Yenişehir, Marmara Bölgesi’nin güneyinde, Bursa il merkezinin 55 km doğusunda, kendi ismini taşıyan ovanın doğuya yakın orta kısmında yer alan bir ilçedir. Yaklaşık 740 km² yüzölçümüne sahip ilçenin doğusunda Bilecik, batısında Bursa, kuzeyinde İznik, güneyinde İnegöl, kuzeybatısında Orhangazi ve Gemlik ilçeleri bulunur. İlçe, Bursa, Bilecik, İnegöl, İznik, Orhangazi ve Gemlik’e karayolu bağlantısına sahiptir. Denizden yüksekliği 250 metredir. Kuzeyde Katırlı ve Samanlı dağları yer almakta olup, bu dağlar 940 metre yüksekliğe ve 4. jeolojik zamanda oluşmuş genç dağ özelliğine sahiptir. İlçenin batısında Dinboz ve Kazancı, güneyinde Okuf, Ayaz, Subaşı, doğusunda Köprühisar, Hayriye ve İncirli tepeleri bulunmaktadır. Ova, doğu ve batı yönünde uzanan elips biçimindedir. İlçenin en büyük akarsuyu, Uludağ’ın doğusundan doğarak ovanın güneyinden geçip Osmaneli yakınlarında Sakarya Nehri’ne dökülen Göksu’dur. Uzunluğu yaklaşık 80 km’dir.
Mudanya (T.C. Yenişehir Belediyesi)
Tarihçe
Yenişehir’in tarihi 14. yüzyıl başlarına kadar uzanır. Bölge, Bizans döneminde Neopolis adıyla anılan bir yerleşim olduğu yönünde bilgiler bulunsa da, bu konuda kesin belgeler mevcut değildir. Osmanlı Beyliği döneminde, Osman Bey’in Köprühisar ve Yarhisar’ı fethetmesinin ardından Yenişehir Ovası da Osmanlı topraklarına katılmış ve Osman Bey tarafından gazilere “kılıç hakkı” olarak verilmiştir. Böylece bölge iskâna açılmış ve “Yenişehir” ismi buradan gelmiştir. Osman Bey’in çocukluğunun geçtiği Yarhisar köyü, Koyunhisar ovasında Bizans’a karşı kazanılan büyük zaferlerin mekânı olup, Osmanlıların batıya doğru ilerlemesinde önemli bir rol oynamıştır. Osman Bey’in kardeşi Aydoğdu Bey, bu savaşlarda şehit olmuş ve mezarı Koyunhisar Köyü’ndedir. Kurtuluş Savaşı sırasında da Yenişehir’de çete savaşları yaşanmış, Marmaracık ve Derbent köylerinde yaşayan Rum ve Ermeniler bölge halkına zarar vermiştir. Çanakkale Savaşı’nda şehit düşen ve İngiliz muhribinin batmasında top mermisini kullanan Müstecip Onbaşı, ilçenin Orhaniye köyündendir. Antik çağda Neopolis olarak bilinen bölge, yaklaşık 680 yıldır Türk yerleşimidir. Osman Gazi tarafından ele geçirilip gazilere kılıç hakkı olarak verilmiş, Türkmenler tarafından iskâna açılmış ve Yenişehir adı verilmiştir. İlçede 71 mahalle bulunmaktadır.
Uludağ Üniversitesi’nden Doğan Şenyüz’ün araştırmalarına göre, Aşıkpaşazade tarihçesinde Yenişehir’in kuruluşu bu şekilde anlatılırken, İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Osmanlı Tarihi adlı eserinde de “Ovada bir Türk şehri kurulmuş ve harp sahasına yakın olması nedeniyle karargah yapılmıştır” ifadeleri yer alır. 680 yıllık bir Türk şehri olan Yenişehir, 27 Ekim 1920 – 6 Eylül 1922 tarihleri arasında Yunan işgali altında kalmış, 6 Eylül 1922’de kurtarılmıştır. İlçeye bağlı köylerin bir kısmının kuruluşu Bizans dönemine kadar dayanır; örneğin Yarhisar köyü Bizans Tekfur Kışlası olarak kullanılmıştır. Akbıyık ve Süleymaniye köylerinde Bizans döneminden kalma kalıntılar (kale) bulunmaktadır. Yenişehir’de Osmanlı döneminden kalma zengin tarihi eserler mevcuttur. İlçe merkezindeki 17 camiden 10’u Osmanlı dönemine aittir. Ayrıca Babasultan Zaviyesi, Sinanpaşa Camii ve Kervansarayı, Çifte Hamamlar, Süleymanpaşa Camii ve Türbesi, Saray Hamamı ve Şemaki Evi gibi eserler bulunmaktadır.
