Uluborlu Banağı, Isparta’nın Uluborlu ilçesine özgü, kuzu eti ve özel hazırlanmış pidelerle sunulan geleneksel bir yemektir. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işareti olarak tescillenmiş olan bu yemek, 15 Şubat 2018 tarihinde coğrafi işaret belgesi almıştır. Tescil başvurusu Uluborlu Belediye Başkanlığı tarafından yapılmış olup, ürünün üretim ve sunum süreçleri Uluborlu ilçesi sınırları içinde gerçekleşmektedir.
Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri
Uluborlu Banağı; kuzu eti, doğal kaynak suyu, bütün soğan, kuru pide, karabiber ve tuz ile hazırlanır. Adını, yemeğin suyuna ekmek banarak tüketilmesinden alır. Yemeğin temel ayırt edici özellikleri, kullanılan etin ve suyun kaynağı ile pişirme ve sunum yönteminde gizlidir:
- Et, Kapı Dağı’nda doğal ortamda kekikle beslenen koyun ve kuzulardan elde edilir.
- Su, yalnızca Kapı Dağı’nda bulunan ve 1324 yılında keşfedilen Kuruçay-Üyüllü (Uğurlu Su) kaynağından temin edilir. Bu memba suyu az mineralli, yumuşak içimli ve lezzetlidir.
- Pişirme işlemi odun ateşi üzerinde gerçekleştirilir.
- Sunum, özel banak tabağında, et suyu ile ıslatılmış pidelerin üzerine etlerin yerleştirilmesiyle yapılır.
Yemek, 1960’lardan bu yana Uluborlu’da düğün, festival ve özel merasimlerde ikram edilmektedir.
Üretim Metodu
Etin Hazırlığı (8 kişilik)
- Kuzu eti (kemikli, tercihen gerdan, kaburga, sırt): 2 kg
- Doğal kaynak suyu (Kuruçay-Üyüllü): 4 litre
- Bütün soğan: 300 g
- Tuz: 1 yemek kaşığı
- Karabiber: 1 çay kaşığı
Etler bol suyla yıkanır, iri kemikli parçalar tencerenin altına, soğanlar aralarına, ince kemikli etler üste yerleştirilir. Üzerine yalnızca Kuruçay-Üyüllü kaynağından alınan su eklenir. Tencere odun ateşine konur. Kaynama başladığında kefler alınır, ardından tuz eklenir ve kapak kapatılarak 3 saat pişirilir.
Pidenin Hazırlığı (4 adet pide)
- Buğday unu: 1 kg
- Doğal kaynak suyu (Kuruçay-Üyüllü): 4 litre
- Tuz: 20 g
- Ekşi hamur mayası: 150 g
- Yoğurt: 1 yemek kaşığı
Un, su, tuz ve maya yoğrulur, 3 saat dinlendirilir. Hamur kabardıktan sonra 300 g’lık bezeler yapılır. Bezeler 10 dakika bekletilir, elle yayvan şekilde açılır. Üzerine su ve yoğurt karışımı sürülerek tırnaklanır. 40 cm uzunluğunda açılan hamur, 400°C taş fırında 10 dakikada pişirilir. Pideler 12 saat dinlendirilir; bu işlem, sıcak et suyuyla ıslatıldığında hamurun dağılmaması için gereklidir.
Sunum Biçimi
12 saat bekletilen pideler baklava dilimi şeklinde kesilir ve banak tabağının çukur kısmına dizilir. Üzerine sıcak et suyu kevgirle dökülerek pideler ıslatılır. Ardından pişmiş etler yerleştirilir ve son olarak karabiber serpilerek servis edilir.
Coğrafi Sınır ve Üretim Koşulları
Uluborlu Banağı yalnızca Uluborlu ilçesi sınırları içinde, Kapı Dağı ve Kuruçay mevkiinde doğal ortamda yetişen kuzuların eti ve Üyüllü pınarından akan memba suyu kullanılarak üretilebilir. Bu koşullar, yemeğin özgünlüğünü ve coğrafi bağını korumak amacıyla zorunludur.
Denetim Süreci
Üretim ve sunumun tescil belgesine uygunluğu, Uluborlu Belediye Başkanlığı koordinatörlüğünde yürütülür. Denetim ekibi; Uluborlu Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü, Uluborlu Esnaf ve Sanatkârlar Odası ve Uluborlu Belediyesi’nden birer görevli içerir. Denetimler yılda en az bir kez yapılır; şikâyet veya şüphe durumunda ise periyoda bağlı kalmaksızın gerçekleştirilebilir. Gerekli hallerde kamu veya özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.
