Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), Dünya’nın alçak yörüngesinde (LEO) bulunan, sürekli insanlı görevlerin yürütüldüğü ve çok uluslu bir iş birliğiyle inşa edilen bir uzay laboratuvarıdır. 1998 yılında başlatılan bu proje, Amerika Birleşik Devletleri (NASA), Rusya (Roscosmos), Avrupa Uzay Ajansı (ESA), Japonya (JAXA) ve Kanada (CSA) gibi beş büyük uzay ajansının ortak çalışmasıyla hayata geçirilmiştir. İstasyon, bilimsel araştırmalar, teknoloji geliştirme ve uluslararası iş birliği için yapılan bir platformdur.

Kuruluşu ve Tarihçesi

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), 20. yüzyılın sonlarında uzay araştırmalarında uluslararası iş birliğini artırmak amacıyla planlanmış ve 1998 yılında inşasına başlanmıştır. Projenin temelleri, 1984 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan’ın “Freedom” adlı bir uzay istasyonu önerisiyle atılmış; Sovyetler Birliği ise eş zamanlı olarak “Mir-2” projesini geliştirmekteydi. Soğuk Savaş’ın sona ermesinin ardından, 1993 yılında ABD ve Rusya arasında sağlanan mutabakatla bu iki proje birleştirilmiş ve çok uluslu bir girişim olan ISS’nin temeli oluşturulmuştur. İlk modül olan Rus yapımı Zarya, 20 Kasım 1998 tarihinde Kazakistan’daki Baykonur Uzay Üssü’nden Proton-K roketiyle fırlatılmış; ardından 4 Aralık 1998’de Amerikan yapımı Unity modülü uzaya gönderilerek yörüngede birleştirilmiştir. 2 Kasım 2000 tarihinde gerçekleştirilen Expedition 1 görevi ile istasyona ilk kez daimi insanlı mürettebat gönderilmiş ve o tarihten itibaren istasyon kesintisiz olarak insanlı görevler yürütmektedir. 2000’li yıllarda Avrupa Uzay Ajansı’nın Columbus, Japonya’nın Kibo, Kanada’nın Canadarm2 ve Rusya’nın Nauka gibi modülleri istasyona entegre edilmiştir. Bu modüler yapının genişlemesiyle ISS, bilimsel deneyler, teknoloji testleri ve uluslararası uzay iş birlikleri için kullanılan bir platform haline gelmiştir.

Planlama ve Başlangıç Süreci

• Başlangıç Fikri: 1984 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan tarafından “Freedom” adlı bir uzay istasyonu önerilmiş; Sovyetler Birliği ise “Mir-2” projesini geliştirmekteydi.
• Uluslararası Mutabakat: Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle birlikte 1993 yılında ABD ve Rusya arasında uzayda iş birliği anlaşması sağlandı.
• Uluslararası Katılım: 1998 yılında NASA, Roscosmos, ESA, JAXA ve CSA ortaklığıyla ISS projesi resmen başlatıldı.

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), çok uluslu bir uzay araştırma projesidir. 1984 yılında ABD Başkanı Ronald Reagan’ın çağrısıyla Dünya yörüngesinde bir uzay istasyonu inşa etme çalışmaları başlatılmıştır. 1993 yılında Rusya’nın projeye dahil edilmesiyle istasyon konsepti uluslararası bir yapı kazanmıştır. 29 Ocak 1998 tarihinde ABD, Rusya, Japonya, Kanada ve çeşitli Avrupa ülkelerinin dahil olduğu toplam 15 ülke arasında ISS’in hukuki zeminini oluşturan Hükümetlerarası Anlaşma imzalanmıştır.

İstasyonun ilk modülü olan Zarya adlı Fonksiyonel Kargo Bloku, 20 Kasım 1998’de Rus yapımı Proton roketiyle fırlatılmıştır. Bunu, Aralık 1998’de ABD yapımı Unity bağlantı modülünün Uzay Mekiği ile fırlatılarak Zarya’ya kenetlenmesi izlemiştir. 1998 ile 2011 yılları arasında gerçekleştirilen toplam 42 montaj uçuşu (37’si Uzay Mekiği ve 5’i Proton/Soyuz roketleriyle) sonucunda ISS’in ana bileşenleri yörüngede birleştirilmiştir.

2 Kasım 2000 tarihinde ilk sürekli mürettebat (Sefer-1 ekibi) ISS’ye ulaşmış ve o tarihten bu yana istasyon aralıksız olarak insanlı görevler yürütmektedir. 2000’li yıllar boyunca ABD’ye ait Destiny, Rusya’ya ait Zvezda, Avrupa Uzay Ajansı’na (ESA) ait Columbus ve Japon Uzay Ajansı’na (JAXA) ait Kibo gibi bilim modülleri istasyona entegre edilerek operasyonel kapasitesi artırılmıştır. 2011 yılında gerçekleştirilen son Uzay Mekiği seferiyle büyük montaj çalışmaları tamamlanmış ve ISS temel yapısına ulaşmıştır.

ISS, sürekli insanlı görevlerin sürdürüldüğü bir uzay platformu olup, 2024 itibarıyla 22 farklı ülkeden 270’in üzerinde astronot ve kozmonota ev sahipliği yapmıştır. Daha önce bu alandaki rekor Sovyetler Birliği'ne ait Mir Uzay İstasyonu’na aitti.

^{Uluslararası Uzay İstasyonu, Uzay Mekiği Endeavour tarafından çekilen bu fotoğrafta, Uluslararası Uzay İstasyonu’nun güneş panelleri ve dış destek kiriş yapısı, Dünya arka planında görülmektedir. Bu görev sırasında Tranquility modülü ve Cupola gözlem penceresi istasyona entegre edilmiştir. (Kaynak: NASA)}

Teknik ve Yapısal Özellikleri

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS), basınçlı yaşam modülleri, entegre bir kafes (truss) sistemi ve geniş güneş panellerinden oluşan modüler bir yapıya sahiptir. İstasyon iki ana bölümden oluşmaktadır: Rusya tarafından inşa edilen modülleri içeren Rus Yörünge Bölümü (ROS) ve ABD, Avrupa, Japonya ile Kanada tarafından geliştirilen modüllerden oluşan ABD Yörünge Bölümü (USOS).

ROS’un temel bileşeni, yaşam destek sistemleri ve itki kontrol sistemlerini barındıran Zvezda servis modülüdür. Buna ek olarak 2021 yılında eklenen Nauka laboratuvar modülü ile birlikte Pirs, Poisk, Rassvet ve Prichal bağlantı modülleri de ROS’a dahildir.

