Türkiye Cumhuriyeti'nin milli ve askeri değerlerini temsil eden oluşumlardan biri olan Türk Yıldızları Akrotim Filo Komutanlığı, sadece bir hava gösteri timi değildir, Türk Hava Kuvvetleri'nin disiplinini, teknolojik yeterliliğini ve pilotaj kabiliyetlerini ulusal ve uluslararası kamuoyuna sunan stratejik bir güç unsuru olarak değerlendirilmektedir. Bu tim, geçmişten günümüze Türk havacılık tarihinde evrimsel çizgi izleyerek, Türk milletinin havacılığa olan ilgisini artırmayı ve genç nesillerin bu alandaki motivasyonunu desteklemeyi amaçlamaktadır.

Tarihsel Arka Plan: 1911'den Günümüze

Türk Hava Kuvvetleri, 1911 yılında Osmanlı Devleti döneminde temelleri atılan ve zamanla modern savaş ortamına entegre edilen bir askeri kuruluştur. Türk havacılığı, kuruluşundan itibaren Balkan Savaşları, I. Dünya Savaşı ve Kurtuluş Savaşı gibi önemli çatışmalarda kritik görevler üstlenmiş, bu süreçte teknik kabiliyetlerini ve personel donanımını sürekli geliştirmiştir. İlk akrobasi çalışmaları ise, 5 Mart 1914 tarihinde Pilot Teğmen Fazıl Bey’in gerçekleştirdiği “viril” manevrası ile başlamıştır.

Cumhuriyet döneminde yapılan reformlarla, 1932 yılında havacı personel ayrı bir muharip sınıf olarak tanımlanmış, 1933 itibarıyla mavi renkli üniformalar kullanılmaya başlanmıştır. 1944 yılı itibarıyla Türk Hava Kuvvetleri Komutanlığı resmen kurulmuş ve jet teknolojisine geçiş süreci başlatılmıştır.

^{Türk Yıldızları, TEKNOFEST İstanbul (Kaynak: Türk Yıldızları)}

Akrotim Kültürünün Oluşumu ve Gelişimi

Türk Hava Kuvvetleri bünyesinde ilk resmî akrotim 1952 yılında Balıkesir 9’uncu Hava Üs Komutanlığı’nda “Millî” çağrı adıyla kurulmuştur. Bu tim, F-84 G Thunderjet uçaklarıyla iç ve dış gösterilerde yer almıştır. Ardından sırasıyla “Uçan Kuğular”, “Akrep”, “Yarasalar”, “Kartal/Coşkun”, ve 1971’de kurulan altıncı akrotim gibi farklı isimlerle faaliyet gösteren ekipler akrobasi kültürünün kurumsallaşmasına katkı sunmuştur.

Ancak 1972 ile 1992 yılları arasında herhangi bir sürekli akrotim faaliyeti yürütülmemiştir. Bu dönemde sadece bazı özel törenlerde sınırlı hava gösterileri icra edilmiştir. 1992 yılında Orgeneral Halis Burhan’ın direktifiyle başlatılan çalışmalar neticesinde, 25 Aralık 1992’de Türk Yıldızları resmi olarak kurulmuş ve ilk gösterisini 18 Haziran 1993 tarihinde gerçekleştirmiştir.

Türk Hava Kuvvetlerinde İlk Akrotim

Türk Hava Kuvvetleri bünyesindeki modern jet çağına geçişin hemen ardından, 1952 yılında Balıkesir 9’uncu Hava Üs Komutanlığında kurulan ilk akrotim "Millî" çağrı adını taşımaktadır. F-84 G Thunderjet uçakları ile donatılan bu tim, 1952-1962 yılları arasında hem Türkiye içinde hem de yurt dışında (İtalya ve Belçika) gerçekleştirdiği gösterilerle başarılar elde etmiştir.

