Yazınızı daha kolay okunabilir hale getirmek için şunlara dikkat etmelisiniz:
- Kelime Seçimi: Doğru, uygun ve tanıdık kelimeler kullanmak
- Etken Fiiller: Edilgen yerine etken fiiller tercih edilmesi
- Güçlü Fiiller: İsimler yerine güçlü fiiller kullanmak
Yazının Sıkılaştırılması
Gereksiz Kelimelerin Elenmesi
Bir fikir daha az kelimeyle ifade edilebiliyorsa kelimelerden eleme yapılmalı.
Mesajın Anlaşılmasına Katkıda Bulunmayan Kelimelerin Silinmesi
Örneğin aşağıdaki gibi tercihler yapılabilir:
- gibi görünüyor → görünüşe göre
- çok büyük bir ihtimalle → muhtemelen
- yavaş yavaş → giderek
Ana Fikrin Özne ve Fiil İçine Yerleştirilmesi
Cümlenin ana fikrini özne ve fiil içine yerleştirerek kelime sayısını azaltabiliriz.
Örneğin, "Bu yaklaşımın amacı ... sağlamaktır." yerine "Bu yaklaşım ... sağlar." Burada ana fikir "amaç" değil, "yaklaşım"dır.
Kısa, Net ve Sade Cümleler
Cümlenin en önemli fikrini erken koymaya çalışın. Bir cümleyi atıfta bulunarak başlatmak yerine, araştırmanın ana bulgusuyla başlayın ve atıfı cümlenin sonuna yerleştirin.
Cümleleri, cümledeki elemanların sırasını değiştirerek çeşitlendirebilirsiniz ancak elemanları değiştirmeyin.
Örneğin, bir durumu tanımlamak için "deney" kelimesini kullanmaya başladıysanız, sonraki metinlerde bunu "çalışma" veya "deneme" ile değiştirmeyin; "deney" kelimesini kullanmaya devam edin, aksi takdirde okuyucunun kafasını karıştırmış olursunuz.
Bazı dergiler, hangisinin uygun olduğuna karar veremediğiniz için ve/veya yazmaktan kaçınmanızı önerir.
Uygun anlamın ne olduğuna karar verin.
Paralel Yapı
Paralel yapı; yazıyı daha akıcı, daha etkili ve daha anlaşılır hale getirir.
Paralel yapı, özellikle sonuçlar ve tartışma kısmını yazarken faydalıdır.
"Grup 1 için; Değişken X, A’daki bireyler için B’deki bireylere göre daha düşüktü, oysa Değişken Y, A’daki bireyler için B’deki bireylere göre daha yüksekti.
Ancak, Grup 2 için, Değişken X, A’daki bireyler için B’deki bireylere göre daha yüksekti, oysa Değişken Y, A’daki bireyler için B’deki bireylere göre daha düşüktü."
Bir değişkenin sonuçlarını sunarken belirli bir düzen belirledikten sonra, diğer değişkenler için aynı düzeni kullanın; sadece metni kopyalayın, yapıştırın ve gerektiğinde düzenleme yapın. Bir değişkenin sonucunu anladıktan sonra, okuyucu bu düzeni fark eder ve diğer değişkenlerin sonuçlarını kolayca anlayabilir.
Fikirleri Bağlamak İçin Geçiş Kelimeleri (Transitions) Kullanmak
Geçişler, metnin kolay okunmasını sağlayan önemli unsurlardır. Geçiş kelimeleri, okuyucuya, bir sonraki cümlenin önceki fikri sürdürüp sürdürmediğini veya yeni bir fikre mi başladığını gösterir.
• Bir Fikrin Devamını Gösterme
• Bir Konuyu Tanıtmak
• Örnek Vermek
• Zıtlık Gösterme
• Bir Fikrin Diğerinden Daha Önemli Olduğunu Gösterme
• Sebep ve Sonuç İlişkisi Kurma
• Zamanı Gösterme
• Özetleme veya Sonuçlandırma
Tutarlı Yazma
Tutarlılık, bir paragraftaki cümlelerin mantıksal dizilimini ifade eder. Bir cümleye özne ile başlamak gerektiği gibi, bir paragrafa da konu cümlesi ile başlanmalıdır. İyi bir konu cümlesi, okuyucuya paragrafın içeriği hakkında önceden bilgi verir ve paragrafın tutarlı bir şekilde ilerlemesini sağlar.