USOS tarafında farklı ülkeler tarafından geliştirilmiş çeşitli modüller yer almaktadır. ABD tarafından geliştirilen Unity, Harmony ve Tranquility bağlantı modülleri ile Destiny araştırma modülü; Avrupa Uzay Ajansı tarafından geliştirilen Columbus laboratuvar modülü; Japon Uzay Ajansı tarafından geliştirilen üç parçalı Kibo (JEM) laboratuvar kompleksi ve Cupola gözlem modülü, bu bölümün ana bileşenleri arasındadır. Ayrıca Quest hava kilidi modülü, uzay yürüyüşleri (EVA) için kullanılmaktadır.

^{Uluslararası Uzay İstasyonunun tüm unsurlarının etiketlendiği çizimi, (Kaynak: NASA)}

ISS’nin dış yapısında yer alan entegre kafes sistemi, istasyonun denge ve enerji ihtiyacını karşılayan güneş paneli kanatlarını ve radyatörleri taşımaktadır. Toplam sekiz adet güneş paneli kanadı, yaklaşık 75 ila 90 kilovat arasında elektrik gücü üretmekte olup, 8 kilometreden fazla uzunluğa sahip kablolar aracılığıyla istasyonun elektrik sistemine bağlanmaktadır.

ABD Modüller/Unsurlar

• Birlik Modülü
• Kader Laboratuvar Modülü
• Harici Depolama Platformu-1
• Harici Depolama Platformu-2
• Harici Depolama Platformu-3
• Uyum Modülü
• EXPRESS Lojistik Taşıyıcı-1
• EXPRESS Lojistik Taşıyıcı-2
• Huzur Modülü
• Kubbe
• EXPRESS Lojistik Taşıyıcı-4
• Alfa Manyetik Spektrometre-2
• EXPRESS Lojistik Taşıyıcı-3
• Bigelow Genişletilebilir Aktivite Modülü
• NanoRacks Bishop Hava Kilidi

Uluslararası Modüller/Unsurlar

• Zarya Modülü
• Zvezda Servis Modülü
• Canadarm2 Robotik Kol
• Pirs Yerleştirme Bölmesi
• Mobil Baz Sistemi
• Columbus Laboratuvar Modülü
• Japon Lojistik Modülü
• Dextre
• Kibo Laboratuvar Modülü
• Japon Açık Tesis
• Poisk Mini Araştırma Modülü
• Rassvet Mini Araştırma Modülü
• Kalıcı Çok Amaçlı Modül
• Nauka Çok Amaçlı Laboratuvar Modülü
• Prichal Yerleştirme Modülü

Truss Segmentleri / Güneş Panelleri

• Zenit-1 (Z1) Kafes
• Port-6 (P6) Kafes
• Sancak-0 (S0) Kiriş
• S1 Kafes
• P1 Kiriş
• P3/P4 Kiriş
• P5 Truss Ara Parçası
• S3/S4 Kafes
• S5 Truss Ara Parçası
• S6 Truss Ara Parçası
• Roll-Out Güneş Panelleri 2B/4B
• Roll-Out Güneş Panelleri 3A/4A
• Roll-Out Güneş Panelleri 1A/1B

^{Japon Deney Modülü Kibo, (Kaynak: NASA)}

İstasyon konfigürasyonu, aynı anda sekiz araca kadar kenetlenmeye olanak tanıyan çeşitli yanaşma portlarını içermektedir. Bu portlar, Soyuz mürettebat araçları, Progress kargo gemileri, SpaceX Crew Dragon ve Cargo Dragon, Northrop Grumman Cygnus, Japonya’nın HTV aracı gibi uzay araçlarının kenetlenmesini mümkün kılmaktadır.

ISS’nin genel boyutları, uçtan uca uzunluk yaklaşık 109 metre (güneş panelleri dahil) ve toplam kütlesi yaklaşık 420 ton olarak belirtilmiştir. Entegre kafes yapısının uzunluğu yaklaşık 94 metre, güneş panellerinin açıklığı ise yaklaşık 73 metredir.

Uluslararası Uzay İstasyonu Boyut ve Kütle

• Basınçlı Modül Uzunluğu: Ana eksen boyunca 218 fit (67 metre)
• Truss Uzunluğu: 310 feet (94 metre)
• Güneş Paneli Uzunluğu: Her iki uzunlamasına hizalanmış panel boyunca 239 fit (73 metre)
• Kütle: 925.335 pound (419.725 kilogram)
• Yaşanabilir Hacim: Ziyaretçi araçları hariç 13.696 fit küp (388 metreküp)
• Basınçlı Hacim: 35.491 kübik feet (1.005 metreküp)
• Güç Üretimi: 8 güneş paneli 75 ila 90 kilovat güç sağlıyor
• Bilgisayar Kodu Satırları: yaklaşık 1,5 milyon

İstasyonun basınçlı iç hacmi yaklaşık 1.000 m³, mürettebatın yaşadığı habitat hacmi ise yaklaşık 388 m³’tür. İstasyon iç ortamı, deniz seviyesindeki Dünya atmosferine benzer şekilde %79 azot ve %21 oksijen oranında, 1 atmosfer basınç altında tutulmaktadır.

^{Bigelow Genişletilebilir Aktivite Modülü (BEAM), (Kaynak: NASA)}

Bu görselde, Bigelow Genişletilebilir Aktivite Modülü (BEAM), Tranquility modülüne bağlı olarak görülmektedir. BEAM, metal yaşam alanlarına kıyasla kütle ve hacim olarak daha düşük olan deneysel bir yaşam alanıdır ve kargo sevkiyatlarının verimliliğini artırarak ihtiyaç duyulan fırlatma sayısını ve genel görev maliyetlerini azaltabilir.

İstasyonda ısı ve çevre kontrolü, yaşam destek sistemleri, itki ve seyrüsefer kontrol bilgisayarları ile haberleşme sistemleri görev yapmaktadır. Örneğin, ECLSS (Çevresel Kontrol ve Yaşam Destek Sistemi) kapsamında yer alan su geri dönüşüm sistemi, astronotlar tarafından tüketilen suyun yaklaşık %65’ini geri kazanarak dış kaynaklardan sağlanması gereken su miktarını azaltmaktadır.

İstasyonda görev yapan 50’den fazla bilgisayar, 350.000’in üzerinde sensörden gelen verileri izleyerek basınç ve sıcaklık gibi çevresel parametreleri sürekli olarak denetlemektedir. Kanada tarafından geliştirilen Canadarm2 robot kolu ve Dextre robotik sistemi, modüllerin taşınması, deney platformlarının kurulumu ve dış bakım faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde görev almaktadır.

