Yeşim Asma (Strongylodon macrobotrys A. Gray, Fabaceae) baklagiller familyasına ait, tropikal bölgelerde yetişen, odunsu yapılı, çok yıllık, sarılıcı bir bitkidir. Türkçede “yeşim asması” veya “yeşim çiçeği” olarak bilinir. Tür, olağanüstü biçim ve renkteki sarkık çiçek salkımları ile ayırt edilir; çiçekleri turkuaz-yeşim tonlarında, pençemsi yapıda ve 3 metreyi bulabilen salkımlar halinde dizilidir.

Etimoloji

Cins adı Yunanca "strongylos" (yuvarlak) ve "odontos" (diş) kelimelerinden gelir ve çiçek çanaklarının yuvarlak dişli yapısına işaret eder. Tür adı olan macrobotrys, "büyük salkım" anlamındadır ve çiçeklenme şekline göndermede bulunur.

Doğal Yayılım ve Habitat

Strongylodon macrobotrys, yalnızca Filipinler'de doğal olarak bulunan (endemik) bir türdür. Özellikle Luzon, Catanduanes ve Mindoro adalarında, düşük ve orta rakımlı (300–1000 m) nemli tropikal ormanlarda, nehir kenarlarında ve vadilerde gelişim gösterir. Doğal habitatında hafif asidik pH’a sahip, humusça zengin ve iyi drene olan toprakları tercih eder. Yarı gölgeli alanlar ve ılıman tropik iklimler bitkinin optimal gelişimi için uygundur.

Morfolojik Özellikler

Vejetatif Yapılar

• Gövde: Odunsu, sarılıcı yapıdadır; 20 metreye kadar uzayabilir.
• Yaprak: Trifoliolat (üç yaprakçıklı) yapıdadır. Yaprakçıklar olgunluk sürecinde koyu morumsu renkten açık yeşile dönüşür. Her biri yaklaşık 25 cm uzunluğundadır.

Generatif Yapılar

• Çiçek: Çiçekler salkım halinde (sarkık infloresans), her biri 75’ten fazla çiçek taşıyabilen, 3 metreye kadar uzayabilen kümeler halinde düzenlenmiştir. Çiçekler 6–13 cm uzunluğunda olup yeşim taşı renginde, pençemsi ve kıvrımlı yapıya sahiptir.
• Meyve: Bitki, her biri yaklaşık 15 cm uzunluğunda, çok tohumlu, etli yapıda baklalar üretir. Her meyvede 10–12 tohum bulunabilir.

^{Yeşim Asma Çiçek Tomurcuk Görseli. (Pıxabay)}

Polinasyon ve Ekoloji

Bitki, başlıca meyve yarasaları tarafından tozlaştırılır. Çiçeklerin gece parlayan turkuaz rengi, bu hayvanları çeker. Yarasalar başlarını çiçeğe sokarak nektar emerken üzerlerine polen bulaşır ve bu polen bir sonraki çiçeğe taşınır. Ayrıca Aethopyga bella isimli sinek kuşları, bazı arı türleri ve Papilio palinurus kelebeği de polinasyona katkıda bulunur. Yarasaların bulunmadığı kültür ortamlarında el ile polinasyon gerekebilir.

Üreme ve Yetiştirme

• Tohumla Üretim: Tohumlar kısa ömürlüdür ve 1–2 hafta içinde çimlenme yetisini kaybeder.
• Çelikle Üretim: Yarı odunsu çelikler, köklendirme ortamında çoğaltılabilir.
• Aşılama ve Daldırma: Hızlı çoğaltma için uygundur.
• Bitki genellikle üçüncü yılda çiçeklenmeye başlar ve budama uygulamaları çiçeklenmeyi artırabilir.

Peyzaj ve Kültürel Kullanım

Yeşim asması, özellikle tropik ve subtropik bölgelerde dekoratif amaçlı kullanılır. Pergola, kemer, çardak gibi yapıların sarılması için idealdir.

• Işık İsteği: Yarı gölge ile güneşli ortamlar.
• Sıcaklık: En az 15 °C; dona karşı hassastır.
• Toprak: Asidik-nötr, organik maddece zengin ve iyi drene olan toprak.
• Budama: Çiçeklenme sonrası budama yeni sürgün oluşumunu teşvik eder.^【1】 

Korunma Durumu

Strongylodon macrobotrys, habitat tahribatı ve ormansızlaşma nedeniyle IUCN kriterlerine göre “hassas” (vulnerable) bir türdür. Filipinler’e endemik olması, korunmasını daha da önemli kılmaktadır. Ex-situ (koruma altındaki üretim) ve in-situ (doğal yaşam alanında koruma) stratejileri türün sürdürülebilirliği açısından gereklidir

^{Yeşim Asması Çiçeği Görseli. (Pıxabay)}

Yeşim Asma (Strongylodon macrobotrys), yalnızca estetik değeriyle değil; aynı zamanda ekolojik, taksonomik ve kimyasal özellikleriyle de dikkate değer bir türdür. Tropikal bitki örtüsünün önemli bir öğesi olan bu sarmaşık, yalnızca süs bitkisi olarak değil, aynı zamanda çevre dostu kimyasalların kaynağı olarak da değerlendirilmektedir. Sekonder metabolitlerinin yüksek korozyon önleyici etkinliği, bu türün yeşil kimya ve malzeme bilimi açısından potansiyelini ortaya koymaktadır. Ancak doğal yaşam alanlarının daralması, türün geleceğini tehdit etmektedir.