• Tek bir fikir üzerine yoğunlaşın
• Yeni-eski yapısını kullanın
• Paralel yapı kullanın
• Beklenti oluşturun
Mantıklı Yazma
Bir yazıyı mantıklı bir şekilde yazmak, fikirlerinizi açık, tutarlı ve bilimsel bir yapıda ifade etmeniz gerektiği anlamına gelir. Yazıya başlamada zorluk yaşıyorsanız, örneğin yazar tıkanıklığı (writer’s block) yaşarsanız, kendinize şu soruyu sorarak başlayabilirsiniz: “Aslında söylemek istediğim şey ne?”
Geçiş kelimeleri veya ifadeleri kullanmak, yazınızdaki mantıklı akışı sağlamanıza yardımcı olur ve okuyucuyu yazınızın mantıklı sonucuna doğru yönlendirir. Ayrıca, bir bilimsel makale yazarken, derginin standart formatına göre yazmanız çok önemlidir.
Son olarak, yazınızı tamamladıktan sonra gözden geçirme önemlidir. Bu süreç, yazının mantıklı bir yapı içinde olduğunu ve her şeyin anlaşılır ve doğru şekilde sunulduğunu kontrol etmenizi sağlar.
Birinci tekil şahıs (I) veya birinci çoğul şahıs (we) kullanılabilir mi?
“I” veya “we” kullanmak, “this writer” – "bu yazar" veya “these authors” – "bu yazarlar" kullanmaktan daha uygun ve akıcı olabilir. Ancak bazı dergiler bu tarz yazım dilini reddedebilirken, diğerleri bunu tercih edebilir. Örneğin, “Our objective was…” yerine, “The objective was…” yazılmasını önerebilirler.
Cümleye "ve" (and) veya "ancak" (but) ile başlanır mı?
Cümleye "ve" veya "aynı zamanda" (also) ile başlamak, okuyucunun yeni fikrin bir ekleme olduğunu düşünmesine neden olabilir. Bunun yerine, "aynı zamanda" kelimesini uygun bir yerde yerleştirmek daha doğru olacaktır. Ayrıca, "ama" (but) veya "ancak" (however) ile bir cümleye başlamak, önceki fikirle bir karşıtlık olduğunu belirtir. Bu kelimelerin cümlenin ortasında yer alması, daha güçlü ve net bir yapı sağlar.
Cümle bir edatla bitirilir mi?
Cümlenin sonu da başlangıcı kadar önemlidir ve vurgulanmalıdır. Edatlar (örneğin: "de", "için", "içinde", "ile") genellikle vurgulanacak kelimeler değildir, bu yüzden cümlenin sonunda olmamalıdır.
Okuyucuları büyük kelimelerle etkilemeye çalışmak?
Bilimsel bir makale yazmanın amacı, okuyucuyu etkilemek değil, bilgilendirmektir. Büyük kelimelerle okuyucuyu etkilemeye çalışmak, yanlış kullanıldığında sizi gülünç duruma düşürür. Ancak, büyük kelimeler doğru kullanıldığında, etkili bilgi aktarımı sağlar. Dolayısıyla, bir kelimeyi doğru ve açık bir şekilde ifade ediyorsanız, büyük kelimeler kullanmaktan çekinmeyin.
Doğru Yazım
Etkili yazı yazmak için hatalardan kaçınmak en iyisidir. Yaygın hatalar; yazım, dil bilgisi, noktalama ve kelime seçimi ile ilgilidir. Yazım hataları, yazım denetleme yazılımları kullanılarak kolayca düzeltilebilir, ancak hataları düzeltmek yerine yeni hatalar da ekleyebilir.
Dil bilgisi, noktalama ve kelime seçimi hataları ise daha zor düzeltilir (dil bilgisi denetleme yazılımları iyi öneriler sunabilir, ancak genellikle bilimsel yazımı doğru şekilde ele alamazlar.)
Noktalama işaretleri okuyucunun ne beklemesi gerektiğini bilmesine yardımcı olur. Noktalama işaretleri okuyucuyu cümle boyunca ve cümleden cümleye götürür.