Bu teknik donanımlar ve yapısal özellikleriyle ISS, Dünya yörüngesinde bulunan yapay uydular arasında büyük boyutlara sahip olanlardan biridir. Elverişli gözlem koşullarında, Dünya yüzeyinden çıplak gözle izlenebilir.

^{Japon Açık Tesis, (Kaynak: NASA)}

Bu görselde, Japonya'nın Açıktaki Tesisi, Uluslararası Uzay İstasyonu Güney Pasifik Okyanusu üzerinde yörüngedeyken Kibo laboratuvar modülüne bağlı halde görüntüleniyor. Japonya'nın Açık Tesisi, Kibo'nun dışında yer alıyor ve burada Dünya gözlemleri, teknoloji gösterileri ve malzeme fiziği gibi çeşitli araştırmalar için uzay boşluğunda deneyler gerçekleştiriliyor.

Yapısal

ISS, modüler bir yapıya sahip olup, farklı ülkeler tarafından geliştirilen basınçlı modüller, destekleyici dış iskelet sistemi ve geniş güneş panellerinden oluşmaktadır. Toplam uzunluğu yaklaşık 109 metre, kütlesi yaklaşık 420 ton olan istasyon, 388 metreküp yaşanabilir iç hacim sunmaktadır. Yörüngede saatte yaklaşık 28.000 kilometre hızla hareket ederek Dünya etrafındaki bir turunu yaklaşık 90 dakikada tamamlamaktadır.

Teknik

1. Yörünge Özellikleri

• Yörünge Türü: Alçak Dünya Yörüngesi (Low Earth Orbit – LEO)
• Yükseklik: Ortalama 408 kilometre (periyodik olarak yeniden ayarlanır)
• Eğiklik Açısı (Inclination): Yaklaşık 51.6 derece
• Yörünge Süresi: 92 dakikada Dünya çevresinde bir tam tur
• Yörünge Hızı: Yaklaşık 27.600 km/s (7.66 km/s)

2. Fiziksel Yapı

• Toplam Uzunluk: Yaklaşık 109 metre
• Genişlik: Güneş panelleri dahil toplam 73 metre
• Yükseklik: Yaklaşık 20 metre
• Toplam Kütle: Yaklaşık 420.000 kilogram (420 ton)
• Yaşanabilir Hacim: 388 metreküp (NASA verisi)
• İç Basınçlı Modül Sayısı: 16 (ABD, Avrupa, Japonya ve Rus yapımı modüller)

3. Enerji ve Elektrik

• Enerji Kaynağı: Güneş panelleri
• Toplam Güneş Paneli Alanı: Yaklaşık 2.500 metrekare
• Üretilen Elektrik Gücü: 84-120 kilowatt arası (güneş ışınımına bağlı olarak)
• Enerji Depolama: Şarj edilebilir nikel-hidrojen bataryalar (2020’den itibaren lityum-iyon bataryalarla değiştirilmiştir)

4. Yaşam Destek Sistemleri

• Mürettebat Kapasitesi: Genellikle 6 astronot (maksimum 10’a kadar çıkabilir)
• Havalandırma ve Atmosfer: Oksijen nitrojen karışımı – Dünya atmosferine benzer şekilde
• Atık Yönetimi: Su geri dönüşüm sistemleri; idrar ve terden elde edilen su yeniden kullanılabilir
• Karbon Dioksit Temizleme: Elektrik destekli kimyasal sistemlerle
• Yiyecek ve Su: Düzenli kargo araçlarıyla sağlanır, kısmen geri dönüşümle desteklenir

5. Haberleşme ve Kontrol

• Ana Haberleşme Sistemleri: NASA’nın TDRSS (Tracking and Data Relay Satellite System) üzerinden
• İkincil Sistemler: UHF ve S-band radyo haberleşmesi
• Uçuş Kontrolü: Houston’daki NASA Johnson Uzay Merkezi ve Moskova’daki Roscosmos kontrol merkezi tarafından eş zamanlı yürütülür

6. Modül ve Donanımlar

• ABD Bölümü: Destiny Laboratuvarı, Unity ve Tranquility modülleri
• Avrupa Bölümü: Columbus Laboratuvar Modülü (ESA)
• Japonya Bölümü: Kibo Laboratuvarı ve dış deney platformu (JAXA)
• Rusya Bölümü: Zvezda, Zarya, Nauka modülleri
• Bağlantı Noktaları: Pressurized Mating Adapter (PMA), International Docking Adapter (IDA)

7. Robotik Sistemler

• Canadarm2: Kanada tarafından sağlanan robotik kol, modül yerleştirme ve bakımda kullanılır
• Dextre: Hassas robotik bakım aracı
• ERA (European Robotic Arm): 2021’de eklendi, Rus Nauka modülüne entegre

8. Kargo ve Nakliye

• Kargo Uzay Araçları:
• NASA: SpaceX Dragon, Northrop Grumman Cygnus
• Japonya: HTV (H-II Transfer Vehicle)
• Rusya: Progress
• Avrupa: ATV (Advanced Transfer Vehicle, artık hizmet dışı)
• İkmal Frekansı: Ortalama 4–6 ayda bir yeni malzeme ve yiyecek gönderimi

9. Fırlatma ve Montaj

• İlk Modül Fırlatma: Zarya (Rus yapımı), 20 Kasım 1998
• Tamamlanma Süreci: Ana iskelet 2011 itibariyle tamamlandı, yeni modüller hâlâ eklenmektedir.
• Toplam Fırlatma Sayısı: 40’tan fazla büyük taşıma görevi (Space Shuttle, Proton, Falcon 9 vb.)

İlk Fırlatma Bilgileri

İlk Fırlatma (Launch)

• Tarih: 20 Kasım 1998
• Fırlatılan Modül: Zarya (Fonsiyonel Kargo Bloku – FGB)
• Fırlatma Aracı: Proton-K roketi
• Fırlatma Yeri: Baikonur Uzay Üssü, Kazakistan
• Üretici: Roscosmos (Rusya), ancak modül finansal olarak ABD tarafından finanse edildi
• Görev Amacı: Zarya, ISS’in enerji üretimini sağlamak ve ilk yönlendirme sistemini barındırmak üzere tasarlanmıştı.

İkinci Fırlatma ve İlk Amerikan Modülü

• Tarih: 4 Aralık 1998
• Modül: Unity (Node 1) – ABD yapımı bağlantı düğüm modülü
• Fırlatma Aracı: Space Shuttle Endeavour (STS-88 görevi)
• Not: Bu fırlatmayla birlikte Zarya ve Unity yörüngede birleştirilerek ISS’in ilk yapısal birleşimi tamamlanmış oldu.

