Yunus Emre Vakfı; Türkiye'yi, Türk dilini, tarihini, kültürünü ve sanatını tanıtmak; bununla ilgili bilgi ve belgeleri dünyanın istifadesine sunmak; Türk dili, kültürü ve sanatı alanlarında eğitim almak isteyenlere yurt dışında hizmet vermek; Türkiye'nin diğer ülkeler ile kültürel alışverişini arttırıp dostluğunu geliştirmek amacıyla 05.05.2007 tarihli ve 5653 sayılı kanunla kurulmuş bir kamu vakfıdır.
Yunus Emre Enstitüsü ise Vakfa bağlı bir kuruluş olarak bu kanunun amaçlarını gerçekleştirmek üzere yurt dışında kurduğu merkezlerde yabancılara Türkçe öğretimi çalışmalarının yanı sıra ülkemizin tanıtımı amacıyla kültür ve sanat faaliyetleri yürütmekte, ayrıca bilimsel çalışmalara destek vermektedir.
Yunus Emre Enstitüsü 2007 yılında 5653 sayılı kanunla Yunus Emre Enstitüsü (YEE) kurulmuştur. Zengin bir kültüre ve köklü bir geçmişe sahip olan Türkiye'nin dünya ülkelerine doğru bir şekilde tanıtılması; tarihî ve kültürel birikiminin modern sanatla bütünleştirilip sunulması Yunus Emre Enstitüsü'nün amaçları arasında yer alır. Ayrıca Yunus Emre Enstitüsü, kültür merkezinin bulunduğu her ülkeyi ev sahibi gibi görüp hem Türk kültürünü o ülkeye tanıtmayı hem de o ülkenin kültürünü anlayarak kalıcı dostluklar kurmayı kendine amaç edinmiştir.
Uluslararası ilişkileri düzenleyen, yabancı bir ülkede ve uluslararası toplantılarda bir ülkeyi temsil etme işi ve sanatı diye tanımlanan diplomaside (TDK, 2023) başat kavram olan kamu diplomasisinin temel amacı, diğer ülkelerle köklü ilişkiler inşa etmektir. Kamu diplomasisinin uygulaması olarak geçen bir diğer kavram ise kültürel diplomasidir. Kültürü üreten, taşıyan ve yaşatan insan olduğu için kültürel diplomasi, insana dokunan; insandan insana yürütülen bir faaliyettir. Fikirlerin, dünya görüşünün, yaşam tarzının, estetik anlayışının ve zevklerin paylaşımı suretiyle kendini doğru ifade etme ve muhatabını da doğru tanıma yolu olarak da tanımlanabilecek olan kültürel diplomasi, toplumlar arasında karşılıklı bir etkileşim aracıdır. Kültür diplomasisinin en önemli iki öğesi ise eğitim ve dildir.
Fransa, İngiltere, İspanya, Almanya, Çin, Hindistan ve Rusya gibi dünyanın belli başlı ülkeleri, kültürel diplomasinin toplumlar üzerindeki etkisinin farkına varmış; kendi dil ve kültürlerine yönelik merak uyandırmak ve öğrenme talebi oluşturmak için birçok ülkede enstitü veya kültür merkezi açmıştır. British Council, Fransız Kültür Merkezi, Cervantes Enstitüsü, Goethe Enstitüsü, Dante Enstitüsü, Konfüçyüs Enstitüsü, Puşkin Devlet Rus Dili Enstitüsü, Adam Mickiewicz Enstitüsü ve Hindistan Kültürel İlişkiler Konseyi bu kuruluşlara birer örnektir.
