2025 Duşanbe BDT Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı, 10 Ekim 2025 tarihinde Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’de, Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon’un başkanlığında gerçekleştirilen toplantıdır. Duşanbe’deki Ulus Sarayı’nda (Palace of the Nation) yapılan toplantı, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyesi ülkelerin liderlerini bir araya getirmiştir.

_{2025 Duşanbe BDT Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı, 10 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Toplantıya Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev, Kırgızistan Cumhurbaşkanı Sadır Caparov, Rusya Federasyonu Devlet Başkanı Vladimir Putin, Türkmenistan Cumhurbaşkanı Serdar Berdimuhammedov ve Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev katılmıştır. Ayrıca BDT Genel Sekreteri Sergey Lebedev de toplantıya iştirak etmiştir.

Zirve, Tacikistan’ın 2025 yılı boyunca sürdürdüğü BDT dönem başkanlığının kapanış etkinliği niteliğini taşımıştır. Toplantının sonunda, 2026 yılı BDT dönem başkanlığının Türkmenistan’a devredilmesi kararlaştırılmıştır.

Toplantı Öncesi Hazırlıklar ve Görüşmeler

Zirve öncesinde Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) üyesi ülkelerin liderleriyle telefon görüşmeleri yapmıştır. Kremlin tarafından yapılan açıklamaya göre bu görüşmelerde, ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve Duşanbe’de yapılacak BDT Devlet Başkanları Konseyi toplantısına yönelik hazırlık çalışmaları ele alınmıştır. Ayrıca, toplantı gündeminde yer alacak konular arasında yeni bir iş birliği mekanizması olarak öngörülen “BDT Plus” formatının da bulunacağı belirtilmiştir.

Putin’in Tacikistan ziyareti, aynı dönemde düzenlenen Rusya-Orta Asya Zirvesi’ni de kapsamıştır. 8 Ekim 2025’te başlayan ziyaret sırasında Putin, Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon ile Duşanbe’de bir araya gelmiştir. Bu temaslarda, iki ülke arasındaki savunma iş birliği, bölgesel istikrar ve Orta Asya’daki gelişmeler ele alınmıştır.

Tacikistan’da yapılan ikili görüşmeler kapsamında, Rusya ve Tacikistan savunma bakanlıkları arasında da temaslar gerçekleşmiştir. Rusya Savunma Bakanı Andrey Belousov, Tacik mevkidaşı Emomali Sobirzoda ile yaptığı görüşmede Orta Asya’da güvenlik ve istikrarın korunmasında iki ülkenin askeri kurumları arasındaki iş birliğinin önemine dikkat çekmiştir.

Ayrıca Vladimir Putin, zirve kapsamında Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ile Duşanbe’deki Kohi-Somon rezidansında bir araya gelmiştir. Görüşmede, iki ülke ilişkilerinde yaşanan gelişmeler, ticaret hacmi ve bölgesel meseleler değerlendirilmiştir. Putin, görüşmede 2024 yılında yaşanan AZAL havayolu kazası hakkında soruşturma sürecine dair bilgi paylaşmış ve olayın nedenlerine ilişkin teknik ayrıntılara değinmiştir.

_{Rusya Devlet Başkanı Putin ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Duşanbe'de Bir Arada, 9 Ekim 2025 - (Anadolu Ajansı)}

Toplantının Açılışı ve Katılımcıların Konuşmaları

BDT Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı, 10 Ekim 2025 tarihinde Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon’un başkanlığında Duşanbe’deki Ulus Sarayı’nda açılmıştır. Zirvenin açılışında Rahmon, konuk devlet başkanlarını ve heyetleri resmî törenle karşılamış, ardından liderlerle birlikte toplu fotoğraf çekimi gerçekleştirilmiştir.

Rahmon, açılış konuşmasında Tacikistan’ın 2025 yılı boyunca yürüttüğü BDT dönem başkanlığı faaliyetlerine değinmiş ve bu dönemde gerçekleştirilen etkinliklerin örgüt içi koordinasyonun güçlenmesine katkı sağladığını belirtmiştir. Tacikistan’ın, dönem başkanlığı süresince üye devletlerle yakın iş birliği içinde kapsamlı bir çalışma yürüttüğü, özellikle ekonomik bağlantıların geliştirilmesi, dijital entegrasyon ve insani alanlardaki projelere öncelik verildiği ifade edilmiştir.

