TÜRKSAT 6A, Türkiye’nin tamamen yerli ve millî imkânlarla geliştirilen ilk haberleşme uydusudur. TÜBİTAK UZAY’ın proje yöneticiliğinde, TUSAŞ, ASELSAN ve CTech iş birliğiyle üretilmiştir. Yaklaşık 4,2 ton fırlatma kütlesine ve 16 yıllık manevra ömrüne sahip olan uydu, 42° doğu yörüngesinde görev yapmaktadır. Farklı frekans bantlarında 20’den fazla aktarıcı bulunduran TÜRKSAT 6A, Türkiye, Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarının geniş bir bölümünü kapsayacak şekilde haberleşme ve yayın hizmetleri sağlamaktadır. Proje, 9 Temmuz 2024’te SpaceX firmasına ait Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatılmış, 2025 yılı Nisan ayında devreye alınmıştır. Tüm operasyonel süreçler, TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen yerli görev kontrol yazılımı TStar-GO platformu üzerinden yürütülmektedir.
TÜRKSAT 6A Millî Haberleşme Uydusu (Tübitak Uzay)
Tarihçe
TÜRKSAT 6A projesi, Türkiye’nin ilk yerli ve millî haberleşme uydusunun geliştirilmesi amacıyla 2014 yılında başlatılmıştır. “TÜRKSAT-6A Milli Haberleşme Uydu Proje Sözleşmesi ve Ek Protokolü” aynı yıl Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, TÜBİTAK ve TÜRKSAT arasında imzalanmıştır. Proje kapsamında tasarım ve mühendislik çalışmaları 2017 yılı itibarıyla tamamlanma aşamasına gelmiş, uydunun yeterlilik test modellerinin üretimine başlanmıştır.
2018 ve 2022 yılları arasında mühendislik modeli, ısıl yapısal yeterlilik modeli, elektriksel elektronik model ve uçuş modeli geliştirilmiş, sistem seviyesi testleri başarıyla gerçekleştirilmiştir. 2023 yılı içinde entegrasyon süreci tamamlanmış ve fırlatma hazırlıkları SpaceX firmasının Falcon 9 roketiyle yürütülmek üzere planlanmıştır.
TÜRKSAT 6A, 9 Temmuz 2024 tarihinde ABD’nin Florida eyaletindeki Cape Canaveral Uzay Üssü’nden uzaya fırlatılmış, 17 Şubat 2025’te ilk test yayınını gerçekleştirmiştir. Tüm sistem testlerinin tamamlanmasının ardından 21 Nisan 2025’te Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın katılımıyla düzenlenen törenle devreye alınmıştır.
Geliştirme Süreci
TÜRKSAT 6A projesi, TÜBİTAK 1007 Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı kapsamında yürütülmüştür. Proje, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile TÜBİTAK tarafından finanse edilmiş, TÜRKSAT A.Ş. son kullanıcı kurum olarak yer almıştır. Uydu; TÜBİTAK UZAY’ın proje yöneticiliğinde, TUSAŞ, ASELSAN ve CTech firmalarının iş birliğiyle geliştirilmiştir.
Tasarım aşamasının tamamlanmasının ardından uydunun mühendislik modeli (MM), ısıl yapısal yeterlilik modeli (IYYM), elektriksel elektronik uydu modeli (EEUM) ve uçuş modeli (UM) üretilmiştir. Bu modeller üzerinden yürütülen sistem seviyesi testleri, fırlatma koşulları ve uzay ortamı simülasyonlarını kapsayacak biçimde gerçekleştirilmiştir.
Geliştirme sürecinde kullanılan yazılım, donanım ve alt sistemlerin büyük bölümü yerli imkânlarla üretilmiştir. Yer kontrol altyapısı, TÜRKSAT Gölbaşı Yerleşkesi’nde kurulan test ve görev kontrol merkezlerinde işletilmek üzere hazırlanmıştır. Proje süreci boyunca uydu teknolojileri alanında yetişmiş mühendislik personeli ve üretim altyapısı oluşturulmuştur.
