Tractor Sazi Futbol Kulübü, 1970 yılında İran Azerbaycanı'nın en büyük şehri olan Tebriz'de kurulmuştur. Yalnızca İran futbolunun değil, aynı zamanda ülkenin sosyal ve siyasi yapısının da önemli bir parçasıdır. Azerbaycanlı Türkler tarafından "Kızıl Kurt" olarak da isimlendirilen Tractor Sazi, başlangıçta yerel traktör fabrikası işçileri tarafından kurulmuş ve zamanla sadece bir spor takımı olmaktan çıkıp İran'daki Türkçe konuşan Azerbaycanlı etnik grubunun kimliğini, kültürel gururunu ve siyasi arzularını simgeleyen bir unsur hâline gelmiştir.

^{Tractor Sazi'ye ait bir tanıtım videosu. (TRT Spor)}

Kültürel ve Siyasi Önemi

Tractor Sazi'nin İran futbol ligindeki yükselmesi, Azerbaycanlı Türkler'in kültürel ve siyasi marjinalleşmeye karşı verdikleri mücadelenin bir yansımasıdır. Kulüp, Tebriz'deki Türklerin ve diğer Azerbaycanlı Türklerin yoğun olduğu bölgelerde, aynı zamanda merkezî Pers hükûmetinin simgesi olan Tahran kulüpleri olan Perspolis ve Esteghlal'e karşı bir direnç noktası olmuştur.

Tractor Sazi'nin maçları, özellikle Tahran kulüpleriyle olan karşılaşmalar, İran'daki merkezi Pers milliyetçiliği ile Azerbaycanlı Türklerin mücadelelerinin minyatür bir yansıması olarak yorumlanmaktadır.

^{Tractor Sazi ile İstiklal Maçı. (AA)}

Azerbaycanlı Olmanın Sembolü

Tractor Sazi, birçok taraftar için sadece bir futbol kulübü değil, aynı zamanda Azerbaycanlı olduğunu ifade etmenin bir yolu olmuştur. Kulübün taraftar kitlesi, başta Azerbaycanlı Türkler olmak üzere, siyasi ve kültürel taleplerini maçlar sırasında sloganlar ve pankartlarla dile getirmektedir. Bu sloganlar, özellikle "Yaşasın Azerbaycan!" ve "Türkçe eğitim hakkı!" gibi taleplerle, Azerbaycanlı Türklerin kültürel ve dilsel hakları için verdikleri mücadeleyi simgeler. Ayrıca taraftarlar zaman zaman "Güney Azerbaycan İran değildir!" gibi pankartlar da açmaktadırlar.

^{Yasin Sarı'nın Tractor Sazi hakkındaki kitabı. (D&R)}

Sivil Haklar Hareketi ve Futbol

Futbolun, politik aktivizm için bir araç olarak kullanılması, özellikle İran'ın politik ortamında son derece önemlidir. Etnik azınlıklar için politik ifade biçimlerinin sınırlı olduğu bir ortamda, futbol stadyumları, aktivizmin ve direnişin en elverişli alanlarından biri olarak yorumlanmaktadır. Tractor Sazi'nin maçları, taraftarlara Azerbaycanlı kimliklerini ve taleplerini ifade etme fırsatı sunar. Bu tür aktivizm, İran hükûmeti tarafından genellikle ayrılıkçılık olarak etiketlenmiş ve bastırılmıştır​.

İran Birinci Futbol Ligi'nde mücadele eden ve Türk teknik adam Ertuğrul Sağlam’ın çalıştırdığı Tractor Sazi takımına, 19 Mayıs 2022'de, Tebriz'de, Persepolis ile oynadığı maçta çıkan olaylar nedeniyle, sahasında maçlarını geçici olarak seyircisiz oynama cezası verilmiştir. İran Futbol Federasyonu Disiplin Kurulu tarafından yapılan yazılı açıklamaya göre, maçta TraCtor Sazi taraftarlarının hatalı davranışları ve bu davranışların tekrarı endişesiyle kulübün 24 Mayıs'ta Fecr Sepasi takımıyla oynayacağı maçın, seyircisiz oynanması kararlaştırılmıştır.

Bu örnek olay, İran Hükûmeti'nin TraCtor Sazi'ye olan bakış açısını yansıtması açısından önem taşımaktadır.