Yüksekte çalışma, seviye farkı bulunan ve düşme sonucu yaralanma riski oluşturan her türlü çalışma biçimini kapsar. Bu tür çalışmalar, inşaat, ormancılık, enerji, temizlik ve bakım gibi pek çok sektörde yaygındır. Özellikle inşaat sektörü, yüksek yapıların artması ve karmaşık iş süreçleri nedeniyle yüksekte çalışma risklerinin en fazla görüldüğü alanlardan biridir.
Kazalar ve İstatistikî Bulgular
İnşaat sektöründe yaşanan iş kazalarının önemli bir kısmı yüksekte çalışmadan kaynaklanmaktadır. Türkiye'de 2018 yılında meydana gelen iş kazalarının %80,9'u inşaatta gerçekleşmiş olup, bu kazaların %56,7'si yüksekten düşmelere bağlı olarak ölümle sonuçlanmıştır. Yapılan araştırmalar, 2 metre altındaki düşmelerin dahi %74 oranında ağır yaralanmalarla sonuçlandığını göstermektedir. Bu durum, yüksekte çalışma tanımının yalnızca yüksek seviyelerle sınırlı olmadığını ortaya koymaktadır.
Yüksekten Düşmeye Sebep Olan Etkenler
Yüksekten düşmelerin nedenleri genel olarak dört başlıkta toplanmaktadır:
- Doğrudan Etkenler: Kişisel koruyucu donanım eksikliği, uygun olmayan ekipman kullanımı, çevresel koşullar ve bireysel farkındalık düzeyi.
- Organizasyonel Etkenler: Eğitim yetersizliği, yönetim ve denetim eksikliği, planlama hataları.
- Kurumsal Etkenler: Firma kültürü ve iş güvenliği politikalarının yetersizliği.
- Çevresel Etkenler: Mevzuat yetersizlikleri, sektörel uygulama farklılıkları ve sosyal algılar.
Denetim ve Standartlara Uyum
İnşaat sektöründe yüksekte çalışmaya dair denetimlerde, kişisel koruyucu ekipman kullanımı dışında kalan birçok boyutta mevzuata uyum sağlanmadığı gözlenmektedir. Ekipman kalitesi, temizlik ve düzen, çalışan davranışları ve yönetim faaliyetlerinde önemli eksiklikler bulunmaktadır. Bu durum hem çalışanların hem işverenlerin ilgili standartlara gereken önemi vermemelerinden kaynaklanmaktadır.
Teknolojik Yaklaşımlar ve Risk Azaltma
Yapı Bilgi Modellemesi (YBM), Genişletilmiş Gerçeklik (GG) ve Yapay Zekâ (YZ) teknolojilerinin entegrasyonu ile yüksekte çalışmanın neden olduğu risklerin azaltılması hedeflenmektedir. Bu teknolojiler sayesinde çalışma alanları daha etkili şekilde modellenmekte, iş güvenliği süreçleri dijitalleştirilmekte ve denetim faaliyetleri optimize edilmektedir.
Ayrıca, dijital ikiz, fotogrametri, dronelar ve bilgisayarlı görme gibi teknolojilerin iş güvenliği uygulamalarına entegrasyonu, yüksekten düşme risklerini önemli ölçüde azaltma potansiyeline sahiptir.
Sektörel Uygulamalar ve Eğitim Eksikliği
Orman sektöründe de yüksekte çalışmaya bağlı riskler yaygındır. Ağaca tırmanarak gerçekleştirilen budama ve bakım işleri, düşme, yaralanma ve ölüm gibi yüksek riskler barındırmaktadır. Bu alanda çalışanlar genellikle formel eğitim almamış, deneyimle yetişmiş kişilerdir. Motorlu testere kullanımı gibi yüksek riskli işlemlerin eğitimsiz personelce yürütülmesi, iş kazası riskini artırmaktadır. Risk değerlendirme matrisleriyle yapılan çalışmalar, ergonomik donanım, güvenli tırmanma teknikleri ve kişisel koruyucu ekipman kullanımının eğitimlerle desteklenmesi gerektiğini göstermektedir.
