Ebru Sanatı

Ebru, kitre adı verilen yoğunlaştırılmış su üzerine serpilen doğal boyaların meydana getirdiği desenlerin, özel tekniklerle kâğıda geçirilmesiyle oluşan geleneksel bir süsleme sanatıdır. Türk süsleme sanatları içinde yer alır ve özellikle Osmanlı döneminde yaygın olarak kullanılmıştır.

Tarihçe:

Ebru sanatının kökeni kesin olarak bilinmemektedir. Çin’de "liu sha shien", Japonya’da "suminagashi" adıyla benzer tekniklerin kullanıldığı bilinmektedir. Ebru, Çağatay Türkçesi’nde "ebre" olarak adlandırılmıştır. Bu sanat, önce İran’a, ardından Osmanlı’ya geçmiştir. Farsça "ebri" (bulut gibi) kelimesiyle ilişkilidir. Türkçeye "ebrû" olarak geçmiştir.

Ebru, XVI. yüzyılda Hindistan’da Mîr Muhammed Tâhir tarafından uygulanmış, sonrasında İran ve Osmanlı coğrafyasına ulaşmıştır. Batı ülkelerine "Türk Kâğıdı" (Turkish Paper) adıyla tanıtılmıştır. Almanya, Fransa ve İtalya’da "mermer kâğıdı" olarak da bilinmektedir. XVII. yüzyıldan itibaren Avrupa’da da ebru örneklerine rastlanır.

Malzemeler:

Kitre: Geven bitkisinden elde edilir. Suya kıvam kazandırır.
Boyalar: Doğal toprak boyalar kullanılır. Su içinde çözünmeyen özellikte olup, saf suyla karıştırıldığında dibe çöker. Kullanılmadan önce öd ile karıştırılır.
Öd: Sığır ödü tercih edilir. Boyaların su yüzeyinde dağılmasını ve yapışmasını sağlar.
Fırça: Gül dalından ve at kılından yapılan fırçalar kullanılır.
Tekne: Boya ve kitreli suyun konulduğu, genellikle dikdörtgen ve metalden yapılmış kap.
Biz: Uçları sivri çubuklardır. Desen oluşturmak için kullanılır.
Tarak: Ebruda düzenli çizgiler yapmak amacıyla kullanılır.

^{Ebru Sanatı Malzemeleri (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Yapım Aşamaları:

Kitreli su hazırlanarak tekneye dökülür.
Öd ile karıştırılmış boyalar fırça yardımıyla su yüzeyine serpilir.
Desen oluşturmak için biz veya tarak kullanılır.
Kâğıt dikkatlice yüzeye yerleştirilir.
Kısa süre sonra kâğıt yüzeyden alınır ve kurutulur.

^{Ebru Sanatı 3. Yapım Aşaması (Yapay zeka ile oluşturulmuştur.)}

Desen Türleri:

Battal Ebru: En eski ve basit desen türüdür. Tekneye atılan boyalar karıştırılmadan kâğıda geçirilir. Çakıl taşı görünümündedir. Batı’da "Türk Taşı" olarak bilinir.
Gel-Git Ebru: Battal ebru üzerine biz yardımıyla yukarıdan aşağıya veya sağdan sola çizgiler çekilerek elde edilir.
Şal Ebru: Gel-git ebrusunun çapraz çizilmesiyle elde edilir.
Taraklı Ebru: Battal veya gel-git desenlerinin tarak yardımıyla çizilmesiyle oluşur.
Bülbül Yuvası Ebru: Herhangi bir desenin üzerine spiral (sarmal) çizgiler eklenerek yapılır.
Hafif Ebru: Silik ve açık tonlu renklerle yapılan desen türüdür. Genellikle yazı zemininde kullanılır.
Somaki Ebru: Mermer veya granit görünümündedir. Son boya olarak öd oranı yüksek boya kullanılır.
Kumlu-Kılçıklı Ebru: Teknedeki kitreli suyun kirlenmesi sonucu oluşan ve boyaların kumlu görünüm aldığı desendir. Lahor Çividi ile de kumlu desenler elde edilebilir.
Hatip Ebrusu: Hafif bir desen üzerine, iç içe renkli boya damlaları konur. Bu halkalar tel yardımıyla şekillendirilir. "Çarkıfelek", "yürek" gibi biçimler ortaya çıkar. Ayasofya Hatibi Mehmet Efendi tarafından geliştirilmiştir.
Çiçekli Ebru (Necmeddin Ebrusu): Hafif bir zemin üzerine boya damlatılarak lale, gül, sümbül, karanfil gibi çiçek desenleri oluşturulur. Necmeddin Okyay tarafından geliştirilmiştir.