XIV. yüzyıl Anadolu Beylikleri döneminin edebî geleneklerini ve dilini, yaratıcı sanat süzgecinden geçirerek Anadolu Türkçesi'ne yeni bir ruh ve estetik kazandıran Yunus Emre, sadece Türk edebiyatının değil dünya edebiyatının da ölümsüz şairleri arasında yer alır. Yunus Emre insanı severken din, mezhep, ırk ayırımı gözetmez ve herkese aynı gözle, Allah'ın yarattıkları olarak bakar. 700 yıl öncesinden vermiş olduğu evrensel mesajlarıyla dünya milletleri arasında ayırım yapmayan ve bütün varlıklara Türkçe seslenen "Yunus Emre", Türkiye'nin kültürel diplomasi faaliyetlerini yürütecek olan kurumuna ad olarak verilmiştir.
Faaliyetlerine 2009 yılında başlayan Yunus Emre Enstitüsü, ilk kültür merkezini Saraybosna'da açmıştır. Bugün dünyanın birçok coğrafyasına hem fizikî hem de dijital anlamda erişim sağlayan kurum, bir yandan Türkçe öğretirken bir yandan da Türk kültürü, sanatı, tarihi, bilimi, sporu ve mutfağını tanıtıcı etkinlikler düzenlemektedir. Enstitünün bulunduğu ülkenin kültürel ve sosyolojik yapısını da göz önünde bulundurarak gastronomiden el sanatlarına, ata sporlarından film gösterilerine kadar kültür yelpazesinin birçok kolunda Türk kültürünü tanıtıcı faaliyetler gerçekleştirmektedir.
Günümüzde dünyada "kamu diplomasisi" ile "kültürel diplomasi" temelli çalışan kurumlar, faaliyet alanlarını genişleterek bilim diplomasisini de çalışmalarına eklemişlerdir. Türkiye Akademik ve Bilimsel İş Birliği Projesi'nin (TABİP) yürütücüsü olan Yunus Emre Enstitüsü, uluslararası ilişkilerde Türkiye'yi artık bilim diplomasisi ile de temsil etmektedir. Türkiye Akademik ve Bilimsel İş Birliği Projesi, T.C. Cumhurbaşkanlığı himayelerinde Yunus Emre Enstitüsü tarafından yürütülmekte olup Türkiye'nin akademik alanda uluslararası tanınırlığını, faaliyetlerini ve iş birlikteliklerini arttırmayı hedefleyen bir projedir.
Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretimini Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi'ne (CEFR) göre gerçekleştirmektedir. Dört temel dil becerisine (okuma, dinleme, konuşma ve yazma) yönelik verilen kurslar, Avrupa Dil Dosyası'nda belirtilen A1, A2, B1, B2, C1 ve C2 düzeyinde ve her bir kur 144 saatte tamamlanacak şekilde sürdürülmektedir.
Genel Türkçe kurslarının yanı sıra özel amaçlar için de Türkçe öğretimi düzenleyen kurum, kuruluşundan bugüne birçok ülkede binlerce kişiye sınıf ortamında Türkçe öğretmiştir. Yunus Emre Enstitüsü, dünya genelinde çocuk veya yetişkin gibi farklı yaş gruplarının yanında diplomat, gazeteci, bürokrat, öğretmen, polis, askerî personel ve sağlık personeli gibi farklı meslek gruplarına yönelik de Türkçe öğretmektedir.
Salgın döneminde hem çevrim içi Türkçe dersleriyle hem de mekân ve zaman kriteri olmadan öğrenme ve pratik yapma imkânı sunan "Türkçe Öğretim Portalı" ve yabancılara Türkçe öğretimi için özel olarak hazırlanmış olan videolarla kursiyerlerine ulaşmıştır. Bugün geniş coğrafî yelpazede binlerce kişinin kullandığı bahse konu portalde seviyelere göre belirlenmiş kelimeler ve dil bilgisi yapıları ile hedef kitlenin günlük hayatta sıklıkla karşılaşabileceği kelime ve kalıp ifadeler, dört temel dil becerisine yönelik etkinliklerle sunulmaktadır. Yunus Emre Enstitüsü Türkçe öğretimini "Türkçe'nin Sesi Radyosu" ve "Tematik Türkçe Yaz Okulları" ile de desteklemektedir. Türkçe'nin Sesi Radyosu ile hedef kitle, eğlenceli bir şekilde dinleme-anlama becerisini geliştirmektedir. Türk edebiyatı, Türk sineması ve arkeoloji yaz okulları ile belirli bir düzeye ulaşan Türkçe öğrenicilerini, dilin doğal ortamı olan Türkiye'ye getirerek onların Türkçe'yi yaşayarak ve eğlenerek öğrenmelerini, Türk kültürünü yerinde gözlemleme ve tanıma fırsatını sağlamaktadır.