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, açılışın ardından yapılan dar formatlı oturumda bir konuşma yapmıştır. Putin, BDT’nin otuz yılı aşkın süredir “bölgesel ve bütünleştirici bir örgüt” olarak konumunu koruduğunu belirtmiş, topluluğun yalnızca bir istişare platformu değil, aynı zamanda ortak pazar ve insani alan oluşturan bir yapı haline geldiğini ifade etmiştir. Putin, 2024 yılı itibarıyla Rusya’nın BDT ülkeleriyle olan ticaret hacminin yüzde 7 artışla 112 milyar dolara ulaştığını ve bu ticaretin yüzde 96’sının ulusal para birimleriyle gerçekleştirildiğini açıklamıştır.

Ayrıca Putin, ekonomik iş birliğinin yanı sıra güvenlik ve insani konularda da ortak çabaların sürdüğünü vurgulamıştır. Özellikle terörizm, aşırıcılık, yolsuzluk ve sınır güvenliği alanlarında geliştirilen yeni iş birliği belgelerinin önemine değinmiştir. Putin, Şanghay İşbirliği Örgütü’ne gözlemci statüsü verilmesini ve “BDT Plus” formatının oluşturulmasını desteklediklerini belirtmiştir.

Toplantının açılış kısmında Belarus Cumhurbaşkanı Aleksandr Lukaşenko, Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev ve diğer liderler de söz almış, ekonomik bütünleşme, enerji güvenliği ve dijital dönüşüm konularında iş birliği çağrısında bulunmuşlardır. Katılımcıların genel görüşü, BDT çerçevesinde ekonomik ilişkilerin çeşitlendirilmesi ve bölgesel güvenliğin kolektif yaklaşımla sürdürülmesi yönünde olmuştur.

Toplantının Ana Gündem Başlıkları

Zirvenin gündeminde güvenlik, ekonomi, enerji, ulaştırma, dijital entegrasyon ve insani iş birliği konuları öne çıkmıştır. Görüşmelerde, üye ülkeler arasında bilgi paylaşımı ve ortak güvenlik mekanizmalarının geliştirilmesi, ekonomik bağların güçlendirilmesi, dijital altyapının genişletilmesi ve enerji alanında karşılıklı bağımlılığın azaltılması konuları ele alınmıştır. Ekonomik oturumlarda, enerji arzının sürekliliği, altyapı dayanıklılığı ve kaynakların verimli kullanımı üzerinde durulmuş; üye devletlerin enerji sistemlerinin siber tehditlere karşı korunması ve yeni ulaştırma koridorlarının güçlendirilmesi yönünde mutabakat sağlanmıştır. Putin, Avrasya imalat zincirlerinin modernleştirilmesi ile “Kuzey-Güney” ve “Doğu-Batı” lojistik güzergâhlarının stratejik önemine değinmiştir. Zirvede ayrıca kültürel ve insani alanlarda iş birliği gündeme alınmış; spor, eğitim, bilim ve kültür alanlarında ortak programların desteklenmesi kararlaştırılmıştır. Putin, Azerbaycan’da düzenlenen “BDT Ülkeleri Oyunları”nı bölgesel dayanışmanın bir örneği olarak belirtmiş, Rahmon ise Tacikistan’ın dönem başkanlığı süresince yürütülen kültürel faaliyetlerin üye halklar arasındaki tarihî ve manevi bağları pekiştirdiğini vurgulamıştır.

Kabul Edilen Belgeler ve Kararlar

Duşanbe’de gerçekleştirilen 2025 BDT Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı sonunda toplam 19 belge imzalanmıştır. Belgeler, örgüt içi iş birliğinin siyasi, güvenlik, ekonomik ve insani boyutlarını kapsayan düzenlemelerden oluşmuştur. İmzalanan belgelerin listesi ve içerikleri Kremlin ve BDT yürütme organları tarafından yayımlanmıştır. Bu belgeler arasında şu kararlar yer almıştır:

