Van Pastası, Türkiye’nin Van iline özgü geleneksel bir pasta türüdür. Üretiminde un, yoğurt, toz şeker, karbonat, yumurta ve tereyağı veya katı yağ kullanılır. Pastanın üstü yumurta sarısı ile kaplanır ve fındık içi ile süslenir. Boyutları genellikle 8–10 cm çapında, 2,5–3,5 cm kalınlığındadır. Van Pastasının ayırt edici özelliklerinden biri, kullanılan unun Van Gölü havzasında yetişen Tir buğdayından elde edilmesidir. Tir buğdayı, derin kök yapısına sahip ve 10–15 cm toprak neminden faydalanabilen yerel bir buğday çeşididir. Bu özellik, Van Pastasının coğrafi işaretini belirleyen temel unsurlardan biridir.
Van Pastası (Türk Patent Ve Marka Kurumu)
Tarihçe ve Kültürel Önemi
Van Pastası, Van mutfak kültüründe önemli bir yere sahiptir ve dini bayramlar, düğünler ve hasta ziyaretlerinde ikram edilen geleneksel bir üründür. Tarihi eskiye dayanan bu pasta, üretiminde kullanılan un ve üretim yöntemleri ile coğrafi sınırla sıkı bir bağ taşır.
Üretim Metodu
Van Pastasının üretiminde Tir buğdayı, önce sütte bekletilip kurutularak un haline getirilir. 8–10 kişilik bir Van Pastası için gerekli malzemeler:
- 750 g un
- 200 g yoğurt
- 400 g toz şeker
- 250 g eritilmiş tereyağı veya katı yağ
- 20 g karbonat
- 2 adet yumurta
- 1 adet yumurta sarısı (üstü için)
- 100 g fındık içi
Hazırlık Aşamaları
- Karbonat, yoğurt ve toz şeker 5 dakika karıştırılır.
- Üzerine yağ ve yumurta eklenerek 5 dakika daha karıştırılır.
- Un eklenip 10–15 dakika daha yoğrulur.
- Hamurdan birer kaşıklık parçalar alınarak yağlanmış tepsiye dizilir.
- Üstüne yumurta sarısı sürülür ve her parçanın üzerine birer adet fındık içi konur.
- 170°C’de yaklaşık 40 dakika pişirilir ve ardından servis edilir.
Coğrafi Sınır ve Denetim
Van Pastasının tüm üretim aşamaları Van ili sınırları içerisinde gerçekleştirilir. Bu, pastanın coğrafi işaret tescilinin temel koşullarındandır. Denetimler, Van Ticaret ve Sanayi Odası koordinasyonunda, Van İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Van Aşçılar ve Pastacılar Derneği ile Van Lokantacılar ve Fırıncılar Odası’ndan uzman kişiler tarafından yürütülür. Denetim kriterleri şunları içerir:
- Tir buğdayından elde edilen unun kullanımı
- Diğer bileşenlerin uygunluğu
- Üretim metoduna uygunluk
- Van Pastası ibaresi ve mahreç işareti ambleminin doğru kullanımı
Coğrafi İşaret Bilgileri
Van Pastası, Van iline özgü malzeme kullanımı ve üretim teknikleriyle karakterize edilen, coğrafi sınırla ün bağı bulunan geleneksel bir üründür. Bu pasta, 16 Temmuz 2021 tarihinde Tescil No: 805 ile coğrafi işaret kapsamında tescillenmiştir. Başvuru süreci 17 Haziran 2019 tarihinde C2019/070 başvuru numarasıyla gerçekleştirilmiş ve tescil işlemi Van Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yürütülmüştür. Van Pastasının üretim ve sunumuna ilişkin kurallar, Van ili coğrafi sınırları içinde sağlanmakta olup, ürün veya ambalaj üzerinde Van Pastası ibaresi ve mahreç işareti bulunur; eğer doğrudan ürün veya ambalaj üzerinde kullanılamıyorsa, işletmede görünür şekilde bulundurulması zorunludur.
