Van ayran aşı, Van iline özgü, yoğurt esaslı sıcak bir yemek olup 2022 yılında mahreç işaretiyle tescillenmiştir. Tescil, 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında gerçekleştirilmiş; ürünün Van mutfak kültüründeki köklü geçmişi ve yöreyle olan ün bağı bu sürecin temelini oluşturmuştur.

Tanımı ve Ayırt Edici Özellikleri

Van ayran aşı; buğday unu, yoğurt, yumurta, su ve tuzla hazırlanan temel karışıma dövme buğday, sakız kabağı, tereyağı ve mevsime göre evelik otu veya ıspanak eklenerek yapılır. Servis sırasında üzerine ince kıyılmış taze kişniş serpilir ve sıcak olarak sunulur. Evelik otu ilkbahar ve yaz aylarında temin edilebildiğinden, diğer mevsimlerde yerine ıspanak kullanılır. Bu bileşenlerin birlikteliği, yemeğe hem besleyici hem de yöresel bir karakter kazandırır.

Üretim Metodu

Van ayran aşının üretimi, belirli aşamaları izleyen geleneksel bir yöntemle gerçekleştirilir:

• Dövme buğday ve küp doğranmış sakız kabağı ayrı tencerelerde haşlanır.
• Ayrı bir kapta su, un, yoğurt, tuz ve yumurta karıştırılarak orta ateşte sürekli karıştırılarak kaynatılır.
• Karışım kaynadıktan sonra kısık ateşe alınır; haşlanmış buğday ve kabak eklenir.
• 5 dakika kaynatıldıktan sonra doğranmış evelik otu veya ıspanak ilave edilir.
• Sebzeler yumuşayınca tereyağı eklenir ve 5 dakika daha pişirilir.
• Servis öncesi üzerine taze kişniş serpilir.

Üretimde kullanılan evelik otu tercihen Van ilinden temin edilir. Tüm üretim aşamaları coğrafi sınır olan Van ili içinde gerçekleştirilir.

Coğrafi İşaret ve Kullanım

Van ayran aşı, mahreç işaretiyle korunmakta olup ürünün kendisi veya ambalajı üzerinde “Van Ayran Aşı” ibaresi ve mahreç işareti amblemi yer alır. Ambalaj üzerinde kullanılamadığı durumlarda bu ibare ve amblem işletmede görünür biçimde bulundurulur.

Denetim Süreci

Ürünün coğrafi işaret kriterlerine uygunluğu, Van Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda oluşturulan dört kişilik denetim mercii tarafından kontrol edilir. Bu kurulda Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Doğu Anadolu Aşçılar ve Pastacılar Federasyonu ile Van Aşçılar ve Pastacılar Derneği’nden uzman temsilciler yer alır. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak yapılır; gerektiğinde veya şikâyet üzerine ek denetimler gerçekleştirilir. Denetimlerde bileşen uygunluğu, üretim metoduna sadakat ve işaret kullanımının doğruluğu esas alınır. Bulgular Türk Patent ve Marka Kurumuna raporlanır.