İlk İnsanlı Görev

• Tarih: 2 Kasım 2000
• Mürettebat: Expedition 1 görevi – William Shepherd (NASA), Yuri Gidzenko ve Sergei Krikalev (Roscosmos)
• Araç: Soyuz TM-31
• Önemi: Bu görevle birlikte istasyon daimi olarak insanlı hale geldi. O tarihten beri ISS hiç boş kalmamıştır.

Sonraki Önemli Dönüm Noktaları

• 2001: Kanada’nın robot kolu Canadarm2 monte edildi.
• 2008: ESA’nın Columbus modülü ve JAXA’nın Kibo laboratuvarı eklendi.
• 2011: Son Space Shuttle görevi (STS-135, Atlantis) ile ISS’e modül taşındı.
• 2021: Rusya’nın Nauka (Bilim) modülü eklendi.

^{Roll-Out Güneş Panelleri 3A/4A, (Kaynak: NASA)}

Bu görsel, ESA'dan (Avrupa Uzay Ajansı) uzay yürüyüşçüleri Thomas Pesquet ve JAXA'dan (Japonya Uzay Araştırma Ajansı) Akihiko Hoshide, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun P4 (Liman) kafes parçasına açılır kapanır güneş paneli kurulumu için 4A kanalını kurulurken çekilmiştir.

Genel İstasyon Bilgileri

• Uluslararası Uzay İstasyonu, altı yatak odalı bir evden daha büyüktür; altı yatak odası, iki banyo, bir spor salonu ve 360 ​​derecelik manzaraya sahip bir pencere bulunmaktadır.
• 15 ülkeden beş uzay ajansının uluslararası ortaklığı Uluslararası Uzay İstasyonunu işletmektedir.
• Yedi kişilik uluslararası bir mürettebat , saniyede beş mil hızla seyahat ederken yaşar ve çalışır, Dünya'nın yörüngesinde yaklaşık her 90 dakikada bir döner.
• Mikro yerçekiminde insan vücudundaki kas ve kemik kütlesi kaybını azaltmak için astronotlar günde en az iki saat egzersiz yapar.
• Güneş paneli kanat açıklığı (356 feet, 109 metre), dünyanın en büyük yolcu uçağı olan Airbus A380'den (262 feet, 80 metre) daha uzundur.
• Uzay istasyonunun uçtan uca uzunluğu 109 metredir ve bu uzunluk, son bölgeler dahil olmak üzere bir Amerikan futbolu sahasının uzunluğundan bir yarda daha kısadır.
• Uzay istasyonuna aynı anda sekiz uzay gemisi bağlanabiliyor.
• Dört farklı kargo uzay aracı bilim, kargo ve malzeme taşıyor: Northrop Grumman'ın Cygnus'u, SpaceX'in Dragon'u, JAXA'nın HTV'si ve Rus Progress.
• İstasyonun dışında aynı anda 20'den fazla farklı araştırma yükü barındırılabiliyor. Bunlar arasında Dünya algılama ekipmanları, malzeme bilimi yükleri, Alfa Manyetik Spektrometre-02 gibi parçacık fiziği deneyleri ve daha fazlası yer alıyor.
• Uzay istasyonu, Ay'a gidip gelme mesafesini yaklaşık bir günde kat ediyor.
• Su Geri Kazanım Sistemi, mürettebatın kargo uzay aracının getirdiği suya olan bağımlılığını yüzde 65 oranında azaltıyor; günlük yaklaşık 1 galondan üçte bir galona.
• Yörüngedeki yazılım, yaklaşık 350.000 sensörü izleyerek istasyon ve mürettebatın sağlık ve güvenliğini sağlıyor.
• Uzay istasyonunun iç basınç hacmi bir Boeing 747 uçağınınkine eşit.
• Uzay istasyonundaki sistemleri 50'den fazla bilgisayar kontrol ediyor.
• Yerdeki 3 milyondan fazla satır yazılım kodu, 1,5 milyondan fazla satır uçuş yazılım kodunu destekliyor.

^{Nauka Çok Amaçlı Laboratuvar Modülü, (Kaynak: NASA)}

Bu görsel Rusya'nın Nauka çok amaçlı laboratuvar modülü, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun Kuzey Amerika'nın 422 kilometre üzerinde yörüngesel bir gün batımına doğru uçtuğu sırada görüntülendi. Rusçada "bilim" anlamına gelen Nauka, Uluslararası Uzay İstasyonu'nun Roscosmos bölümünde yeni bir bilim tesisi olarak hizmet veren 43 metre uzunluğunda, 23 tonluk bir modüldür.

^{Roskosmos (Kaynak: NASA)}

Bu görselde, Roscosmos'un Prichal yerleştirme modülü, Nauka çok amaçlı laboratuvar modülüne bağlı olarak görülüyor. İsmini Rusçada iskele anlamına gelen Prichal kelimesinden alan Prichal, Rus uzay aracını yerleştirmek ve Nauka çok amaçlı laboratuvar modülüne yakıt transfer kabiliyeti sağlamak için beş adet yerleştirme portuna sahip. 

Bilimsel Araştırmalar

ISS, mikro yerçekimi ortamında gerçekleştirilen çeşitli bilimsel araştırmalara ev sahipliği yapmaktadır. Bu araştırmalar biyoloji, fizik, kimya, tıp ve malzeme bilimi gibi alanlarda yürütülmektedir. Ayrıca uzun süreli uzay uçuşlarının insan sağlığı üzerindeki etkileri, ilaç geliştirme süreçleri ve uzayda yaşam destek sistemlerinin test edilmesine yönelik deneyler de sürdürülmektedir.

Katılımcı Ülkeler ve İş Birliği Yapısı

ISS, beş uzay ajansının ortaklığıyla tasarlanmış ve işletilmektedir. Projenin ana ortakları NASA (Amerika Birleşik Devletleri), Roscosmos (Rusya), ESA (Avrupa Uzay Ajansı), JAXA (Japonya Uzay Ajansı) ve CSA (Kanada Uzay Ajansı) olarak belirlenmiştir. 1998 yılında imzalanan hükümetlerarası anlaşmalar, istasyonun tasarımı, geliştirilmesi, işletilmesi ve kullanımına ilişkin hak ve sorumlulukları tanımlamaktadır. Her ortak, sağladığı modüller ve sistemlerin mülkiyet ve bakım sorumluluğunu üstlenmekte; işletim görevleri ve mali yükümlülükler de katkı oranlarına göre paylaşılmaktadır.

