Yazılıkaya Vadisi, Eskişehir il sınırları içerisinde bulunan ve Dağlık Frigya olarak adlandırılan bölgenin önemli bir parçasıdır. Frigler tarafından dini bir merkez olarak seçilen Yazılıkaya Platformu, vadinin içerisinde yer almakta olup kaya anıtlarıyla zenginleştirilmiştir. Bu bölge, Eskişehir, Han ilçesine bağlı Yazılıkaya Köyü'nün batısında konumlanmaktadır. Friglerin Ana Tanrıça Matar Kubileya’ya olan bağlılığını gösteren anıtsal kaya yapıları ve sunaklar bu alanda yoğun olarak bulunmaktadır.

Yazılıkaya Vadisi, Eskişehir merkezine 75 km, Çifteler’e 39 km ve Seyitgazi’ye 30 km mesafededir. Tüm bu merkezlerden asfalt yollar ile ulaşım sağlanabilmektedir. Vadinin güney ucunda, Yazılıkaya Köyü’nün batısında yer alan Yazılıkaya platosu, 650 metre uzunluğunda ve 320 metre genişliğindedir. Vadi tabanından itibaren 60-70 metre yüksekliğe sahiptir.

Tarihsel ve Arkeolojik İncelemeler

Yazılıkaya Vadisi ve Midas Kenti’ne dair ilk araştırmalar, 1800 yılında William Martin Leake ve ekibi tarafından başlatılmıştır. Yazılıkaya’ya “Midas Kenti” adını veren ilk araştırmacı ise W. Ramsay olmuştur. 1937-1939 yıllarında, İstanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü Müdürü sanat tarihçi Albert Gabriel ve Hollandalı arkeolog C. H. Emilie Haspels, Yazılıkaya’da ilk sistemli kazıları yapmıştır.

Kazılardan elde edilen veriler, Midas Kenti’nin kayalara oyulmuş dini yapılarla donatılmış ve Frigler tarafından kutsal bir merkez olarak kabul edilmiş olduğunu göstermektedir. MÖ 3000 yıla kadar uzanan ilk yerleşim izlerine rastlanmış olup, en erken Frig yerleşimi MÖ 8. yüzyılın son çeyreğine tarihlendirilmektedir. Frig Krallığı’nın yıkılmasının ardından da Midas Kenti terk edilmemiş, Helenistik, Roma ve Bizans dönemlerinde kaya yapıları farklı eklemeler ve düzenlemelerle kullanılmaya devam edilmiştir.

Mimari Yapılar

Yazılıkaya Vadisi’nde, Frigler’in Ana Tanrıça Matar Kubileya’ya olan bağlılığını gösteren pek çok anıtsal ve küçük ölçekli dini yapı bulunmaktadır. Bunlar arasında:

• Fasadlar (Yapı Cepheleri): Frig konutlarının kayalara oyulmuş ön cephesini temsil eden yapılardır. Üçgen alınlık ve beşik çatı tasarımları, Frig ahşap işçiliği ile benzerlik göstermektedir.
• Sunaklar: Tanrıya dua edilen, kurban kesilen ve adaklar sunulan yapılar olup, en güzel örnekleri Midas Kenti’nde bulunmaktadır.
• Nişler: Kaya yüzeylerine oyulmuş, genellikle Ana Tanrıça Matar Kubileya’ya adanmış küçük tapınak alanlarıdır.
• Kaya Mezarları: Yüksek ve sarp kayalıklara oyulmuş mezarlar bulunmaktadır.

Midas Anıtı

Vadide yer alan en önemli anıtlardan biri Midas Anıtı olarak bilinir. Anıtın üzerinde Frigce yazıtlar bulunmaktadır. Yazıtlardan biri, anıtın sol üst kısmında, 11 metre uzunluğundaki bir bölgeye kazınmıştır ve "Kral Midas" ismini içermektedir. Anıtın sağ yan çerçevesinde yer alan diğer bir yazıt ise "Baba" kelimesini içererek özel bir anlam taşımaktadır. Nişler ve sunaklar ile tamamlanan bu anıt, Frig dini inancının en önemli simgelerinden biridir.

Yazılıkaya Vadisi ve Midas Kenti, Frigler döneminden günümüze ulaşan benzersiz kaya anıtları ve dini yapılar ile büyük bir tarihi öneme sahiptir. Alan, Dünya Kültürel ve Doğal Miras Listesi’ne dahil edilmek üzere aday gösterilmiş olup, korunarak gelecek nesillere aktarılması gereken önemli bir kültürel miras alanı olarak kabul edilmektedir.