabı Ödülü (2002): Güzel Yazı Defteri adlı kitabıyla.

Özel Yaşamı ve Vefatı

İlk evliliğini 1963'te Ülkü Tamer'le yapmış, bu evlilikten Ekin adında bir kızı olmuştur. Kızının vefatının ardından Ülkü Tamer'le evliliğini sonlandırmıştır. 1967'de şair Turgut Uyar'la evlenmiş, bu evlilikten Hayri Turgut adında bir oğlu dünyaya gelmiştir.

Tomris Uyar, dört yıl süren yemek borusu kanseri tedavisinin ardından 4 Temmuz 2003'te vefat etmiş ve Zincirlikuyu Mezarlığı'na defnedilmiştir.