İş birliği yapısı, paylaşımlı sorumluluk ve takas (barter) sistemine dayanmaktadır. Örneğin, NASA ABD Yapısal Bölümü’nün genel entegrasyonunu ve komuta-kontrol sistemini yürütürken; Roscosmos, Rus segmentinin kontrolü ve irtifa yükseltme manevralarından sorumludur. ESA, JAXA ve CSA ise katkı sağladıkları sistemlerin işletimini kendi kontrol merkezleri üzerinden gerçekleştirmektedir. ESA’nın Columbus modülü Almanya’daki Columbus Kontrol Merkezi’nden, JAXA’nın Kibo modülü ise Japonya’nın Tsukuba kentindeki merkezden yönetilmektedir. Kanada’nın robotik sistemleri ise NASA ile koordinasyon içinde işletilmektedir.

Ortaklar arasında istasyon kaynaklarının kullanımı belirli oranlara göre paylaşılmıştır. ISS’deki ortak kullanım alanlarının (mürettebat çalışma süresi, elektrik gücü, veri iletişimi vb.) yaklaşık %76,6’sı NASA’ya, %12,8’i JAXA’ya, %8,3’ü ESA’ya ve %2,3’ü CSA’ya tahsis edilmiştir. Benzer şekilde Columbus laboratuvarının %51 kullanım hakkı ESA’ya, geri kalan kısmı NASA ve Kanada’ya; Kibo laboratuvarının %51’i JAXA’ya, kalan kısmı NASA ve Kanada’ya aittir. Bu oranlar, her ajansın finansal ve donanımsal katkılarıyla orantılıdır.

İstasyonun operasyonları uluslararası bir yönetim modeli çerçevesinde yürütülmektedir. İki birincil uçuş kontrol merkezi, 7 gün 24 saat operasyon desteği sağlar: Biri ABD’nin Houston kentindeki NASA Johnson Uzay Merkezi'nde, diğeri Rusya’nın Korolyov kentinde bulunan Roscosmos Uçuş Kontrol Merkezi'ndedir. Ayrıca Japonya’nın Tsukuba kentinde, Almanya’nın Münih yakınlarında bulunan Columbus Kontrol Merkezi’nde ve Kanada’nın Montreal kentinde yer alan destek kontrol merkezleri, ilgili katkı sistemlerinin operasyonlarını yürütmektedir. Tüm operasyonlar, Çoktaraflı Koordinasyon Kurulu (MCB) gibi yapıların koordinasyonu ile gerçekleştirilir.

^{Uzay İstasyonu Uzaktan Manipülatör Sistemi (SSRMS), astronot David A. Wolf, (Kaynak: NASA)}

Bu görselde, Uzay İstasyonu Uzaktan Manipülatör Sistemi (SSRMS) veya Canadarm2 üzerindeki bir ayak tutucuya bağlanan STS-112 görev uzmanı astronot David A. Wolf, görevin ilk araç dışı aktivite (EVA) oturumuna katılıyor.

İstasyona personel ve kargo taşınması, proje ortaklarının iş birliği ile sağlanmaktadır. 2011 yılına kadar NASA’nın Uzay Mekiği araçları montaj ve lojistik görevlerinde kullanılmıştır. Günümüzde insanlı uçuşlar için Rusya’nın Soyuz uzay araçları ile SpaceX’in Crew Dragon araçları kullanılmaktadır. Kargo taşımacılığında ise Rus Progress araçları, SpaceX’in Dragon kargo araçları, Northrop Grumman’ın Cygnus aracı ve geçmişte Japonya’nın HTV (H-II Transfer Vehicle) ile Avrupa’nın ATV (Automated Transfer Vehicle) sistemleri görev almıştır. Şu ana kadar dört farklı insanlı araç ve beş farklı otomatik ikmal aracı ISS’e ziyaret gerçekleştirmiştir.

Bilimsel Amaçları ve Yürütülen Araştırmalar

ISS’nin temel amacı, mikrogravite ortamında uzun süreli araştırma yapılmasına olanak sağlayarak bilimsel ve teknolojik çalışmalara veri sağlamaktır. Dünya yüzeyinde gerçekleştirilmesi zor ya da olanaksız olan deneyler, istasyonun ağırlıksız ortamında uygulanabilmektedir. Bu sayede fizik, kimya, malzeme bilimi, biyoloji, insan fizyolojisi ve yer bilimleri gibi çeşitli alanlarda veri elde edilmektedir. İstasyon, bir yörünge laboratuvarı olarak, uzayda uzun süreli insan varlığının etkilerini gözlemleme, uzay koşullarında malzeme ve sıvı davranışlarını inceleme ve gelecekteki Ay ile Mars görevlerine yönelik teknolojilerin test edilmesi için bir platform sunmaktadır. Özellikle insan sağlığı araştırmaları kapsamında, astronotlarda gözlemlenen kemik ve kas kütlesi kaybı, bağışıklık sistemi değişimleri gibi fizyolojik etkiler izlenerek, uzun süreli uzay görevlerinin biyolojik etkileri değerlendirilmektedir. Bu veriler, Dünya’daki osteoporoz ve kas atrofisi gibi sağlık sorunlarının anlaşılmasına katkı sağlayacak bilgiler üretmektedir.

^{Kader Laboratuvar Modülü, NASA astronotları Susan Helms ve James Voss, (Kaynak: NASA)}

Bu görselde NASA astronotları Susan Helms ve James Voss, Destiny laboratuvar modülünün penceresinden dışarı bakıyor. ABD Destiny laboratuvar modülü, ABD yükleri için birincil araştırma laboratuvarıdır ve tüm dünyadaki insanların sağlık, güvenlik ve yaşam kalitesine katkıda bulunan çok çeşitli deney ve çalışmaları destekler.

ISS’de yürütülen bilimsel faaliyetler birkaç ana başlık altında toplanabilir:

İnsan Sağlığı ve Uzun Süreli Uzay Uçuşu: Mikrogravitenin insan fizyolojisi üzerindeki etkileri çok yönlü olarak araştırılmaktadır. Örneğin kemik mineral yoğunluğundaki azalma, böbrek taşı oluşumu, dolaşım ve bağışıklık sistemindeki değişiklikler ile uyku-uyanıklık döngüsü gibi süreçler üzerinde çalışmalar yürütülmektedir. Bu araştırmalardan elde edilen bulgular hem uzay tıbbı hem de Dünya’daki klinik uygulamalar için kullanılmaktadır. Ayrıca, NASA tarafından yürütülen bir çalışmada (İkizler Deneyi), bir astronotun (Scott Kelly) bir yıl boyunca ISS’de kalmasının ardından Dünya’da yaşayan tek yumurta ikizi ile karşılaştırmalı analiz yapılarak, uzun süreli uzay koşullarının genetik ve fizyolojik etkileri incelenmiştir.