Teknik Özellikler
- Uydu Adı: TÜRKSAT 6A
- Üretici Kuruluşlar: TÜBİTAK UZAY, TUSAŞ, ASELSAN, CTech
- Fırlatma Tarihi: 9 Temmuz 2024
- Yörünge Konumu: 42° Doğu
- Yörünge Türü: Yer sabit (GEO)
- İrtifa: 35.786 kilometre
- Toplam Kütle: Yaklaşık 4.220 kilogram
- Kuru Kütle: Yaklaşık 1.780 kilogram
- Manevra Ömrü: 16 yıl
- Tasarım Ömrü: 22,5 yıl
- Faydalı Yük: 20’den fazla haberleşme aktarıcısı
- Uplink Bantları: Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant, Q/V Bant
- Downlink Bantları: Ku-Bant, Ku-BSS Bant, Ka-Bant, Q/V Bant
- Elektrik Gücü: 9,2 kilovata kadar
- Kapsama Alanı: Türkiye, Batı ve Doğu kapsama bölgeleri; Avrupa, Orta Doğu, Güney ve Güneydoğu Asya, Afrika’nın bazı bölgeleri
- Görev Kontrol Yazılımı: TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen yerli TStar-GO platformu
- Üretilen Sistem Modelleri: Isıl Yapısal Yeterlilik Modeli (IYYM), Elektriksel Elektronik Uydu Modeli (EEUM), Mühendislik Modeli (MM), Uçuş Modeli (UM)
TÜRKSAT 6A: İlk Yerli Haberleşme Uydusu (Youtube-TUA)
Fırlatma ve Yörünge
TÜRKSAT 6A, 9 Temmuz 2024 tarihinde Türkiye saatiyle 02.30’da ABD’nin Florida eyaletinde bulunan Cape Canaveral Uzay Üssü’nden, SpaceX firmasına ait Falcon 9 roketiyle uzaya fırlatılmıştır. Hava koşulları nedeniyle yaklaşık iki saatlik gecikmeyle gerçekleştirilen fırlatma operasyonu başarıyla tamamlanmıştır.
Fırlatmadan 35 dakika sonra uydu fırlatıcıdan ayrılmış, 65. dakikada ilk sinyal başarıyla alınmıştır. Bu sinyal, yer kontrol merkezi ile iletişimin kurulduğunu göstermiştir. İlk komut, sinyalin alınmasından bir saat sonra yer kontrol merkezinden uyduya iletilmiştir.
Fırlatma sonrası TÜRKSAT 6A, 300 kilometre enberi ve 70.000 kilometre enöte değerlerine sahip eliptik geçici bir yörüngede ilerlemiştir. Bu süreçte güneş panelleri açılmış ve enerji üretimi başlamıştır. Uydu, kimyasal itki sistemiyle dört aşamalı manevra sürecini tamamlayarak 42° Doğu boylamındaki yer sabit yörüngesine yerleşmiştir.
Yörüngeye oturma süreci boyunca yörünge saptama, ateşleme parametrelerinin belirlenmesi, ateşleme komutlarının işletilmesi ve yörünge kontrolü işlemleri yerli görev kontrol yazılımı TStar-GO üzerinden yürütülmüştür. Tüm testlerin tamamlanmasının ardından TÜRKSAT 6A, 21 Nisan 2025’te devreye alınmıştır.
TÜRKSAT 6A’nın SpaceX Falcon 9 roketiyle 9 Temmuz 2024’te Florida’daki Cape Canaveral Üssü’nden uzaya fırlatılışı (Tübitak Uzay)
Görev Süresi ve Başarılar
TÜRKSAT 6A, 16 yıllık manevra ömrü ve 22,5 yılı aşan tasarım ömrü ile uzun süreli haberleşme hizmeti sunmak üzere tasarlanmıştır. Uydu, 9 Temmuz 2024’te uzaya fırlatılmış, 17 Şubat 2025’te ilk test yayınını gerçekleştirmiş ve 21 Nisan 2025’te resmen devreye alınmıştır.
Görev süresinin başlangıcından itibaren yörünge yerleşimi, test aşamaları ve devreye alma işlemleri planlanan takvime uygun şekilde tamamlanmıştır. Tüm bu süreçler, TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen yerli görev kontrol yazılımı TStar-GO üzerinden yürütülmüştür.
TÜRKSAT 6A’nın başarıları arasında, Türkiye’nin tamamen yerli imkânlarla üretilen ilk haberleşme uydusunun hizmete alınması ve bu sayede kendi haberleşme uydusunu uzaya gönderebilen 11 ülke arasına girilmesi yer almaktadır. Ayrıca proje kapsamında geliştirilen yerli alt sistemler ve ekipmanlar, Türkiye’nin uydu teknolojileri alanındaki dışa bağımlılığını azaltmış ve gelecekteki uzay projeleri için kullanılabilir altyapı oluşturmuştur.
