Türkiye'nin doğusunda, Iğdır iline bağlı Tuzluca ilçesinde yer alan Tuz Mağaraları, hem jeolojik yapısıyla hem de tarihsel geçmişiyle bilinen bir doğal oluşumdur. Yüzeyin derinliklerinde milyonlarca yıl önce oluşan kaya tuzu tabakaları, bölgeye ekonomik, turistik ve sağlık alanlarında çeşitli katkılar sunmaktadır.
Tuzluca Tuz Terapi Merkezi (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)
Jeolojik Yapı ve Fiziksel Özellikler
Tuz Mağaraları, Tuz Dağı'nın iç kısımlarında yer almakta olup, içlerinde bulunan kaya tuzu oluşumlarının yaklaşık 24 ila 37 milyon yıl önce meydana geldiği tahmin edilmektedir. Mağaralar yıl boyunca sabit 12°C sıcaklıkta kalmakta, bu yönüyle hem bilimsel araştırmalar için uygun bir ortam oluşturmakta hem de sağlık turizmi açısından önemli bir mikroklima sunmaktadır. Mağara sistemi, odacıkları andıran galerilerden oluşmakta ve yüzeyin altına doğru ilerleyen tünellerle birbirine bağlanmaktadır.
Mağara'nın Bazı Odacıkları (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)
Tarihsel Süreçte Tuzun Kullanımı
Tuz, tarih boyunca birçok medeniyet için hayati bir kaynak olmuştur. Tuzluca bölgesindeki tuz rezervleri, geçmişte Med İmparatorluğu, Persler, Urartular ve Ermeni Krallıkları gibi devletler tarafından kullanılmıştır. Bu kullanımın izlerine yazılı kaynaklarda rastlanmasa da, sözlü tarih ve bölgedeki arkeolojik veriler bu savı desteklemektedir. 15. yüzyılda bölgeyi ziyaret eden İspanyol elçi Ruy González de Clavijo, seyahatnamesinde Tuz Mağaraları’ndan söz etmiş ve çevre halkının bu mağaralardan tuz temin ettiğini belirtmiştir.
Mağara İçindeki Tuzun Makro (Yakın) Çekimi (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)
Modern Dönemde Tuz Üretimi
Tuz Mağaraları, günümüzde ekonomik anlamda da önemini korumaktadır. Mağaralarda günlük yaklaşık 60 ton tuz üretimi yapılmakta olup, tam kapasiteye ulaşıldığında bu miktarın 200 tona çıkarılması mümkündür. Tuz Dağı, Türkiye’nin en büyük tuz rezervlerinden biri olarak değerlendirilmekte ve ülkenin yaklaşık 100 yıllık tuz ihtiyacını karşılayabilecek potansiyele sahiptir. 1920–1930 yılları arasında Zonguldak’tan getirilen ve tuz taşımacılığında kullanılan bir vagon, bugün Iğdır Üniversitesi’nde sergilenerek bu tarihî sürecin bir belgesi olarak korunmaktadır.
1920–1930 Yılları Arasında Tuz Taşımacılığında Kullanılan Bir Vagon (Iğdır Üniversitesi)
Tuz Terapi Merkezi ve Sağlık Turizmi
Tuz Mağaralarının yalnızca ekonomik değil, aynı zamanda terapötik değeri de bulunmaktadır. 2021 yılında hizmete açılan Tuz Terapi Merkezi, özellikle astım, bronşit ve KOAH gibi solunum yolu rahatsızlıkları olan bireyler için alternatif bir tedavi ortamı sunmaktadır. Mağaralarda bulunan yüksek yoğunluktaki tuz oranı ve sabit hava sıcaklığı, bu tip hastalıkların semptomlarının hafifletilmesine katkıda bulunmaktadır. Açıldığı tarihten bu yana yaklaşık 300 bin kişi mağaraları ziyaret etmiştir.
Tıbbı Nebevi (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)
Turistik ve Kültürel Değer
Tuz Mağaraları, doğal serinliğiyle yaz aylarında bölge halkı için bir sığınak niteliği taşımaktadır. Dış hava sıcaklığının 45°C’ye kadar ulaştığı dönemlerde bile mağaralarda 12°C sabit sıcaklık korunmakta, bu da mağaraları doğal bir “iklim dengeleyici” konumuna getirmektedir. Ziyaretçiler mağaralarda aileleriyle uzun süre vakit geçirmekte, serin ortamda dinlenmektedir. 55 dönümlük bir alanı kaplayan mağaralar, aynı zamanda çeşitli kültürel etkinliklere de ev sahipliği yapmaktadır.
Yerin Yaklaşık 80 Metre Altında Mağara Galerileri (Fotoğraf: Mehmet Bağcı)