İstatistiksel Yazım
Bilimsel ve akademik yazılarda doğru verileri sunmak, analiz etmek ve yorumlamak için kullanılan önemli bir yazım biçimidir. Bilimsel bir makalede istatistiksel yazımın en önemli bölümleri, Materyal ve Yöntemler (Materials and Methods) ile Sonuçlar (Results) bölümleridir.
İstatistiksel yöntemleri açıklarken, "Veriler, kullanılarak …analizi uygulandı" gibi bir açıklama, okuyucuya hiçbir bilgi sağlamaz. Sonuçlar bölümünde ise, bulgularınızı yorumlamalarına yardımcı olacak ve kendi yorumlarınızı destekleyecek yeterli istatistiksel bilgi, örneğin p-değerleri gibi veriler sunmalısınız. Bu nedenle, istatistiksel yazım, bilimsel bir makale yazmanın önemli bir parçasıdır.
"Deneyde iki grup arasında anlamlı fark bulunmuştur.’’ (Yanlış)
"Bağımsız Örneklem t testi sonuçları, Grup A ve Grup B arasında anlamlı farklar olduğunu göstermiştir (t(38) = 2.67, p = 0.01). Grup A'nın ortalama puanı 85, Grup B'nin ortalama puanı ise 75'tir. p değeri 0.01 olduğu için, bu fark istatistiksel olarak anlamlı kabul edilmiştir.’’ (Doğru)
Malzemeler ve Yöntemler Bölümü
Bu bölüm, okuyucuya kullanılan malzemelerin, analitik prosedürlerin ve istatistiksel yöntemlerin açık bir tanımını sağlar; ayrıca, kullanılan istatistiksel yöntemlerin neden seçildiğini açıklar.
Bu bölümde, kullanılan materyalin, örneğin konum, yaş gibi özelliklerini açıklamalısınız. Ayrıca, çevresel ve deneysel koşullar (örneğin, iklim veya besin kompozisyonu) tam olarak tanımlanmalıdır. Popülasyon veya örneklem tanımlanmalıdır; dahil edilme ya da dışlanma kriterleri varsa, bunlar da belirtilmelidir.
Ne tür bir çalışma yürüttüğünüzü söyleyin: bir simülasyon çalışması, bir anket, bir saha çalışması, bir gözlemsel (örneğin davranışsal) çalışma mıydı yoksa tasarlanmış bir deney miydi? Eğer veriler tasarlanmış bir deneyden elde edildiyse, deneyin tasarımı belirtilmelidir. Deneyin adı ve büyüklüğü belirtilmelidir, örneğin: "Çalışma, her biri beş gün içinde altı tedavi kombinasyonuyla rastgele tamamlanmış blok tasarımı olarak yapıldı."
Bununla birlikte, standart dışı istatistiksel prosedürler veya alışılmadık istatistiksel testler açık ve eksiksiz bir şekilde (belki bir ekte) açıklanmalı veya sayfa numaralarıyla referans verilmelidir; standart prosedürlerde yapılan değişiklikler tam olarak açıklanmalıdır.
İstatistiksel modeli, ifadeyi vermeden önce kelimelerle kısaca açıklarsanız okuyucunun anlaması daha kolay olabilir. İstatistiksel modeli yazarken, mümkünse değişkenlerin anlamını öneren harfler kullanın, örneğin ağırlık için "W" veya konum için "L" veya sadece kelimeler kullanın.
Sonuçlar Bölümü
Sonuçlar bölümü, bulgularınızı genellikle tablo ve şekillerle destekleyerek açıklar. Dergiler, metin içinde tabloyu tekrar ederek sadece rakamları belirtmenizi istemez.
Örneğin, “Tedavi A’daki bireylerin ortalaması 12 kg, Tedavi B’deki bireylerin ortalaması ise 15 kg idi.
(Tablo 1)” gibi bir ifade yazmak yerine, bulgularınızı tablo ya da şekilden alınan sayılarla destekleyerek açıklamalısınız.
"Tedavi A'daki bireyler, Tedavi B'ye kıyasla ortalama 3 kg daha az (P < 0.05) ağırlığa sahipti (Tablo 1)" şeklinde yazmak daha doğru olacaktır.
Sayıların yuvarlanması kurallarına uyarak, yalnızca anlamlı olan basamakları yazın, yani verilerin doğruluğunu yansıtan basamakları. Örneğin, bireyleri en yakın kg olarak tarttıysanız, ortalamayı 71.5 kg olarak raporlayın, 71.472 gibi bir değer yazmayın (çünkü bu, gram hassasiyetinde tarttığınızı ima eder).