Yunus Emre Enstitüsü yabancı dil öğretimi sürecinin önemli bir unsuru olan ölçme ve değerlendirme aşamasını "Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi"ne göre hazırladığı seviye tespit sınavı; sertifika sınavı ve Türkçe Yeterlik Sınavı'yla (TYS) gerçekleştirmektedir. Belli bir Türkçe birikimi olup enstitü aracılığı ile Türkçe öğrenimine devam etmek isteyen adayların uygun düzeye yerleştirilmesi için seviye tespit sınavları yapılır. Bir düzeyi bitirmiş kursiyerlerin ilgili düzeye yönelik dört temel dil becerisi yeterliğini ölçen ve bir üst düzeye geçmesini sağlayan sınav ise sertifika sınavlarıdır. Türkçe Yeterlik Sınavı (TYS), Türkçe'yi yabancı veya ikinci dil olarak öğrenen bireylerin Türkçe yeterliğini ölçmek üzere "Diller İçin Avrupa Ortak Öneriler Çerçevesi" doğrultusunda hazırlanan bir sınavdır. Uygulaması 2013 yılında başlayan Türkçe Yeterlik Sınavı, "Yunus Emre ve Türkçe Yılı" olarak ilan edilen 2021'de Avrupa Dil Sınavları Geliştiricileri Birliği (Association of Language Testers in Europe [ALTE]) onayını (Q-mark) alarak Türkçe'nin ilk ve tek uluslararası geçerliğe sahip dil sınavı olma özelliğini de kazanmıştır. Avrupa Dil Sınavları Geliştiricileri Birliği standartlarına uygun bir şekilde geliştirilip uygulanan sınava birçok ülkeden binlerce aday katılmıştır.
Yunus Emre Enstitüsü'nün yukarıda bahsedilen eğitim öğretim uygulama ve projelerinin yanında farklı ülkelerdeki üniversitelerin Türkoloji bölümleriyle yapılan iş birlikleri kapsamında yürüttüğü "Türkoloji Projesi" ile Bosna-Hersek, Gürcistan, Romanya, Japonya, Polonya, Arnavutluk, Filistin, Ukrayna ve Kosova gibi ülkelerin eğitim bakanlıklarına bağlı okullarında seçmeli yabancı dil olarak Türkçe dersinin verilmesini sağlayan "Tercihim Türkçe Projesi" de bulunmaktadır. "Tercihim Türkçe Projesi" ile enstitü, fizikî imkânları yeterli olmayan okullara eğitim öğretim materyali desteği vererek bu okullarda Türkçe sınıfları oluşturmakta ve Türkçe'nin erken yaşlarda öğrenilmesini sağlamaktadır. "Türkoloji Projesi" ile ise enstitü, yurt dışındaki Türkoloji bölümlerine Türkiye'deki üniversitelerde görev yapan akademisyenleri Yükseköğretim Kurulu (YÖK) aracılığıyla görevlendirmekte ve Türkoloji Bölümü'nü seçen yabancı öğrencilerin akademik Türkçe bilgi ve yeterliğini desteklemektedir. Ayrıca enstitü, yurt dışındaki Türkoloji bölümlerinde başarılı olan öğrencileri, Türkoloji okulları ile Türkiye'de misafir edip onların dilin doğal ortamında Türkçe'lerini geliştirmelerini sağlamakta ve Türkiye'deki Türkologlar'la buluşmalarına vesile olmaktadır.
