Uluslararası güvenlik, uluslararası ilişkiler disiplininin temel alt alanlarından biri olarak, devletler ve diğer aktörlerin güvenliğini konu alan, zaman içerisinde kapsamı genişlemiş ve farklı kuramsal çerçevelerle yeniden yorumlanmış bir kavramdır. Klasik anlamda uluslararası güvenlik, bir devletin dış tehditlere karşı toprak bütünlüğünü, egemenliğini ve siyasi istikrarını koruma yetisiyle ilişkilendirilmiştir. Ancak özellikle Soğuk Savaş sonrası dönemde bu dar çerçeve sorgulanmış ve güvenlik, çok boyutlu, aktör çeşitliliği içeren bir yaklaşımla ele alınmaya başlanmıştır. Bu dönemde yapılan bazı çalışmalarda güvenlik, ontolojik düzeyde bireylerin ve toplumların tehditten uzak olma durumunu ifade etmek için kullanılmıştır. Tehdidin varlığı güvenlik ihtiyacını doğurur ve güvenlik politikaları bu tehdidi bertaraf etmeye yönelir. Bu bağlamda ulusal ve uluslararası güvenlik kavramları, güç, çıkar ve tehdit üçgeninde şekillenir.
Klasik Uluslararası Güvenlik Anlayışını Temsil Eden Bir Görsel (Yapay Zeka İle Oluşturulmuştur)
Tarihsel Gelişim
Uluslararası güvenlik düşüncesi, özellikle II. Dünya Savaşı sonrasında ABD’de çıkarılan 1947 tarihli National Security Act ile politik bir referans alanı kazanmıştır. Bu yasayla birlikte güvenlik, sadece tanımsal bir kavram olmaktan çıkıp politikaların belirlenmesinde temel dayanaklardan biri hâline gelmiştir.
Soğuk Savaş dönemi boyunca güvenlik algısı, özellikle nükleer silahların yol açtığı yıkıcı potansiyel nedeniyle büyük güçler arasındaki stratejik rekabete odaklanmıştır. Bu süreçte güvenlik çalışmaları büyük ölçüde askeri caydırıcılık, silahlanma yarışları ve ittifak politikaları etrafında şekillenmiştir. Bu dönemin literatürü içinde Realizm ağır basarken, alternatif yaklaşımlar ancak marjinal düzeyde varlık göstermiştir.
Kavramsal Genişleme ve Kuramsal Çeşitlilik
1980’li yıllardan itibaren güvenlik kavramı hem içerik hem de referans nesnesi bakımından genişlemiştir. Bu dönüşüm iki ana süreç etrafında açıklanabilir: “genişleme” (widening) ve “derinleşme” (deepening). Genişleme, güvenlik konularının yalnızca askeri tehditlerle sınırlı kalmamasını, çevresel, ekonomik, toplumsal ve siber tehditlerin de güvenlik gündemine dâhil edilmesini ifade eder. Derinleşme ise güvenliğin yalnızca devlet merkezli değil, bireyler, topluluklar ve insanlık düzeyinde de ele alınabileceğini savunur.
Bu dönemde ortaya çıkan yeni yaklaşımlar arasında, İnsan Güvenliği (Human Security), Eleştirel Güvenlik Çalışmaları, Feminist Güvenlik Yaklaşımları ve Kopenhag Okulu gibi alternatif kuramlar öne çıkmıştır. Özellikle İnsan Güvenliği, bireyi güvenliğin merkezine alarak açlık, yoksulluk, çevresel felaketler ve sağlık tehditlerini güvenlik konusu hâline getirmiştir.
Güvenlik Politikaları Temel Kavramları
Uluslararası güvenlik politikalarının belirlenmesinde temel unsurlar arasında tehdit algısı, ulusal çıkarlar, güç kapasitesi ve meşruiyet yer alır. Bu unsurlar çoğu zaman siyasal kuramlar çerçevesinde şekillenir. Realist yaklaşımlar güvenliği güç dengesi, çıkar çatışmaları ve caydırıcılık üzerinden tanımlarken, Liberal yaklaşımlar işbirliği, kurumlar ve karşılıklı bağımlılık yoluyla güvenliğin sağlanabileceğini savunur. Marksist ve Eleştirel yaklaşımlar ise güvenliği küresel eşitsizlikler ve yapısal şiddetle ilişkilendirerek daha radikal bir eleştiri sunar.