Malzeme Bilimi ve Fiziksel Süreçler: Mikrogravite koşulları, sıvıların yüzey gerilimi, ısı transferi ve yanma gibi fiziksel süreçlerin, yerçekiminin etkisi olmadan incelenmesine olanak tanımaktadır. Örneğin uzayda ateşin şekli, davranışı ve yayılımı incelenerek yanma dinamikleri hakkında veriler toplanmıştır. Bu bulgular, yangın güvenliği ve enerji verimliliği açısından değerlendirilmiştir. Ayrıca yarı iletken kristallerin ve protein kristallerinin mikrogravite ortamında büyütülmesine yönelik deneyler, daha saf malzemelerin ve belirli ilaçların geliştirilmesine katkı sağlayabilecek veriler sunmuştur.

Biyoloji ve Biyoteknoloji: Bitkilerin uzay ortamında büyümesi (örneğin VEGGIE deneyleri ile marul yetiştirilmesi), mikrobiyal davranışlar ve hücre biyolojisi konularında birçok deney ISS’de yapılmıştır. Ağırlıksız ortamın canlı sistemler üzerindeki etkileri incelenerek, uzun süreli uzay yolculuklarında gıda üretimi, kapalı ekosistem yönetimi ve radyasyondan korunma gibi konularda bilgiler elde edilmektedir. İstasyonda doğrudan yapılan DNA dizileme deneyleri, uzay biyoteknolojisi açısından önemli bulgular sağlamıştır.

Astrofizik ve Dünya Bilimleri: ISS, bir laboratuvar olmanın yanı sıra bir gözlem platformu olarak da kullanılmaktadır. İstasyona dışarıdan monte edilen Alfa Manyetik Spektrometre (AMS-02) gibi büyük deneysel cihazlar, kozmik ışınlar ve karanlık madde izlerini tespit ederek parçacık fiziği ve evrenbilimine katkı sağlamaktadır. Ayrıca, ISS üzerindeki yüksek çözünürlüklü kameralar ve sensörler, Dünya’yı sürekli gözlemleyerek iklim değişikliği, ozon tabakası, orman yangınları ve doğal afetler gibi konularda veri toplamaktadır. Örneğin, Avrupa’nın Columbus modülüne dıştan takılan EarthCARE ve benzeri cihazlar aracılığıyla atmosfer ve bulut dinamikleri incelenmiştir.

ISS’nin Bilimsel Çıktıları: 2020 yılı itibarıyla ISS’de gerçekleştirilen deney sayısının 3.000’e yakın olduğu ve 108’den fazla ülkeden araştırmacıların bu çalışmalara dahil olduğu bildirilmiştir. 2023 itibarıyla ISS araştırmalarına dayanan hakemli bilimsel yayınların sayısının yaklaşık 3.700 olduğu rapor edilmiştir. Bu çalışmalar arasında kanser tedavileri için protein kristalizasyon deneyleri, yeni alaşımların sentezi, uzay radyasyonunun genetik üzerindeki etkileri ve gelişmiş su arıtma teknolojileri gibi konular yer almaktadır. Örneğin, ISS’de test edilen gelişmiş su geri dönüşüm sistemleri ve hava filtreleme cihazları, Dünya’daki su arıtma teknolojilerine katkı sağlamıştır. Ayrıca, istasyonda geliştirilip test edilen robotik sistemler ve yapay zeka destekli operasyonlar, uydu onarımı ve uzay aracı bakım konseptlerini ilerletmiştir.

Bilimsel araştırmaların yanı sıra ISS, genç nesilleri bilim ve mühendislik alanlarında teşvik etmeyi amaçlayan eğitim faaliyetleri de yürütmüştür. Mürettebat, çeşitli dillerde eğitim bağlantıları aracılığıyla Dünya’daki okullara canlı yayınlar yapmış, ayrıca birçok ülkenin öğrenci deneyleri istasyonda gerçekleştirilmiştir. Tüm bu faaliyetler, ISS’nin "insanlığın uzaydaki ortak evi" olarak hizmet etmesini sağlamaktadır.

^{International Space Station: Humanity’s Lab in Space (Narrated by Adam Savage), (Kaynak: NASA)}

Uluslararası İş Birliği

ISS, şimdiye kadar 240’tan fazla astronot ve kozmonot tarafından ziyaret edilmiştir. İstasyon, uluslararası iş birliğini simgeleyen bir platformdur ve farklı ülkelerden gelen mürettebatın birlikte çalıştığı ve bilimsel projeler yürüttüğü bir ortam sağlar. Bu iş birliği, uzay araştırmalarında barışçıl ve ortak amaçlara yönelik çalışmaların önemini vurgulamaktadır.

Finansman ve Yönetim Modeli

ISS projesi, ölçeği nedeniyle yüksek maliyetli bir girişimdir. İstasyonun tasarım, inşa ve işletme maliyetlerinin toplamının 2010 yılı itibarıyla 150 milyar ABD dolarını aştığı tahmin edilmektedir. Bu maliyetin büyük kısmı, istasyonun en büyük ortağı olan NASA tarafından karşılanmıştır (1985-2015 arasında NASA harcaması 58,7 milyar $; 2021 değeriyle yaklaşık 90 milyar $). Rusya’nın 1998’e kadar yaptığı katkılar ve işletme harcamaları yaklaşık 12 milyar $, ESA üyesi ülkelerin katkıları 5 milyar $, Japonya’nın katkısı 5 milyar $ ve Kanada’nın katkısı ise 2 milyar $ civarındadır. Ayrıca, 1998-2011 arasında istasyonun montajı için gerçekleştirilen 36 Uzay Mekiği uçuşunun maliyeti (her biri ortalama 1,4 milyar $) toplamda yaklaşık 50 milyar $ olarak hesaplanmaktadır. Bu nedenle ISS, tarihteki en pahalı insan yapımı nesnelerden biri olarak kabul edilmektedir.

Her ortak, finansal katkısını büyük ölçüde sağladığı donanım ve hizmetler üzerinden “ayni katkı” olarak yapmıştır. Örneğin, ESA, Columbus modülünü ve ATV kargo araçlarını geliştirerek; Japonya, Kibo modülünü ve HTV ikmal araçlarını sağlayarak projeye katkı sunmuştur. Bu katkılar karşılığında ilgili ortaklar, istasyondaki deney süreleri ve kaynak kullanım haklarından pay almıştır (örneğin, ESA, Columbus modülündeki deneylerin %51’lik kullanım hakkına sahiptir). Kanada, gelişmiş robotik sistemler (Canadarm2 ve Dextre) geliştirmiş ve karşılığında istasyonun operasyonlarında söz sahibi olmuş ve mürettebat uçuşlarına katılım hakkı elde etmiştir. Finansman, dolar bazında bir para transferi yerine donanım ve hizmet takası yöntemi ile yapılmıştır. Bununla birlikte, ABD, istasyonun ortak operasyon giderlerinin önemli bir kısmını üstlenmeye devam etmektedir; NASA her yıl yaklaşık 3-4 milyar $ bütçeyi ISS operasyonları ve bakımına ayırmaktadır. Bu tutar, NASA’nın beşeri uzay uçuşları bütçesinin yaklaşık üçte birine denk gelmektedir.

