Uluborlu kirazı, Türkiye’nin Isparta iline bağlı Uluborlu ilçesinde yetiştirilen, Prunus avium L. türüne ait “0900 Ziraat” çeşidi bir kirazdır. 1966 yılından itibaren bölgede üretimi başlayan bu kiraz, 28 Ağustos 2018 tarihinde Uluborlu Belediyesi tarafından başvurusu yapılan ve 26 Ekim 2020 tarihinde tescil edilen bir menşe adı coğrafi işaretine sahiptir. Bu tescil, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında korunmaktadır.
Coğrafi Özellikler ve İklim
Uluborlu kirazı, yalnızca Isparta’nın Uluborlu ilçesi sınırları içinde yetiştirilir. Uluborlu, Akdeniz ve İç Anadolu bölgeleri arasında bir geçit kuşağında, dağlarla çevrili bir vadide ve düz bir ova üzerine kuruludur. İlçenin ortalama rakımı 1050 metredir ve Akdeniz iklimi hakimdir. Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ise soğuk ve yağışlı geçer. Bölgedeki sürekli esinti, kiraz ağaçlarının soğuklama ihtiyacını karşılamada önemli bir rol oynar. Bu esinti, özellikle meyve oluşumu sırasında, meyve eti sertliğinin istenen seviyelerde oluşmasını sağlar ve bu özellik, Uluborlu Kirazı’nın raf ömrünü uzatarak nakliye için uygun hale getirir.
Ayırt Edici Özellikler
Uluborlu kirazının karakteristik özellikleri, bölgenin coğrafi konumu ve üretim yöntemlerinden kaynaklanır. Kirazın renk, tat, meyve iriliği ve meyve eti sertliği gibi nitelikleri, soğuklama ihtiyacının karşılanma oranıyla doğrudan ilişkilidir. Soğuklama, meyve iriliği, tadı ve aromasının gelişmesinde kritik bir faktördür. Uluborlu Kirazı’nın fiziksel ve kimyasal özellikleri şunlardır:
- Suda çözünebilir kuru madde oranı: En az %16
- pH değeri: 3,6–4
- Asitlik değeri (malik asit cinsinden): %0,6–0,8
- Çekirdek ağırlığı (10 çekirdek): 3,8–4,5 g
- Meyve ağırlığı (10 meyve): 87–102 g
- Sap ağırlığı (10 meyve sapı): 0,8–0,9 g
- Meyve eni: 25–27 mm
- Meyve boyu: 23–25 mm
- Meyve sap uzunluğu: 37–43 mm
- Meyve eti sertliği (penetrometre ölçümü): 9,3–12 kg
Bu özellikler, Uluborlu kirazını diğer kiraz çeşitlerinden ayıran temel unsurlardır ve ürünün dayanıklılığını artırarak uzun süreli saklama ve taşımaya uygunluğunu sağlar.
Üretim Yöntemi
Uluborlu Uluborlu kirazının yetiştirilmesi, belirli tarımsal uygulamalar ve bölgenin coğrafi koşullarına uygun yöntemlerle gerçekleştirilir:
Bahçe Kurulumu
Kiraz bahçeleri, su tutma kapasitesi yüksek kuru taban arazilerde kurulur. Sürekli esintiye açık araziler tercih edilir, çünkü bu esinti meyve kalitesine olumlu katkı sağlar. Dikim aralıkları arazinin türüne göre belirlenir: taban arazilerde sıra arası 6 m, sıra üzeri 5 m; kıraç arazilerde ise sıra arası 3 m, sıra üzeri 4 m’dir. Güney cepheli ve düşük rakımlı araziler, erkenci hasat avantajı sağladığı için önceliklidir.
Sulama
Kiraz ağaçları, aktif büyüme döneminde (Nisan ayından hasada kadar) düzenli sulanır. Günde ortalama 1 saat sulama önerilir ve damlama veya mikro yağmurlama yöntemleri tercih edilir.
Gübreleme
Bahçelerin gübre ihtiyacı, her üç yılda bir yapılan toprak ve yaprak analizleriyle belirlenir. Gübre, ağaç gövdesi ve köklerine temas etmeyecek şekilde, taç iz düşümü içerisine uygulanır.
Budama
İlk 5–7 yıl boyunca şekil budaması yapılır ve dike yakın budama teknikleri uygulanır. Daha sonraki yıllarda, çiçek ve yaprak gözleri arasındaki fizyolojik dengeyi korumak için verim budaması yapılır. Genç ağaçlar hafif, yaşlı ağaçlar ise daha sert budanır.
Hasat
Uluborlu kirazı, istenen irilik, renk ve tat özelliklerine ulaştığında hasat edilir. Hasat dönemi genellikle 20 Haziran ile 30 Temmuz arasındadır. Hasat, dallara zarar vermeden ve saplarıyla birlikte elle yapılır. Toplama ve taşıma için en fazla 5 kg’lık kaplar kullanılması önerilir.
Denetim ve Tescil
Uluborlu kirazının üretimi ve coğrafi işaret kullanımı, Uluborlu Belediyesi koordinasyonunda, Uluborlu Belediyesi, Uluborlu İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü ve Uluborlu Esnaf ve Sanatkârlar, Şoförler ve Otomobilciler Odası’ndan temsilcilerin yer aldığı bir denetim mercii tarafından kontrol edilir. Denetimler yılda en az bir kez yapılır ve uygunluk raporları Türk Patent ve Marka Kurumuna sunulur. Gerektiğinde ek denetimler gerçekleştirilebilir. Denetimlerde, menşe adı amblemi ve Uluborlu Kirazı logosunun doğru kullanımı ile üretim yöntemine uygunluk kontrol edilir. Tespit edilen uygunsuzluklar ilgili taraflara bildirilir ve gerekli önlemler alınır.
Kullanım
Uluborlu kirazı ibaresi ve menşe adı amblemi, ürünün veya ambalajının üzerinde yer alır. Eğer bu kullanım mümkün değilse işletmede kolayca görülebilir bir şekilde bulundurulur. Bu uygulama, ürünün coğrafi işaret tescilli olduğunu göstermenin yanı sıra, tüketicilere ürünün kökeni ve kalitesi hakkında bilgi verir.