Görev Kontrol Sistemi
TÜRKSAT 6A’nın görev kontrol faaliyetleri, TÜBİTAK UZAY tarafından geliştirilen tamamen yerli TStar-GO görev kontrol yazılımı üzerinden yürütülmektedir. Uydunun fırlatılmasından itibaren yörüngeye yerleşmesi, testlerin tamamlanması ve devreye alınması süreçlerinin tümü bu platform aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.
Görev kontrol sistemi; uydu sistemlerinin yönetimi, yörünge manevralarının planlanması ve görev operasyonlarının izlenmesi işlevlerini yerine getirmektedir. Ayrıca, uydu ile yer kontrol merkezleri arasındaki haberleşme, komut gönderme ve veri alma işlemleri de aynı altyapı üzerinden yapılmaktadır.
Sistemin işletilmesi, TÜRKSAT Gölbaşı Yerleşkesi’nde kurulan kontrol merkezlerinden sağlanmaktadır. Tüm operasyonel süreçlerde kullanılan yazılım, donanım ve izleme sistemleri yerli üretimdir. Bu yapı, uydu görevlerinin planlanması ve yürütülmesinde dışa bağımlılığı azaltan temel bileşenlerden birini oluşturmuştur.
Kapsama Alanı ve Hizmetler
TÜRKSAT 6A, Türkiye, Batı ve Doğu kapsama bölgelerini içeren geniş bir coğrafyada hizmet vermektedir. Uydu, mevcut TÜRKSAT haberleşme uydularının kapsama alanını genişleterek Hindistan, Tayland, Malezya ve Endonezya gibi ülkeleri de kapsama dâhil etmiştir.
Farklı frekans bantlarında bulunan 20’den fazla aktarıcı aracılığıyla televizyon yayıncılığı, haberleşme hizmetleri ve veri aktarımı sağlanmaktadır. Bu kapsama yapısı, yaklaşık 5 milyar kişilik bir nüfusu içerecek şekilde planlanmıştır.
Uydunun yüksek güç kapasitesi ve geniş bant özellikleri, televizyon ve radyo yayınlarının kesintisiz biçimde iletilmesini, veri haberleşmesi ve geniş bant uygulamalarının etkin biçimde yürütülmesini mümkün kılmaktadır. TÜRKSAT 6A, devreye alınmasının ardından Sri Lanka’nın Freesat Lanka platformu üzerinden 50 televizyon kanalının yayınına da altyapı sağlamaya başlamıştır.
Uluslararası İş Birlikleri
TÜRKSAT 6A projesi, Türkiye’nin yerli üretim önceliği korunarak uluslararası düzeyde teknik ve ticari iş birlikleriyle yürütülmüştür. Uydu, SpaceX firmasına ait Falcon 9 roketiyle ABD’nin Cape Canaveral Uzay Üssü’nden uzaya fırlatılmıştır. Fırlatma süreci, Türk mühendislerin yer aldığı ekipler tarafından ABD’de ve Türkiye’deki görev kontrol merkezlerinde eş zamanlı olarak izlenmiştir.
Projenin devreye alınmasının ardından Sri Lanka’nın Freesat Lanka yayın platformu ile TÜRKSAT arasında kapasite sözleşmesi imzalanmıştır. Bu anlaşma kapsamında 50 televizyon kanalının Türksat 6A üzerinden yayın yapması sağlanmış ve Türkiye’nin uydu kapasitesinin uluslararası hizmet ihracatına dönüştürülmesi hedeflenmiştir.
Bu iş birlikleri, Türksat 6A’nın kapsama alanındaki ülkelerde haberleşme ve yayın hizmetlerinin sağlanmasına yönelik ilk uluslararası ticari adımlar olarak uygulanmıştır.
TÜRKSAT 6A Millî Haberleşme Uydusu İle İlgili Genel Bilgiler (AA)
Stratejik Önemi
TÜRKSAT 6A, Türkiye’nin uydu haberleşmesi alanında tam bağımsız üretim kapasitesine ulaşmasını sağlayan ilk projedir. Uydu, yerli mühendislik kabiliyeti ve millî teknolojiler kullanılarak geliştirilmiş, bu sayede dışa bağımlılık azalmıştır.