İstasyonun Yönetim Modeli

ISS’nin yönetim modeli, beş ortağın yetki ve sorumluluklarını tanımlayan çok katmanlı bir yönetişim yapısına sahiptir. En üst düzeyde, ortak ülkelerin uzay ajansları arasında oluşturulan Çoktaraflı Koordinasyon Kurulu ve ilgili çalışma grupları, istasyonun uzun vadeli planlamasını ve politika kararlarını koordine eder. Günlük operasyonların yönetimi ise NASA (Houston) ve Roscosmos (Moskova) merkezli iki ana uçuş kontrol merkezi üzerinden gerçekleştirilir. Bu merkezlerde görev yapan uçuş kontrol ekipleri, istasyonun yörünge konumu, sistem durumu, enerji yönetimi ve mürettebat faaliyetlerini gerçek zamanlı izler. Ayrıca, ESA’nın Almanya’daki, JAXA’nın Japonya’daki ve CSA’nın Kanada’daki kontrol merkezleri, kendi modül ve deneylerinin operasyonundan sorumlu olup Houston ve Moskova ile sürekli iletişim halindedir.

Ticarileşme ve Özel Sektör Katılımı

ISS’nin işletme maliyetlerini azaltmak ve verimliliğini artırmak amacıyla son yıllarda ticarileşme ve özel sektörün katılımı teşvik edilmektedir. 2005’te ABD Kongresi, istasyonun ABD payını Ulusal Laboratuvar ilan ederek ticari ve akademik araştırmalar için kullanımını genişletmiştir. Bu kapsamda, kâr amacı gütmeyen ISS National Lab kuruluşu, NASA dışındaki araştırmaları düzenlemekte ve özel şirketlerin istasyon imkanlarından yararlanmasını sağlamaktadır. Ayrıca, NASA, kargo ve mürettebat taşımacılığı hizmetlerini özel şirketlerden satın almaya başlamıştır: 2012’den bu yana SpaceX ve Northrop Grumman gibi firmalar ISS’e düzenli kargo uçuşları gerçekleştirmekte, 2020’den itibaren ise SpaceX Crew Dragon araçları ABD’li astronotları istasyona ulaştırmaktadır. Bu kamu-özel iş birliği modeli, NASA’nın operasyon yükünü azaltırken düşük Dünya yörüngesinde ticari uzay faaliyetlerinin gelişmesini sağlamaktadır.

Bakım ve Yükseltme Çalışmaları

20 yılı aşkın süredir sürekli kullanılan ISS’nin bazı sistemlerinde yaşlanma belirtileri gözlemlenmiştir. İstasyonun yapısal bütünlüğünü korumak ve eskiyen ekipmanları yenilemek amacıyla ortaklar düzenli bakım uçuşları ve yazılım/yükseltme paketleri uygulamaktadır. 2019-2020 yıllarında Rus Zvezda modülünde tespit edilen küçük çatlaklar ve hava sızıntıları, mühendisler tarafından izole edilip tamir edilmiştir. Bu durum, istasyonun ömrünü uzatmak için proaktif bakımın önemini vurgulamıştır. 2017’den itibaren yeni nesil lityum-iyon piller, eski bataryaların yerini almak üzere takılmış; 2021 itibarıyla ilk yeni güneş paneli takviyeleri (iROSA) mevcut panellere eklenerek güç üretim kapasitesinin korunması hedeflenmiştir. Tüm ortaklar, ISS’nin güvenli ve verimli şekilde işletilmesi için teknik ve mali açıdan sıkı bir iş birliği içindedir.

İstasyon Ziyaretçileri

^{Uluslararası Uzay İstasyonu'na ziyaret sayıları, (Kaynak: NASA)}

23 ülkeyi ve beş uluslararası ortağı temsil eden 280'den fazla kişi Uluslararası Uzay İstasyonunu ziyaret etmiştir. Bu görsel, dünyadaki ziyaretçi dağılımını göstermektedir.

ISS Ziyaretçi Ülke Dağılımı:

• United States – 169 visitors
• Russia – 63 visitors
• Japan – 11 visitors
• Canada – 9 visitors
• Italy – 6 visitors
• France – 4 visitors
• Germany – 4 visitors
• Belarus – 1 visitor
• Belgium – 1 visitor
• Brazil – 1 visitor
• Denmark – 1 visitor
• Great Britain – 1 visitor
• Israel – 1 visitor
• Kazakhstan – 1 visitor
• Malaysia – 1 visitor
• Netherlands – 1 visitor
• André Kuipers – 2 visits
• Saudi Arabia – 2 visitors
• South Africa – 1 visitor
• South Korea – 1 visitor
• Spain – 1 visitor
• Sweden – 2 visitors
• Türkiye – 1 visitor (Alper Gezeravci)
• United Arab Emirates – 2 visitors

Mevcut Durum ve Geleceğe Yönelik Planlar

ISS’in Operasyonel Ömrü ve Gelecek Planları

ISS’in operasyonel ömrünün 2030 yılına kadar uzatılması planlanmaktadır. Bu süreçte, istasyonun özel sektör tarafından daha aktif kullanılması ve ticari uzay faaliyetlerinin desteklenmesi hedeflenmektedir. Ayrıca, ISS’te elde edilen deneyimler ve teknolojiler, Ay ve Mars gibi daha uzak hedeflere yönelik gelecekteki uzay misyonları için temel oluşturacaktır.

ISS, 2020’lerde de aktif kullanımını sürdürmektedir. 2023 itibarıyla istasyonda tipik olarak 7 kişilik mürettebat görev yapmaktadır (NASA’nın SpaceX Crew Dragon aracının hizmete girmesiyle daimi mürettebat 6’dan 7’ye çıkmıştır). İstasyona periyodik olarak mürettebat ve kargo seferleri düzenli olarak devam etmektedir. Son yıllarda, Birleşik Arap Emirlikleri ve Suudi Arabistan gibi yeni ülkelerin astronotları da ISS’de görev yapmış ve uluslararası katılım çeşitlenmiştir. Örneğin, 2023’te bir BAE astronotu 6 ay süreyle istasyonda kalmış, aynı yılın ilerleyen dönemlerinde Türkiye’nin ilk astronotunun ISS’ye kısa süreli bir bilim misyonuyla gönderilmesi planlanmıştır. Ayrıca, özel sektör astronotlarının katıldığı Axiom-1 (2022) gibi ticari ziyaret misyonları gerçekleştirilmiş ve ISS’nin ticari ve turistik kullanımı açısından önemli gelişmeler kaydedilmiştir.

