Uluslararası Müze Günü, dünya kültür mirasının korunması ve müzeciliğin tanıtılması amacıyla Uluslararası Müzeler Konseyi (ICOM) tarafından 1977’den beri her yıl 18 Mayıs’ta kutlanan bir etkinliktir. Türkiye’de 1982’den itibaren 18 Mayıs günü ICOM ile eşzamanlı olarak kutlanmakta, 18-24 Mayıs tarihleri ise Müzeler Haftası olarak etkinliklerle değerlendirilmektedir. Her yıl belirlenen temalar çerçevesinde düzenlenen etkinlikler, müzelerin kültürel, eğitimsel ve toplumsal rollerine dikkat çeker.
Tarihçe
Uluslararası Müze Günü, ICOM tarafından 1977’de başlatılmıştır. ICOM, müzelerin kültürel değişim, kültürlerin zenginleşmesi, halklar arasında karşılıklı anlayış, iş birliği ve barışın gelişmesi için önemli bir araç olduğunu vurgulamak amacıyla bu günü organize etmiştir. 1977’den itibaren her yıl 18 Mayıs’ta veya bu tarihe yakın günlerde kutlanan etkinlik, bir gün, hafta sonu veya tüm hafta sürebilir. 2023 itibarıyla 158 ülkede 37 binden fazla müze bu etkinliğe katılmıştır.
Türkiye’de, 1982’den önce 18-24 Mayıs tarihleri Müzeler Haftası olarak kutlanmıştır. 1982’de T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığının “Müzeler Haftası Kutlama Yönergesi” ile 18 Mayıs, UNESCO ile uyumlu olarak Uluslararası Müze Günü olarak benimsenmiş, hafta boyunca etkinlikler devam etmiştir. ICOM, her yıl bir tema belirler: 2023’te “Müzeler, Sürdürülebilirlik ve Refah”, 2024’te “Müzelerde Eğitim ve Araştırma”, 2025’te “Müzelerin Hızla Değişen Topluluklardaki Geleceği” temaları seçilmiştir.
Amaç ve Kapsam
Uluslararası Müze Günü, müzelerin kültürel mirası koruma, toplumu eğitme ve kültürler arası iletişimi güçlendirme rollerini tanıtmayı amaçlar. Müzeler, geçmişle gelecek arasında köprü kurarak toplumsal ve bireysel refaha katkıda bulunur. Etkinlikler, kültür varlıklarının korunması, tarihî eserlerin tanıtılması ve halkın tarih bilincinin artırılmasını hedefler. Küresel çapta sergiler, konferanslar, atölyeler, müzik dinletileri ve rehberli turlar düzenlenir. Türkiye’de, öğrencilerin millî kültür ve tarih bilgisini zenginleştirmek, kültür varlıklarına sahip çıkmalarını teşvik etmek amacıyla okullarda da faaliyetler yürütülür.
ICOM, 2025 teması için müzelerin yerel ekonomilere istihdam ve eğitim yoluyla katkı sağladığını (SDG 8), teknolojik yenilikleri benimseyerek erişilebilirliği artırdığını (SDG 9) ve kültürel merkezler olarak sürdürülebilir kentsel gelişimi desteklediğini (SDG 11) vurgular. Etkinlikler, müzelerin topluluklarla bağlarını güçlendirmek, yerel yönetimlerle iş birliğini artırmak ve uluslararası görünürlük kazanmak için fırsat sunar.
Türkiye’de Kutlamalar
Türkiye’de Uluslararası Müze Günü, 1982’den beri T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde kutlanmaktadır. 18 Mayıs’ta Bakanlığa bağlı müzeler ücretsiz ziyaret edilebilir veya özel etkinliklere ev sahipliği yapar. 18-24 Mayıs Müzeler Haftası boyunca sergiler, konferanslar, çocuk atölyeleri, müzik dinletileri ve rehberli turlar düzenlenir. Örneğin 2023’te İzmir Arkeoloji Müzesi’nde “İzmir Müzesi Cam Eser Koleksiyonu Üzerine Bir Çalışma” konferansı ve mandolin dinletisi, Kültür Sanat Fabrikası’nda “Tangolar ve Valsler” konseri, “Müzede Bir Gece” etkinliği ve arp resitali gerçekleştirilmiştir. 2024’te müzeler saat 21:00’e kadar ziyarete açık tutulmuştur.
Müzeler Haftası, okullarda müze gezileri ve bilgilendirme faaliyetleriyle desteklenir. İstanbul, Ankara, İzmir, Şanlıurfa ve Çanakkale gibi şehirlerdeki müzeler, etkinliklerde öne çıkar. İstanbul Arkeoloji Müzeleri, Anadolu Medeniyetleri Müzesi ve İzmir Resim ve Heykel Müzesi gibi kurumlar, tematik sergiler ve eğitim programları düzenler.
Etkinlikler ve Temalar
Uluslararası Müze Günü etkinlikleri, ICOM’un belirlediği temalar etrafında şekillenir. 2023’te “Müzeler, Sürdürülebilirlik ve Refah” teması, müzelerin çevre bilinci ve toplumsal refah katkılarını ele almıştır. 2024’te “Müzelerde Eğitim ve Araştırma” teması, müzelerin eğitim ve bilimsel araştırma merkezleri olarak rollerini vurgulamıştır. 2025’te “Müzelerin Hızla Değişen Topluluklardaki Geleceği” teması, müzelerin toplumsal değişim, teknoloji ve gençlik enerjisiyle nasıl uyum sağlayacağını tartışacaktır.
Türkiye’de etkinlikler, temalara uygun sergiler, söyleşiler ve atölyelerle desteklenir. 2023’te İzmir’de Atatürk ve Gençlik Etkinliği, 2024’te ise Bakanlığa bağlı müzelerde gece ziyaretleri düzenlenmiştir. Avrupa Müzeler Gecesi kapsamında, müzeler akşam saatlerinde ücretsiz ziyaret edilir. Müzeler, yerel yönetimler, okullar ve sivil toplum kuruluşlarıyla iş birliği yaparak etkinliklerin erişimini artırır.
Müze ve Müzecilik Kavramı
Müzeler, kültürel mirası toplayan, koruyan ve sergileyen kurumlardır. Türkiye’de müzecilik, 1846’da Ahmet Fethi Paşa tarafından Aya İrini Kilisesi’nde ilk müzenin kurulmasıyla başlamıştır. Osmanlı döneminde İstanbul Arkeoloji Müzesi (1891) ve Türk ve İslam Eserleri Müzesi (1914), Cumhuriyet döneminde Topkapı Sarayı Müzesi (1924) ve Etnografya Müzesi (1928) açılmıştır. Müzeler, arkeoloji, etnografya, sanat, oyuncak, İslami eserler, resim ve heykel gibi kategorilere ayrılır. Arkeolojik kazılarla ortaya çıkan eserler, müzelerin koleksiyonlarını oluşturur. Günümüzde Türkiye’nin hemen her ilinde müze bulunmaktadır.