İkinci Akrotim: Uçan Kuğular

1955 yılında Eskişehir 4’üncü Hava Üs Komutanlığında kurulan "Uçan Kuğular" timi, F-86 E Sabre uçaklarını kullanmış ve kuğu motifleriyle dikkat çekmiştir. On yıl boyunca faaliyet gösteren bu tim, 1964 yılında gerçekleştirdiği dokuzlu ve on ikili gösterilerle öne çıkmıştır.

Üçüncü Akrotim: Akrep

1957 yılı sonlarında Diyarbakır 8’inci Hava Üs Komutanlığında kurulan "Akrep" çağrı adlı tim, F-84 G uçaklarıyla 1959 yılına kadar hizmet vermiştir. Pakistan’daki uluslararası gösterilere de katılmış olan tim, kısa sürede tecrübeler edinmiştir.

Dördüncü Akrotim: Yarasalar

1964 yılında Merzifon 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığında kurulan "Yarasalar" akrotimi, siyah-beyaz boyalı F-86 E Sabre uçakları ile iki yıl süren faaliyetlerinde çeşitli çoklu formasyonlarda gösteriler düzenlemiştir.

 Beşinci Akrotim: Kartal / Coşkun

1966 yılında Bandırma 6’ncı Ana Jet Üs Komutanlığında kurulan tim, başlangıçta "Kartal" çağrı adını kullanmış; ancak 21 Mayıs 1971 tarihinde Hv. Plt. Ütğm. Coşkun Turan’ın şehit olması üzerine "Coşkun" adını almıştır. F-5 A Freedom Fighter uçakları ile hem Türkiye'de hem de İtalya'da gösteriler gerçekleştirmiştir.

Altıncı Akrotim: 1971 Merzifon Gösteri Timi

1971 yılında Malazgirt Zaferi'nin 900. yıl dönümünde düzenlenen kutlamalar için Merzifon 5’inci Ana Jet Üs Komutanlığında kurulan bu akrotim, yalnızca bu törene özel olarak yapılandırılmıştır. F-5A tipi uçaklar kullanılmıştır.

Yedinci Akrotim: Türk Yıldızları

1972-1992 yılları arasında sürekli bir akrotim yapısı oluşturulamamış; bu dönemde sadece törenlere özel kısa süreli hava gösterileri yapılmıştır. Ancak 1992 yılında 20’nci Hava Kuvvetleri Komutanı Orgeneral Halis Burhan’ın direktifiyle yeniden profesyonel bir tim oluşturma kararı alınmıştır. 3’üncü Ana Jet Üs 132’nci Filo Komutanlığı bünyesinde 11 Eylül 1992’de başlatılan çalışmalar, 25 Aralık 1992 tarihinde dört NF-5 uçağıyla eğitimlere başlanmasıyla somutlaşmıştır.

18 Haziran 1993’te Akıncı/Ankara’da ilk resmi gösterisini gerçekleştiren Türk Yıldızları, kısa sürede filo statüsüne yükselmiş ve “Dünyanın En Genç Süpersonik Akrotimi” unvanını kazanmıştır. Uçaklara yönelik tadilatlar ve boyama işlemleri 1994 yılında tamamlanmış, aynı yıl beşli ve altılı kol uçuşlarına başlanmıştır.

5 Ekim 1994 tarihinde Diyarbakır’da ve 29 Ekim Cumhuriyet Bayramı törenlerinde tanıtımı yapılan Türk Yıldızları, ilk yedi uçaklı gösterisini 20 Nisan 1995’te Distant Thunder-95 Tatbikatı kapsamında Eskişehir’de gerçekleştirmiştir.

2000’li yıllarda 100, 200, 300, 400 ve 500’üncü gösterilerine ulaşan Türk Yıldızları, 2018 itibarıyla yurt içinde 96 farklı yerleşimde 370, yurt dışında ise 24 ülkede 143 gösteri gerçekleştirmiştir. Gösteri formatları; Yüksek, Alçak ve Flat Gösteri Paketleri olarak sınıflandırılmış, uçuşlar sırasında pilotlar 3 feete kadar yakınlıkta manevra yapabilmektedir.

