Uzun Beyaz Bulut Gelibolu, Buket Uzuner tarafından kaleme alınan ve 2001 yılında yayımlanan tarihî kurgu romanıdır. Eser, I. Dünya Savaşı sırasında Gelibolu Cephesi'nde yaşanan olayları, bir ailenin geçmişiyle ilişkilendirerek geçmiş ile günümüz arasındaki bağlantıları ortaya koyar. Bu bağlamda, farklı kültürel bağlamlar arasında tarihsel bir karşılaştırma yapar. Romanın anlatısı, Yeni Zelandalı genç bir kadının ailesine dair bir sırrı çözmek üzere Türkiye'ye yaptığı seyahati merkezine alır.

Konu

Roman, Yeni Zelandalı Viki Taylor’ın, Gelibolu Savaşı’nda kaybolduğu düşünülen dedesi Alistair John Taylor’ın izini sürmek için Türkiye’ye gelişini ve bu süreçte yaşadığı olayları anlatır. Viki, dedesinin savaşta ölmediği ve Türkiye'de yaşamaya devam ettiği yönündeki aile içi anlatılardan yola çıkar. Gelibolu Yarımadası’na yaptığı seyahatte bir dizi ipucu ve tanıklık aracılığıyla dedesinin Türk tarafına geçtiğini ve “Alican Çavuş” adıyla yaşamına devam ettiğini öğrenir.

Roman Kahramanları

• Viki Taylor: Yeni Zelanda vatandaşı, dedesinin savaş sırasındaki akıbetini öğrenmek için Türkiye’ye gelen genç kadındır.
• Alistair John Taylor / Alican Çavuş: I. Dünya Savaşı’na katılan Yeni Zelandalı askerdir. Savaş sonrası Türk tarafında kalır, kimliğini değiştirir ve Meryem ile evlenir.
• Meryem: Sünnetçi Mehmet’in kızıdır. Alican Çavuş ile evlenmiş ve dört çocuk sahibi olmuştur.
• Beyaz Hala: Alican Çavuş’un kızıdır. Eser boyunca önemli bir tanık ve anlatıcı konumundadır. Viki ile olan akrabalık bağı zamanla ortaya çıkar.
• Turist Rehberi Mehmet: Viki’ye Türkiye’de yardımcı olan ve onu köy halkı ile tanıştıran kişidir.
• Ali Osman Taylar: Alican Çavuş’un torunlarından biridir. Ailenin güncel temsilcisi olarak basınla ilişkileri düzenler.

Olay Örgüsü

Roman, 2000 yılının Mart ayında Çanakkale’de başlar. Yeni Zelandalı genç bir kadın olan Viki Taylor, dedesi Alistair John Taylor’ın I. Dünya Savaşı sırasında Çanakkale Cephesi’nde hayatını kaybetmediğine dair aile içi bir inançtan yola çıkarak Türkiye’ye gelir. Viki, araştırmalarına Rehber Mehmet eşliğinde başlar. Her sabah Anzak Koyu’nda düzenli olarak denize girip dua eder; bu ritüel köylüler tarafından dikkat çeker.

Viki, dedesinin Türk tarafında yaşamış olabileceğini düşündüğü için Eceyaylası adlı köye gider. Orada köy halkına ve muhtara açıklamalarda bulunur. Köy kahvesinde yaptığı konuşmada, köyde “Alican Çavuş” adıyla bilinen kişinin dedesi Alistair John Taylor olduğunu söyler. Köylüler bu iddia karşısında şaşkınlık yaşar. Alican Çavuş, bölgede Çanakkale Savaşı’na katılmış, savaş sonrası hayatta kalan tek erkek olarak köye dönmüş bir gazi olarak tanınmaktadır.

Viki, köyde yaşayan Beyaz Hala adındaki yaşlı kadınla görüşmek ister. Beyaz Hala, bu talebe olumsuz yaklaşır. Ancak Viki’nin İngilizce olarak kendini tanıtması ve dedesinin kimliğini açıklaması üzerine Beyaz Hala kapısını açar ve ikili uzun bir görüşme yapar.

Beyaz Hala, Viki’ye babasının hikâyesini anlatır. Buna göre, Alistair John Taylor, Çanakkale Savaşı sırasında meydana gelen olağandışı bir durum sonucunda beyaz bir sis bulutunun içinden Türk tarafına geçer; burada, yaralı bir Türk zabiti olan Ali Osman ile karşılaşır. İki asker, cephede iki gün boyunca birlikte kalır. Ali Osman hayatını kaybeder, Alistair ise onun mezarını elleriyle kazıp gömer. O esnada köyden Meryem adlı genç bir kadın tarafından bulunur. Meryem, Taylor’ı köye getirir. Taylor burada Türk kimliğini benimseyerek Müslüman olur, adını Alican Çavuş olarak değiştirir ve Meryem’le evlenir. Çiftin dört çocuğu olur; üçü yaşar ve isimlerini “Uzun”, “Bulut” ve “Beyaz” alır. “Beyaz” adlı kız, bugünkü Beyaz Hala’dır.

Viki, bu bilgiler karşısında duygusal olarak sarsılır. Hikâyeyi medyanın ilgisinden uzak tutmak isteyen aile, avukat Ali Osman Taylar aracılığıyla bir basın toplantısı düzenler. Toplantıda bu hikâyenin “bir yanlış anlamadan ibaret olduğu” açıklanır. Bu açıklama, medyada beklenen etkiyi yaratmaz, fakat köydeki gerginliği azaltır.

Son bölümlerde Viki, Alican Çavuş’un mezarını ziyaret eder. Mezar, Ali Osman Bey’in mezarıyla yan yanadır. Böylece, dedesinin hikâyesini tamamlayan Viki, iç huzuruna kavuşarak ülkesi Yeni Zelanda’ya geri dönmeye hazırlanır. Roman, bireysel bir geçmişin izinde çıkarılan yolculuğun tamamlanmasıyla sona erer.