''Tercihim Türkçe Projesi'' ile de yurt dışındaki ilkokul, ortaokul ve liselerde Türkçenin seçmeli yabancı dil olarak resmî müfredatlara girişi konusunda çalışmalar yapmakta öğrencilerin bu dili öğrenmelerine imkân sunmaktadır. Bu konuda ilk kez program ve ders malzemesi ihtiyacı Bosna Hersek'te ortaya çıkmıştır.
Müfredat ve araç gereç geliştirme süreçlerinin tamamlanmasının ardından Amman, Köstence, Mostar, Saraybosna, Tiflis, Batum, Tokyo ve Varşova'da Türkçe seçmeli ya da zorunlu yabancı dil dersi olarak orta öğretim okullarında okutulmaya başlanmıştır.
"Tercihim Türkçe" projesi kapsamında öğrencilere ve öğretmenlere yönelik çeşitli faaliyetler gerçekleştirilmesinin yanı sıra binlerce öğrenciyi bir araya getiren büyük şenlikler ve festivaller düzenlenmektedir. Öğrencilere materyal ve kırtasiye desteğinde bulunan Yunus Emre Enstitüsü, özellikle öğretmenlerin meslekî gelişimlerine katkı sunmak amacıyla çeşitli eğitimler vermekte ve kültürel seminer programları gerçekleştirmektedir.
Yunus Emre Enstitüsü yukarda bahsi geçen proje ve faaliyetler haricinde yabancı dil olarak Türkçe öğretimine yönelik ana ders kitapları ve yardımcı materyaller de üretmektedir. Yunus Emre Enstitüsü Eğitim Dairesi Başkanlığı tarafından yetişkin grupların kullanımına sunulmak üzere ders kitapları, çalışma kitapları, öğretmen kılavuz kitapları, dinleme kitapçıkları ve ses CD'lerinden oluşan "Yedi İklim Türkçe Öğretim Seti" hazırlanmıştır. Bu setler "Diller İçin Avrupa Ortak Çerçeve Metnindeki düzeyler ve temel yaşam alanları göz önüne alınarak hazırlanmaktadır. Hâlihazırda A1, A2, B1, B2, C1 ve C2 düzeyindeki kitap setleri Kültür Merkezlerinde, işbirliği içinde olunan Türkoloji Bölümlerinde ve yurt içindeki Türkçe Öğretim Merkezilerinde uygulanmaktadır. Teknoloji destekli dil öğretimiyle öğrencilerin daha kalıcı ve etkin bir öğrenme gerçekleştirdiği bilimsel olarak kanıtlanmıştır. Bu doğrultuda Yunus Emre Enstitüsü tarafından ses kayıtları, videolar ve görsellerle destekli bir yazılım olan Z-kitap uygulaması geliştirilmiştir. Düzeylere uygun şekilde geliştirilen Z-kitap üzerindeki iyileştirme ve geliştirme çalışmaları devam etmekte olup, güncelleme çalışmaları sayesinde öğrencilerin daha verimli ve etkin bir şekilde Türkçe öğrenmelerini sağlayacak modern bir öğretim materyali oluşturulması hedeflenmektedir. Enstitünün Türk Kültür Merkezlerindeki çocuk grupları ve Türkiye'ye çeşitli sebeplerle gelen çocuklar için hazırladığı Çocuklar İçin Türkçe (ÇİT) ve Türkçe Öğreniyorum ders kitapları setleri, temel ders materyallerinin yanı sıra öğretim sürecindeki verimliliği ve kalıcılığı arttırmak adına geliştirdiği yardımcı materyalleri de mevcuttur. (Resimlerle Kelime Öğreniyorum, Yabancılar İçin Türkçe Konuşma Kılavuzu, Çocuk Hikâyeleri Dizisi, Dede Korkut Hikâyeleri, Anadolu Hikâyeleri, Lezzetli Hikâyeler, Türkçe'nin Sesi Yunus Emre Hikâyeleri, Askerler, Hastalar, Doktorlar için Temel Türkçe)