Matematik Yazımı
Matematiksel ifadeleri gerektiği kadar kullanın, gereksiz yere fazla ifade kullanmaktan kaçının. Okuyucu için önemli olan, ifadenizi nasıl geliştirdiğinizi göstermenizdir; eğer ifade zaten türetilmişse, o zaman bu ifadeyi nerede bulabileceğinizi belirten bir kaynak vermelisiniz. Mutlaka bir numarayla tanımlayın. Hangi numaralandırma stilinin kullanılacağını öğrenmek için derginin yönergelerini kontrol edin; örneğin, numara parantez içinde mi, köşeli parantez içinde mi yoksa süslü parantez içinde mi olmalı.
Eğer bir matematiksel ifade metinde yer alıyorsa (başka bir satırda değilse), pay ve payda arasında bir eğik çizgi (/) kullanarak ayırın (örneğin 1/2), ya da ½ sembolünü kullanın, ve metin satırının üstüne veya altına çıkan ifadelerden kaçının.
Unutmayın, "=" işaretini sadece matematiksel ifadelerde kullanmalısınız, matematiksel cümlede değil; cümlede, "eşittir" kullanmalısınız.
Eğer matematiksel bir kanıt ya da teknik ayrıntıların açıklaması gibi metnin akışını bozacak bir içerik varsa, bu tür materyalleri metnin içinde vermek yerine bir ek kısmında sunmanız daha doğru olacaktır.
Bir sayı, bir ölçü birimi (örneğin 5 kg, 20 gün, 14 USD, 75 %, veya 30 °C) veya bir isimle (örneğin Grup 15 veya Deney 2) birlikte kullanılıyorsa, sayılar rakamla yazılmalıdır. Ancak, sayı ölçü birimi veya bir isimle kullanılmıyorsa, 10'dan küçük sayılar yazıyla yazılmalı, örneğin “yedi tedavi” şeklinde, ancak 10 veya daha büyük sayılar rakamla yazılmalıdır, örneğin “12 tedavi” gibi.
Aynı kural, ".kat" ifadesiyle bir tepkiyi tanımlarken de geçerlidir: örneğin beş kat, 10 kat şeklinde yazılmalıdır.
Bir kısaltma veya akronim kullanıyorsanız, önce tam halini yazın ve ardından parantez içinde kısaltılmış biçimini verin, örneğin Best Linear Unbiased Prediction (BLUP).
Tarih yazımının karışıklığa yol açabileceği kolayca anlaşılabilir, çünkü ülkeler arasında uygulamalar farklılık gösterir. Örneğin, 02/10/01, 10 Şubat 2001 veya 2 Ekim 2001 veya 1 Ekim 2002 anlamına gelebilir. Karışıklığı önlemek için, tarihi gün, ay ve yıl sırasıyla yazmak en iyisidir.
Bir yıllar grubuna atıfta bulunuyorsanız, örneğin bir on yıl grubu, sonlarına ‘lar-’ler ekleyerek belirtmelisiniz, örneğin 1990'lar. Yıl aralıklarına atıfta bulunurken, başlangıç ve bitiş yıllarını tam olarak yazın, örneğin 1998-2001.
Zamanı ifade etmek için 24 saatlik saat dilimi kullanın, örneğin 0:00 (gece yarısı), 08:30, 12:00 (öğle)
Bazı dergiler, 5 haneli ve daha büyük sayılarda virgül kullanırken, daha küçük sayılarda kullanmamayı tercih edebilirler, örneğin 10000 kg yerine 10,000 kg.
Bir cümleye rakamla başlamayın, bunun yerine sayıyı yazıyla yazın (10 veya daha fazla olsa bile) veya cümleyi yeniden yapılandırın. Çok sayıda sıfırla biten bir sayıyı yazarken, sıfırları tanımlayan kısmı kelimeyle ifade edin; örneğin 16 milyon yerine 16,000,000 yazmayın.
Farklı ülkeler ve dergiler arasındaki yazım farklarına dikkat edilmelidir. Derginizin yazarlar için yönergelerini dikkatlice okumanız önemlidir, çünkü her derginin kendine özgü yazım kuralları olabilir.