Proje kapsamında geliştirilen donanım, yazılım ve alt sistemler, gelecekteki uydu ve uzay projelerinde kullanılabilir bir altyapı oluşturmuştur. TÜRKSAT 6A, Türkiye’nin uzay teknolojilerinde kendi kaynaklarıyla uydu geliştirebilen 11 ülke arasına girmesini sağlamış, bu alandaki ulusal yetkinliği belgeleyen bir kazanım olmuştur.
Ayrıca proje, yerli sanayi kuruluşları ve üniversiteler arasında kurulan iş birliğiyle uzay ekosisteminde yeni üretim ve araştırma kapasitesi kazandırmıştır. Böylece hem mühendislik altyapısı hem de insan kaynağı açısından sürdürülebilir bir sistem oluşmuştur.
Türk Uzay Programındaki Yeri
TÜRKSAT 6A, Türkiye’nin Milli Uzay Programı kapsamında yürütülen hedeflerle doğrudan ilişkilidir. Proje sürecinde elde edilen mühendislik tecrübeleri ve teknik birikim, Ay Araştırma Misyonu da dâhil olmak üzere gelecekteki uzay projelerine temel oluşturmuştur.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirtilen bilgilere göre, TÜRKSAT 6A’nın geliştirilmesi sürecinde kazanılan bilgi birikimi, Ay görevi için gerekli sistemlerin tasarımı ve entegrasyon süreçlerinde kullanılmaktadır. Proje, TÜBİTAK UZAY, TUSAŞ, ASELSAN ve CTech arasında yürütülen iş birliğiyle, Türkiye’nin uzay teknolojilerinde üretici ülke konumuna ulaşmasında önemli bir aşama olarak kaydedilmiştir.
TÜRKSAT 6A, bu yönüyle Türkiye’nin haberleşme uyduları alanındaki tecrübelerini derin uzay görevlerine aktarmasını sağlayan bir mühendislik basamağı işlevi görmektedir.
Proje Paydaşları
TÜRKSAT 6A projesi, kamu kurumları ve savunma sanayii kuruluşlarının iş birliğiyle yürütülmüştür. Projenin ana yürütücüsü TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (TÜBİTAK UZAY) olmuştur. Finansman desteği Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı ile TÜBİTAK tarafından sağlanmış, TÜRKSAT A.Ş. ise son kullanıcı kurum olarak projede yer almıştır.
Uydu sistemlerinin üretimi ve entegrasyonu aşamalarında Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ), ASELSAN ve CTech görev almıştır. Bu kuruluşlar, uydu platformu, haberleşme sistemleri, güç yönetimi, kontrol alt sistemleri ve yazılım bileşenlerinin geliştirilmesinden sorumlu olmuştur.
Ayrıca, proje kapsamında yerli sanayi kuruluşları ve üniversiteler tarafından çeşitli alt sistemler, test altyapıları ve mühendislik destekleri sağlanmıştır. Bu iş birliği yapısı, TÜRKSAT 6A’nın geliştirilme sürecinde millî üretim oranının artırılmasını mümkün kılmıştır.
Ekonomik ve Teknolojik Katkılar
TÜRKSAT 6A projesi, Türkiye’nin haberleşme ve uzay teknolojileri alanında yerli üretim kapasitesini genişletmiş ve yüksek teknoloji ihracatı için altyapı oluşturmuştur. Uydu ve yer sistemlerinde kullanılan ekipmanların, yazılımların ve alt bileşenlerin büyük kısmı yerli imkânlarla geliştirilmiştir.
Proje süreci, uydu üretimi ve testlerinde görev alan mühendislik personelinin niteliğini artırmış, bu alanda yetişmiş insan kaynağının oluşmasına katkı sağlamıştır. Ayrıca, uydu üretimi için oluşturulan GEO uydu geliştirme altyapısı, Türkiye’nin gelecekteki haberleşme ve gözlem uydularının yerli olarak tasarlanabilmesine imkân tanımıştır.
TÜRKSAT 6A’nın hizmete girmesiyle birlikte, Türkiye’nin uydu haberleşmesi alanındaki dışa bağımlılığı azalmış, ulusal kaynaklarla geliştirilen teknolojiler ekonomik değere dönüştürülmüştür. Bu süreçte elde edilen teknik bilgi ve üretim yetkinliği, Türkiye’nin uzay ve savunma sanayii projelerine doğrudan katkı sağlamıştır.