• “BDT Plus” formatının resmen oluşturulması: Yeni format, BDT’nin dışındaki devletler, uluslararası örgütler ve bölgesel birliklerle karşılıklı çıkar alanlarında iş birliğini kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bu kararın, Kazakistan tarafından önerildiği ve Tacikistan zirvesinde oy birliğiyle kabul edildiği bildirilmiştir.
• Şanghay İşbirliği Örgütü’ne (ŞİÖ) BDT bünyesinde gözlemci statüsü verilmesi: Bu karar, iki örgüt arasındaki bölgesel istikrar ve güvenlik alanlarındaki iş birliğini artırma hedefiyle alınmıştır.
• 2026–2028 Terörizm ve Aşırıcılıkla Mücadele Programı: Üye ülkeler arasındaki koordinasyonu güçlendirmeyi amaçlayan belge, bilgi paylaşımı, ortak tatbikatlar ve hukuki uyum konularını içermektedir.
• 2026–2030 Sınır Güvenliği Programı: Dış sınırların korunması, bilgi değişimi ve ortak tatbikatların artırılmasına ilişkin önlemler belirlenmiştir.
• 2030’a kadar geçerli Askerî İşbirliği Konsepti: Ortak güvenlik ilkeleri çerçevesinde silahlı kuvvetlerin eğitim, teknik iş birliği ve askeri sanayi alanında koordinasyonu öngörülmüştür.
• Bölgesel Enerji Güvenliği Bildirgesi: Enerji arzının istikrarlı şekilde sürdürülmesi, enerji altyapısının dayanıklılığının artırılması ve enerji kaynaklarının verimli kullanımı hedeflenmiştir.
• Transnasyonel suçlarla mücadeleye ilişkin ortak bildiri: Üye devletler, kara para aklama, terörün finansmanı ve yasa dışı silah ticaretiyle mücadelede koordinasyonu artırmayı kabul etmiştir.
• Birleşmiş Milletler’in kuruluşunun 80. yılı ve Çernobil nükleer kazasının 40. yılı vesilesiyle ortak deklarasyonlar: Bu belgeler, üye ülkeler arasındaki tarihî hafızanın korunması ve çevresel iş birliğinin sürdürülmesi taahhüdünü içermektedir.

Zirvede ayrıca, geçmiş yıllarda imzalanmış bazı çok taraflı anlaşmaların geçerliliğinin sona erdirilmesine karar verilmiştir. Bu karar, örgüt içi normatif düzenlemelerin sadeleştirilmesi amacıyla alınmıştır.

Kurumsal Düzenlemeler ve Atamalar

Duşanbe’deki 2025 BDT Devlet Başkanları Konseyi toplantısında örgütsel yapı ve yönetimle ilgili çeşitli kararlar alınmıştır. Üye devletlerin ortak mutabakatıyla, BDT Genel Sekreteri Sergey Lebedev’in görev süresi üç yıl süreyle uzatılmıştır. Bu karar, üye ülkeler tarafından oy birliğiyle kabul edilmiştir. Toplantıda ayrıca, 2026 yılı BDT dönem başkanlığının Türkmenistan’a devredilmesi kararlaştırılmıştır. Bu çerçevede bir sonraki BDT Devlet Başkanları Konseyi toplantısının Ekim 2026’da Aşkabat’ta yapılması planlanmıştır.

Kapanış ve Ödül Töreni

2025 Duşanbe BDT Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı, oturumların tamamlanmasının ardından düzenlenen kapanış ve ödül töreniyle sona ermiştir. Toplantının sonunda, Tacikistan Cumhurbaşkanı Emomali Rahmon’a “İnsani İşbirliğinin Geliştirilmesine Katkı Madalyası” takdim edilmiştir. Ödül, BDT Üye Devletleri Arası İnsani İşbirliği Fonu (IFHC) tarafından, Rahmon’un bölgesel kültürel ve insani projelere sağladığı katkı dolayısıyla verilmiştir.

Madalya, IFHC Yönetim Kurulu Eş Başkanı Mihail Şvıdkoy tarafından takdim edilmiştir. Rahmon, törende yaptığı kısa konuşmada ödülü Tacikistan halkı adına kabul ettiğini belirtmiş ve BDT ülkeleri arasındaki kültürel iş birliğinin önemine dikkat çekmiştir.