^{Görev Hava Kilidi, NASA astronotu Mike Hopkins, (Kaynak: NASA)}

Bu görselde, NASA astronotu Mike Hopkins, uzay yürüyüşlerinin Uzay Araçları Dışı Hareketlilik Birimleri (EMU) veya uzay giysileriyle gerçekleştirildiği Quest hava kilidinin dışında görüntülendi. Quest Airlock, uçtan uca bir bağlantı bölmesi ve kapakla tutturulmuş iki bölmeden veya kilitten oluşur. Ekipman kilidi, uzay giysisi bakımı ve yenilemesi için sistemler sağlar. Mürettebat kilidi, uzay yürüyüşleri yapan astronotlar için güvenli bir çıkış ve giriş sağlar.

ISS’in Görev Süresi ve Geleceği

ISS’in orijinal görev süresi birkaç kez uzatılmıştır. Başlangıçta 2016’da kapatılması öngörülürken bu süre önce 2020’ye, sonra 2024’e uzatılmıştır. 2022 yılının başında ABD hükümeti, istasyonun operasyonlarını 2030’a kadar sürdürme kararını resmen duyurmuştur. Bunu takiben diğer büyük ortaklar da benzer taahhütlerde bulunmuş, Avrupa (ESA), Japonya (JAXA) ve Kanada (CSA) 2030’a kadar programda kalacaklarını açıklamıştır. Rusya Federasyonu ise Ukrayna krizi nedeniyle oluşan siyasi gerginliklere rağmen ISS ortaklığını belirli bir süre daha devam ettirme kararı almıştır. Roscosmos, önceden 2024 sonuna kadar çekilme niyetini bildirmişken, Temmuz 2022’de bu süreyi en az 2028’e kadar uzatacağını teyit etmiştir. Rusya, 2028 sonrasında kendi yeni uzay istasyonu projesine (ROSS) odaklanmayı planlamaktadır. Böylece, ISS’nin 2030’a kadar uluslararası iş birliğiyle işletilmeye devam etmesi ve 2020’lerin sonunda görevini devretmeye hazırlanması öngörülmektedir.

ISS’in Görev Süresi Sona Erdiğinde

ISS’in görevi sona erdiğinde, akıbeti konusunda ortak ajanslar tarafından detaylı planlamalar yapılmıştır. Mevcut planlara göre, istasyonun 2030 yılının sonuna doğru kontrollü bir şekilde yörüngeden çıkarılması ve Pasifik Okyanusu’ndaki insan yerleşiminden uzak bir noktaya düşürülmesi hedeflenmektedir. Bu bölge, geçmişte de uzay araçlarının kontrollü imhası için kullanılan ve “Nemo Noktası” olarak bilinen güney Büyük Okyanus bölgesidir. NASA ve diğer ortaklar, istasyonun güvenli bir şekilde atmosferde yanarak imha edilmesi için gerekli teknik altyapıyı geliştirmektedir. ABD, “Deorbit Vehicle” adı verilen özel bir çekici uzay aracı tasarımı için 2023 bütçesinde 180 milyon $ fon ayırmıştır. Bu araç, zamanı geldiğinde ISS’ye kenetlenerek itici motorlarıyla istasyonu kontrollü biçimde atmosfer girişine yönlendirecektir. Ayrıca, Rusya’nın Progress kargo araçlarının da bu süreçte destek amacıyla kullanılması seçenekler arasında yer almaktadır. Planlandığı üzere, ISS görev süresinin sonunda okyanusa düşürülerek imha edilecek ve böylece yörüngede bir enkaz sorunu yaratmadan hizmetini tamamlayacaktır.

ISS Sonrası Dönem ve Yeni Uzay İstasyonları Projeleri

ISS sonrası dönem için yeni uzay istasyonları projeleri şekillenmektedir. NASA, düşük Dünya yörüngesinde tamamen ticari işletilecek uzay istasyonlarının geliştirilmesi için Axiom Space, Northrop Grumman, Blue Origin gibi şirketlerle anlaşmalar yapmıştır. Axiom Space, 2025’ten itibaren ISS’e kendi ticari modüllerini eklemeyi ve ISS’nin emekliliği sonrasında bu modülleri bağımsız bir istasyona dönüştürmeyi planlamaktadır. Blue Origin liderliğinde geliştirilen Orbital Reef istasyonu gibi projeler, 2030’larda özel sektör tarafından işletilecek yeni platformlar olarak düşünülmektedir. Rusya, Rus Orbital Servis İstasyonu (ROSS) adında tamamen kendi kontrolünde bir istasyon kurma hazırlığındadır; ilk modülün 2027’de, çekirdek kısmın ise 2030’a kadar fırlatılması hedeflenmektedir. Çin ise ISS’den bağımsız olarak Tiangong adıyla kendi çok modüllü uzay istasyonunu 2021-2022 yıllarında inşa etmiş ve işletmeye başlamıştır.

ISS'den Alınan Dersler ve Gelecekteki Uzay İstasyonları

Uluslararası Uzay İstasyonu (ISS) projesinden elde edilen deneyimler, gelecekteki uzay istasyonları için önemli bir temel oluşturmuştur. ISS, farklı kültürlerden ve teknolojik altyapılardan gelen ülkelerin uzayda uzun süreli iş birliği yapabileceğini göstermiştir. Bu iş birliği sayesinde astronotlar uzayda uzun süre yaşama konusunda deneyim kazanmış, çok sayıda bilimsel deney gerçekleştirilmiş ve yeni keşifler yapılmıştır. ISS’nin planlanan emekliliği, mevcut dönemin sonu olmasına karşın uzay araştırmalarında yeni bir dönemin başlangıcını işaret etmektedir. Önümüzdeki yıllarda devreye girecek yeni nesil uzay istasyonları, ISS’nin mirasını devralarak araştırmalar ve keşifler için platformlar sağlayacaktır. ISS projesi, uluslararası iş birliğinin ve ortak bir hedef uğruna bir araya gelmenin uzaydaki somut bir örneğidir. Elde edilen bilgi birikimi ve teknoloji, Dünya yörüngesinde sürdürülebilir varlığın sağlanmasını ve Güneş Sistemi’nin derinliklerine yapılacak insanlı yolculukları mümkün kılacaktır.