Gösterilerde kullanılan uçaklar 10 adet NF-5A 2000 ve 6 adet NF-5B 2000 tipi uçaklardır. Gösteri hızları 370 km/s ile 960 km/s arasındadır ve tüm manevralar manuel kontrolle, pilotların psikomotor yetenekleriyle icra edilmektedir.

^{Türk Yıldızları (TRT Haber)}

Türk Yıldızları’nın Özgünlüğü ve Uluslararası Etkisi

Türk Yıldızları, sekiz süpersonik savaş uçağıyla gösteri yapabilen dünyadaki ilk ve tek akrotimdir. 24 Ağustos 2001 tarihinde Azerbaycan'ın başkenti Bakü’de gerçekleştirdikleri ve bir milyondan fazla seyircinin katılım sağladığı gösteri, bu timin dünya çapında tanınırlığını artırmıştır. Ayrıca tim, Türkiye Cumhuriyeti’ni temsil eden tek resmî süpersonik akrotim niteliğini taşımaktadır.

Sembolizm: Çift Başlı Kartal Figürü

Türk Yıldızları’nın sembolizmi de tarihsel ve kültürel arka plana dayanmaktadır. Çift başlı kartal figürü, Orta Asya Türk inancında koruyucu ruhu, geçmiş ve geleceğe hâkimiyeti temsil eder. Bu figür, hem gücü hem de egemenliği sembolize ederken, Türk Hava Kuvvetleri tarafından da kurumsal bir motif olarak benimsenmiştir.

Türk Yıldızları ve NF-5 Uçakları: Teknik Dönüşüm ve Modernizasyon Süreci

NF-5 Uçaklarının Seçimi

Türk Hava Kuvvetlerinde 1987 yılından bu yana kullanılan NF-5 tipi uçaklar, uçuş sistemleri ve yüksek manevra kabiliyetleri sayesinde akrobasi görevleri için en uygun platformlardan biri olarak değerlendirilmiştir. Dünya havacılık literatürü incelendiğinde, F-5 uçağı dizaynının süpersonik jet uçuşlarına en uygun tasarım olarak nitelendirildiği görülmektedir. Bu bağlamda, Türk Yıldızları Akrotim Filo Komutanlığı'nın ana uçağı olarak NF-5 tercih edilmiştir.

Yapısal Tadilat ve Modernizasyon

Türk Yıldızları’na tahsis edilen uçaklar, Eskişehir 1’inci Hava İkmal Bakım Merkez Komutanlığınca Ağustos 1993’te başlatılan bir proje kapsamında kapsamlı bir modernizasyondan geçirilmiştir. Yapılan yapısal ve sistemsel tadilatlar şu şekildedir:

• Aerodinamik sürüklemeyi artıran chaff/flare dispanser üniteleri ile top namluları iptal edilerek bu bölgelere yapısal tadilat uygulanmıştır.
• Pilotlara kullanım ve görüş kolaylığı sağlamak amacıyla borda paneli yeniden tasarlanmıştır.
• Görüş alanının iyileştirilmesi için kokpitte yer alan aynalar, F-4 uçaklarında kullanılan aynalarla değiştirilmiş, ek olarak ilave bir ayna daha entegre edilmiştir.
• Gösteri uçuşlarında duman salınımını mümkün kılmak amacıyla, uçakların kanat uçlarındaki yakıt depoları boya tankına dönüştürülmüş; bu boya, hidrolik pompa vasıtasıyla egzoz bölümüne yönlendirilmiştir.
• Uçakların dış yüzeyi özel gösteri amaçlı boyanarak günümüzdeki görünümüne kavuşturulmuştur.

Bu kapsamda Türk Yıldızları’na tahsis edilen dokuz adet NF-5A ve bir adet NF-5B uçağında gerçekleştirilen tadilat ve değişiklikler Temmuz 1994’te tamamlanarak birliğe teslim edilmiştir. Tüm bu yenilikler, akrobasi görevlerinin daha güvenli ve etkileyici şekilde icra edilmesini sağlamıştır.

