Van kahvaltısı, Türkiye'nin doğusunda yer alan Van iline özgü, çok çeşitli yerel ürünlerden oluşan geleneksel bir kahvaltı türüdür. 6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu kapsamında mahreç işaretiyle korunmakta olup, 16 Temmuz 2020 tarihinde Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi tarafından tescil edilmiştir. Coğrafi sınırı Van iliyle sınırlıdır ve bu sınır içinde üretilen belirli ürünlerin varlığı, Van kahvaltısının ayırt edici niteliğini oluşturur.

^{Van Kahvaltısı (Tuşba Kaymakamlığı)}

Tarihçe

Van kahvaltısının kökeni, sabah namazı sonrası evlerine dönmeyip şehirde kahvaltı yapan esnaf geleneğine dayanır. Bu alışkanlık, 1947 yılında açılan ilk “süt evi” ile kurumsallaşmaya başlamış; zamanla yerini kahvaltı salonlarına bırakmıştır. Van kahvaltısı, bu salonlarda sunulan içerikleriyle gelenekselleşmiş ve bölgeyle özdeşleşmiştir. 2014 yılında Van’da düzenlenen açık alan kahvaltı etkinliğine 51.793 kişinin katılmasıyla Guinness Rekorlar Kitabı’na “dünyanın en kalabalık kahvaltı sofrası” olarak geçmiştir.

İçerik ve Bileşenler

Van kahvaltısının temel bileşenleri arasında Van otlu peyniri, murtuğa, Van kavut, kaymak, tereyağı, bal, gül reçeli, cacık ve yumurta ile hazırlanan çeşitli yemekler yer alır. Bu temel unsurların yanı sıra çay, süt, farklı reçel ve peynir çeşitleri, zeytin, tahin, pekmez, çörek, ekmek, sade pide ve lavaş gibi ürünler de kahvaltıya eşlik edebilir. Van kahvaltısında patates kızartması, salam, sosis, jambon ve börek çeşitleri bulunmaz.

Tescilli Ürünler

Van kahvaltısında yer alan Van otlu peyniri, murtuğa ve Van kavut, kendi coğrafi işaret tescillerine uygun biçimde üretilmelidir. Bal tercihen karakovan tipi olup yörede üretilmiş olmalıdır. Kaymak, inek veya manda sütünden yapılır; geleneksel yöntemlerle hazırlanarak yüzeyde oluşan tabaka dikkatle alınır. Cacık, çökelek veya süzme yoğurt temelinde hazırlanır; dereotu, yeşil sivri biber, kişniş ve tercihe göre taze soğanla karıştırılır. Tereyağı ile birlikte sunulabilir.

Gül reçeli, Rosa damascena ve Rosa damascena semperflorens türü güllerin yapraklarıyla hazırlanır. Gülün toplanmasından kısa süre sonra işlenmesi gereklidir; bu nedenle reçelin üretimi Van’da gerçekleştirilmelidir.

Yumurta ile Hazırlanan Çeşitler

Kahvaltıda haşlanmış veya sahanda yumurta, sucuklu yumurta, kavurmalı yumurta ve menemen gibi çeşitler bulunur. Kavurma yağsız etten, sucuk ise dana etinden yapılmış mozaik görünümlü olmalıdır.

Çörek

Çörekler sade veya içli olarak hazırlanır. Sade çörekler kesme veya yuvarlak biçimde; içli çörekler ise yarım ay şeklinde sunulur. Hamur buğday unu, yumurta, maya, katı yağ, tuz ve su ile hazırlanır. İçli çöreklerde ceviz, çörek içi veya her ikisi kullanılır. Mayalandıktan sonra üzeri çizilir, yumurta sürülerek fırında pişirilir.

Üretim ve Denetim

Van kahvaltısında yer alan kaymak, tereyağı, gül reçeli ve bal Van’da üretilmelidir. Tescilli ürünler, ilgili tescil bilgilerine uygun biçimde hazırlanmalıdır. Denetim, Van Ticaret Borsası, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van Ticaret ve Sanayi Odası ile Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü temsilcilerinden oluşan bir kurul tarafından yılda en az bir kez yapılır. Şikâyet durumlarında denetim her zaman gerçekleştirilebilir. Denetim sürecinde kamu ve özel kuruluşlardan uzman desteği alınabilir.