Türkiye-Türkmenistan Gaz Tedarik Anlaşması (2025), Türkiye'nin doğal gaz arz güvenliğini artırmak ve enerji kaynaklarını çeşitlendirmek amacıyla, Türkmenistan'dan doğal gaz tedarik edilmesine yönelik olarak BOTAŞ ile Türkmengaz arasında imzalanan anlaşmadır. Anlaşma kapsamında, Türkmenistan’dan Türkiye’ye swap yöntemiyle doğal gaz sevkiyatı yapılması planlanmış, bu doğrultuda 1 Mart 2025 itibarıyla gaz akışının başlaması öngörülmüştür.

_{Türkmenistan’dan Türkiye’ye uzanan doğal gaz ve petrol boru hatlarını gösteren harita - Yeni Şafak Gazetesi}

Arka Plan

Türkiye ve Türkmenistan arasındaki doğal gaz ticaretine yönelik görüşmeler 1998 yılında başlamış ancak uzun süre boyunca siyasi, teknik ve lojistik nedenlerle somut bir sonuç elde edilememiştir. Türkmenistan, dünya çapında önemli doğal gaz rezervlerine sahip olmasına rağmen, gaz ihracatında büyük ölçüde Çin, İran ve Rusya’ya bağımlı kalmıştır. Türkiye ise, doğalgazda Rusya, Azerbaycan ve İran’dan gelen boru gazı ile çeşitli tedarikçilerden ithal edilen sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) kaynaklarına bağımlı olarak arz güvenliğini sağlamaya çalışmıştır.

Türkiye ile Türkmenistan arasında enerji iş birliğinin artırılması amacıyla 1 Mart 2024'te Antalya Diplomasi Forumu sırasında Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Türkmenistan Halk Maslahatı Başkanı Gurbangulu Berdimuhammedov’un görüşmesi gerçekleşmiş, iki ülke arasında doğal gaz ve petrolde iş birliğini artırmaya yönelik mutabakat zaptı imzalanmıştır. Ardından, Temmuz 2024’te Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Türkmenistan’a bir ziyaret gerçekleştirmiş ve iki ülke arasında doğal gaz konusunda ilerleme kaydedilmesi gerektiğini vurgulamıştır.

Yapılan görüşmelerin ardından 11 Şubat 2025’te BOTAŞ ve Türkmengaz arasında bir anlaşma imzalanmış, böylece Türkmen gazının İran üzerinden swap yöntemiyle Türkiye’ye ulaştırılması için teknik ve hukuki altyapı oluşturulmuştur.

Anlaşmanın Kapsamı

• Anlaşma kapsamında, Türkmenistan'ın İran’a teslim edeceği doğal gaz, İran üzerinden swap yoluyla Türkiye’ye ulaştırılacaktır.
• Türkiye, gazı İran-Türkiye doğal gaz bağlantı noktası olan Gürbulak'tan teslim alacak ve iç piyasada kullanacaktır.
• 1 Mart 2025 itibarıyla başlaması öngörülen tedarik sürecinde, 2025 yılı sonuna kadar Türkiye’ye 1,3 milyar metreküp Türkmen gazı sevk edilecektir.
• İlk aşamada yıllık 2 milyar metreküpe kadar gaz alımı planlanmakta olup ilerleyen yıllarda bu miktarın artırılması hedeflenmektedir.
• Anlaşma, uzun vadede Türkmenistan’dan Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya gaz sevkiyatının artırılmasına yönelik stratejik iş birliğinin bir parçası olarak değerlendirilmektedir.

Teknik ve Ekonomik Boyut

Türkiye’nin Türkmenistan’dan boru gazı tedarik etmesi, swap yöntemiyle İran’ın transit ülke olarak kullanılmasıyla mümkün hale gelmiştir. Trans-Hazar Boru Hattı (TCP) gibi doğrudan Türkmen gazının Türkiye’ye ulaştırılmasını hedefleyen projeler diplomatik ve teknik engeller nedeniyle henüz gerçekleştirilmemiştir. Swap yöntemi, mevcut İran doğalgaz altyapısını kullanarak ek boru hattı inşa edilmeden gaz transferini mümkün kılmaktadır.

Türkiye’nin mevcut doğalgaz tüketimi yıllık 50 milyar metreküpün üzerindedir. Türkmen gazının Türkiye’ye ulaşması, kaynak çeşitliliği sağlayarak arz güvenliğini güçlendirmeyi ve maliyetleri optimize etmeyi amaçlamaktadır.

Bölgesel ve Küresel Etkileri

Bu anlaşma, Türkmenistan’ın doğal gaz ihracatında Çin’e olan bağımlılığını azaltarak Türkiye ve Avrupa pazarlarına açılmasını sağlamayı amaçlamaktadır. Aynı zamanda, Türkiye’nin enerji transit merkezi rolünü güçlendirmesi ve Türk dünyasında bölgesel iş birliklerini geliştirmesi açısından stratejik bir adım olarak değerlendirilmektedir.