Teknolojik Gelişmeler ve VTR Sistemi

2000 yılında, gösteri uçuşları sonrası performans analizlerinin daha etkin şekilde yapılabilmesi amacıyla uçaklara üç eksenli VTR (kamera kayıt sistemi) entegre edilmiştir. Bu sistem sayesinde uçuşlar detaylı biçimde kayıt altına alınmakta, pilot eğitimleri ve görev analizleri için önemli bir kaynak oluşturmaktadır.

2010 yılı itibarıyla Türk Yıldızları, modernize edilmiş NF-5 2000 uçakları ile gösterilerini gerçekleştirmeye başlamıştır. Hâlihazırda filoda görev yapan uçak sayısı “10” adet NF-5A 2000 ve “6” adet NF-5B 2000 şeklindedir.

NF-5 Uçağının Teknik Özellikleri

Mevcut Kadro (2024 İtibarıyla)

• Tim Lideri: Hv.Plt.Bnb. Hasan Kocabaş
• Sağ İç Kanat: Hv.Plt.Bnb. Alim Kocaman
• Takip: Hv.Plt.Bnb. Mehmet Balta
• Solo Lider ve Filo Komutanı: Hv.Plt.Bnb. Kürşat Kömür
• Solo Numara: Hv.Plt.Bnb. Gökhan Esen
• İç Kanat Eğitim Pilotları: Hv.Plt.Bnb. Şükrü Gümüş, Hv.Plt.Bnb. SamiYalçın, Hv.Plt.Yzb. Mehmet Kılıç
• Basın ve Halkla İlişkiler Subayı / Anlatıcı: Hv.Mu.Ütğm. Fatih Sağlam
• Filo Yer ve Bakım Personeli:
• Hv.Hrk.Asb.Kd.Bçvş. İbrahim Çetinkaya
• Hv.Hrk.Asb.Kd.Bçvş. Şahin Demirci
• Hv.Per.Asb.Kd.Bçvş. İbrahim Genç
• Hv.Uçk.Bkm.Asb.Kd.Üçvş. Nejdet Adak
• Hv.Hrk.Asb.Kd.Çvş. Ramazan Göz

Şehitlerimiz

Hv. Plt. Yzb. Ümit Özer (13 Mart 2012)

Hava Pilot Yüzbaşı Ümit Özer, 2002 yılında Hava Harp Okulu’ndan mezun olduktan sonra, 2002–2004 yılları arasında 2’nci Ana Jet Üs Komutanlığı’nda pilotaj eğitimini tamamlamıştır. Sonrasında 3’üncü Ana Jet Üs Komutanlığı’na F-5 eğitim pilotu olarak atanmış, 2005–2011 yılları arasında 133’üncü Filo Komutanlığı’nda av-önleme pilotu olarak görev yapmıştır. 2011 yılında ise Türk Yıldızları timine katılmıştır.

Türk Silahlı Kuvvetlerini ve Hava Kuvvetlerimizi temsil eden Ümit Özer, görev esnasında yaşanan bir elim kazada şehit olmuştur.

Hv. Plt. Yzb. Burak Gençcelep (7 Nisan 2021)

Hava Pilot Yüzbaşı Burak Gençcelep, 2007 yılında Hava Harp Okulu’ndan mezuniyetinin ardından, 2007–2009 yılları arasında 2’nci Ana Jet Üs Komutanlığı’nda pilotaj eğitimini tamamlamıştır. Meslekî kariyerine sırasıyla 1’inci, 3’üncü ve yeniden 2’nci Ana Jet Üs Komutanlıklarında devam etmiş; 2020 yılında ise Türk Yıldızları timine katılmıştır. Burak Gençcelep, yürüttüğü bir uçuş esnasında meydana gelen kaza sonucu şehitlik mertebesine ulaşmıştır.