Saat Kulesi (T.C. Yenişehir Kaymakamlığı)
İlçenin simgelerinden olan ve 1932’de yapımına başlanan Yenişehir Saat Kulesi, 1935-1936 yıllarında tamamlandı. İnşaatını Rıfat Usta, Halil Balcı ve Ahmet Usta üstlendi. Kulenin büyük çanı Rum Mahallesi’ndeki kiliseden, küçük çanı ise İnegöl Kurşunlu Köyü’ndeki kiliseden getirildi. Saat mekanizması Saatçi Nuri Usta tarafından yapıldı. Açılışını belediye başkanı Mehmet Gökgöz yaptı. Günümüzde kule, Yenişehir Belediyesi’nin amblemidir.
Şemaki Evi Müzesi (Kültür Portalı)
Şemaki Evi Müzesi' nde ise İran'ın Şamah Kasabası’ndan Anadolu’ya göç eden Şemaki ailesi tarafından 18. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen bu iki katlı evin zemin katında taşlık, mutfak ve kiler sağda, iki kışlık oda ise solda yer almaktadır. Mutfak duvarına bitişik ahşap merdivenlerle üst kata çıkılır. Ön cephede, bahçeye bakan kemerli revaklar bulunur. Üst katta solda eyvanlı sofaya açılan başoda, sağda ise biri büyük, diğeri küçük iki oda yer alır. Ev, 19. yüzyıla ait nebati motifli ve manzara dekorlu kalem işleriyle süslenmiştir. Bahçede bulunan hamam bölümü ise günümüzde yoktur.
Doğal Yapı
Yenişehir, Marmara Bölgesi’nin doğusunda, Batı Karadeniz Bölgesi’nin batısında yer aldığı için iklim özellikleri bakımından Akdeniz iklimler bölgesinin Marmara iklimi alt bölgesindedir. Aynı zamanda Marmara ile Batı Karadeniz iklimleri arasında geçiş özellikleri gösterir. Yazları sıcak, kışları ise yağışlı, serin ve ılıman geçer. Yıllık yağış ortalaması 500-600 metreküp arasındadır. Hakim rüzgar kuzey-güney doğu (poyraz) yönünden eserken, bahar aylarında lodos ve güneydoğu rüzgarları da görülmektedir. Doğal bitki örtüsü zengin değildir. Dağlarda bodur Akdeniz ağaçları ve çalılıklar, ormanlık alanlarda meşe, çam, kayın ve ardıç türleri yaygındır. Ovada çınar, söğüt ve kavak bulunur. Ova, tahıl, sebze, meyve ve sanayi bitkileri için elverişlidir. Çevre köylerde hayvancılık için geniş çayır ve mera alanları vardır. Arazi kullanımının büyük kısmı tarım ve orman alanlarından oluşur. Manganez, tuğla-kiremit, bakır, kurşun ve çinko rezervleri bulunur.
Ekonomik ve Sosyal Yapı
Yenişehir, tarımsal üretim ve tarıma dayalı sanayi gelişimi için yüksek potansiyele sahip bir ilçedir. Bağlantı yollarının kesişme noktası olması ve hızlı tren projesinin ilçeye gelmesi, ekonomik gelişimi desteklemektedir. 2004 yılında kurulan Yenişehir Organize Sanayi Bölgesi (YOSAB) ile sanayileşme başlamış, ancak OSB’nin altyapı ve yönetim sorunlarının çözülmesi gerekmektedir. İlçede Şişecam’a ait iki büyük fabrika bulunmaktadır.
Tarihî ve kültürel zenginlikleri nedeniyle turizm potansiyeli olan Yenişehir’de, tanıtım faaliyetleri ve konaklama imkânlarının geliştirilmesi önemlidir. Bursa’nın tek havalimanı Yenişehir’de yer almakla birlikte, seferlerin azlığı nedeniyle halk İstanbul’u tercih etmektedir. Ulaşım ve destinasyon çeşitliliğinin artırılması havalimanının aktif kullanımı açısından önemlidir. Tarımsal üretimde örgütlenme, kırsalda girişimcilik, kooperatifleşme desteklenmeli; sebze ve meyvelerde katma değer artırımı için işleme tesisleri, soğuk hava depoları, ambalajlama ve paketleme merkezleri kurulmalıdır.
