Zelve Açık Hava Müzesi, Türkiye’nin Nevşehir ili Avanos ilçesi sınırları içerisinde yer alan ve Kapadokya bölgesinin en eski yerleşimlerinden biri olan tarihî ve arkeolojik sit alanıdır. Göreme-Avanos karayolunun yaklaşık 2 km doğusunda, Aktepe’nin kuzey yamacında yer alır. Üç ayrı vadiden oluşan bölge, kaya oyma mimarisi, peribacaları oluşumları ve Hristiyanlık tarihi açısından büyük öneme sahiptir.
Zelve Açık Hava Müzesi- Anadolu Ajansı
Tarihçe
Zelve Vadisi’nin yerleşim geçmişi Bizans Dönemi’ne, özellikle Hristiyanlığın erken dönemlerine kadar uzanır. IX. yüzyıldan itibaren, Hristiyan keşişler ve rahipler için önemli bir dini merkez haline gelmiştir. İkonoklazma Dönemi (728–842) öncesinde yapılmış Balıklı, Üzümlü ve Geyikli kiliseleri, bu dönemin sanat ve mimarisine dair erken örnekler arasında yer alır. Zelve, aynı zamanda rahiplere yönelik ilk dini eğitimlerin verildiği merkezlerden biri olarak kabul edilmektedir.
Bölge, 1950’li yıllara kadar bir köy yerleşimi olarak kullanılmış; ancak kaya düşmeleri ve erozyon tehlikesi nedeniyle 1952 yılında boşaltılmıştır. Yerleşimciler, vadinin yaklaşık 2 km kuzeyinde kurulan Aktepe Köyü’ne taşınmıştır. Zelve, 1967 yılında “açık hava müzesi” statüsüne kavuşarak koruma altına alınmıştır.
Fiziksel Yapı ve Özellikler
Zelve Açık Hava Müzesi; konut, kilise, manastır, cami, güvercinlik, değirmen ve erzak depoları gibi çok sayıda kaya oyma yapıdan oluşur. Vadinin özellikle 1. ve 2. bölümleri dini yapılar açısından zenginken, 3. vadide cami ve manastır gibi İslam ve Hristiyanlık yapılarını bir arada görmek mümkündür. Bu yönüyle Zelve, çok dinli ve çok kültürlü bir yaşam alanının izlerini taşır.
Doğal oluşumlar bakımından bölge, volkanik tüflerin erozyon sonucu şekillenmesiyle meydana gelmiş peribacaları ve kırgıbayır (badlands) formasyonları ile dikkat çeker. Kapadokya’nın genel jeolojik yapısıyla uyumlu olarak Zelve’deki tüfler, kolay işlenebilir nitelikte olduğundan, yerleşimciler tarafından oyularak çeşitli amaçlarla kullanılmıştır.
Zelve Açık Hava Müzesi-Müze Kart
Koruma Statüsü ve Önemi
Zelve Açık Hava Müzesi, 1985 yılında UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınan “Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Alanları” kapsamında yer almaktadır. Hem doğal hem de kültürel miras değeri taşıması nedeniyle “karma miras” statüsündedir. Müze, Kültür ve Turizm Bakanlığı’na bağlı olarak faaliyet göstermekte olup, bölgedeki arkeolojik ve etnografik değerlerin korunması, sergilenmesi ve tanıtılması açısından önemli bir rol üstlenmektedir.
