Yozgat Çanak Peyniri, Türkiye’nin İç Anadolu Bölgesi’nde yer alan Yozgat iline özgü, geleneksel yöntemlerle üretilen ve coğrafi işaret tescili bulunan bir beyaz peynir çeşididir. Üretim sürecinde kullanılan toprak çanaklar nedeniyle ismini alan bu peynir, bölgenin kültürel ve gastronomik mirasının bir parçasıdır.
Yozgat Çanak Peyniri ( Anadolu Ajansı )
Tarihçe ve Kültürel Önemi
Yozgat Çanak Peyniri üretimi, yüzyılı aşan bir geçmişe sahiptir. Geleneksel üretim teknikleri, yörede yaşayan halk tarafından nesilden nesile aktarılmıştır. Özellikle kırsal kesimlerde kadınların ev ekonomisine katkı sağlamak amacıyla geliştirdiği bu üretim biçimi, bölgenin sosyal dokusuyla yakından ilişkilidir.
Üretim Süreci ve Teknik Özellikler
Peynir yapımında Yozgat’a özgü koyun, keçi ve inek sütleri kullanılır. Süt, elle sağıldıktan sonra süzülür ve 32–35 °C sıcaklıkta ev yapımı doğal maya ile mayalanır. Mayalama süresi 2–5 saattir. Oluşan pıhtı parçalanarak süzülür, taş baskısı uygulanır ve tuzlanır. Tuzlama iki aşamada yapılır: ilk tuzlama sonrası baskı, ardından toprak çanaklara basma ve tuzlama işlemi gerçekleştirilir.
Olgunlaştırma sürecinde peynir, özel olarak üretilen pişmiş toprak çanaklara yerleştirilir. Çanakların kullanımı, peynirin aroma ve dokusunun oluşmasında kritik rol oynar. Peynir, 12-16 °C sıcaklık ve kum içerisinde yaklaşık dört ay olgunlaştırılır.
Kimyasal bileşim açısından yağ oranı %29-46, kuru madde %55,2-64,12, asitlik %0,72-2,23 ve tuz oranı %4,38-8,48 arasında değişir.
Sosyoekonomik Katkılar
Yozgat Çanak Peyniri, yörede kadın kooperatiflerinin gelir kaynağıdır. Coğrafi işaret tescili ile ürünün marka değeri yükselmiş, yerel ekonomiye olumlu katkılar sağlanmıştır. Kadınların üretime katılımı, hem ekonomik bağımsızlıklarını artırmakta hem de geleneksel üretim kültürünü yaşatmaktadır.
Tüketim Alışkanlıkları
Genellikle kahvaltılarda tüketilen Yozgat Çanak Peyniri, yöresel yemeklerde ve hamur işlerinde kullanılır. Tuzlu ve yoğun aromasıyla bölge mutfağında özel bir yere sahiptir. Uzun süre dayanabilen yapısı, tüketim ve depolama kolaylığı sağlar.
Coğrafi İşaret Bilgileri
Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 18 Aralık 2017’de mahreç işareti olarak tescillenen Yozgat Çanak Peyniri’nin tescil numarası 281’dir. Tescil başvurusu Yozgat Belediye Başkanlığı tarafından yapılmıştır.
