2025 BRICS Zirvesi, Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde 6-7 Temmuz 2025 tarihlerinde düzenlenen, gelişmekte olan ülkelerden oluşan BRICS bloğunun 17. yıllık zirvesidir. Zirve, çok taraflı küresel yönetişim reformu, ticaret savaşları, iklim değişikliği, Gazze ve İran’daki çatışmalar gibi küresel gündem konularının tartışıldığı bir platform olmuştur.
2025 BRICS Zirvesi, 6 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)
Genel Bilgiler
17. BRICS Liderler Zirvesi, 6-7 Temmuz 2025 tarihlerinde Brezilya'nın Rio de Janeiro kentinde düzenlenmiştir. Zirvenin toplantıları, şehrin simge mekânlarından olan Modern Sanatlar Müzesi'nde gerçekleştirilmiştir. Zirve hâlen devam etmektedir. 2025 yılı BRICS dönem başkanlığı Brezilya tarafından yürütülmektedir. Zirvenin ev sahipliğini üstlenen Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, toplantıların açılış konuşmasını yapmıştır.
2025 BRICS Zirvesi, 6 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)
Katılımcılar ve Temsil Düzeyleri
BRICS Zirvesi’ne ev sahibi olan Brezilya, devlet başkanı düzeyinde katılmıştır. Rusya, devlet başkanının çevrim içi katılımı ve dışişleri bakanının fiziki temsiliyetiyle yer almıştır. Hindistan ve Güney Afrika devlet başkanı seviyesinde katılım sağlamıştır. Çin Devlet Başkanı, program çakışması nedeniyle zirveye katılmamış, ülkesini başbakan temsil etmiştir. 2024 yılında BRICS’e katılan Endonezya, zirvede ilk kez tam üye olarak yer almıştır. İran ise devlet başkanı düzeyinde temsil edilmemiş, dışişleri bakanı düzeyinde katılım göstermiştir. Diğer yeni üyeler, devlet başkanı veya bakan düzeyinde temsil edilmiştir.
Partner ülkeler ve davetliler arasında Belarus, Küba, Vietnam gibi ülkeler partner; Türkiye, Azerbaycan, Filistin, Kenya, Kolombiya, Meksika, Şili ve Uruguay ise davetli ülke statüsünde yer almıştır. Türkiye’yi dışişleri bakanı Hakan Fidan temsil etmiştir.
Çin Devlet Başkanı’nın yokluğu program çakışması nedeniyle gerçekleşmiş; Rusya Devlet Başkanı ise Uluslararası Ceza Mahkemesi tarafından hakkında çıkarılan tutuklama emri nedeniyle fiziki katılım sağlamamış, çevrim içi olarak yer almıştır. İran Cumhurbaşkanı da ülkesindeki güvenlik durumu nedeniyle zirvede bulunmamıştır.
2025 BRICS Zirvesi katılımcı devlet başkanları, 6 Temmuz 2025 - (Anadolu Ajansı)
Zirve Gündemi
2025 BRICS Zirvesi'nin gündemi, çok taraflı küresel yönetişim reformu, küresel ticaret sistemindeki tek taraflı uygulamalar, bölgesel çatışmalar ve sürdürülebilir kalkınma konularına odaklanmıştır. Zirvenin ana tartışma konularından biri, mevcut küresel düzenin gelişmekte olan ülkeler lehine yeniden şekillendirilmesi ve Batı merkezli uluslararası kurumların reforme edilmesi gerekliliği olmuştur.
Brezilya Devlet Başkanı Luiz Inácio Lula da Silva, BRICS’i Soğuk Savaş dönemindeki Bağlantısızlar Hareketi’nin çağdaş bir mirasçısı olarak tanımlamış ve küresel yönetişimde yeni bir çok kutuplu düzen çağrısı yapmıştır. Çin Başbakanı Li Qiang da BRICS’in küresel yönetişim reformunun öncüsü olması gerektiğini savunmuştur.
Gazze Şeridi'nde devam eden İsrail saldırıları ve İran’a yönelik askerî operasyonlar, zirvenin bir diğer ana gündemini oluşturmuştur. Lula, İsrail’in Gazze’de yürüttüğü askerî operasyonları "soykırım" olarak nitelendirmiş; BRICS liderleri ise Gazze’de kalıcı ve koşulsuz ateşkes çağrısında bulunmuş ve İsrail’in Gazze ve işgal altındaki tüm Filistin topraklarından çekilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Ayrıca İran’a yönelik saldırılar uluslararası hukuka aykırı bulunarak kınanmış, Suriye’nin egemenliğine ve toprak bütünlüğüne vurgu yapılmıştır.
İklim değişikliği gündeminde ise gelişmiş ülkelerin gelişmekte olan ülkelere iklim finansmanı sağlama sorumluluğuna dikkat çekilmiş; fosil yakıtların gelişmekte olan ekonomilerde hâlen önemli bir rol oynadığı ifade edilmiştir. Brezilya’nın önerdiği Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu’nun kurulması yönündeki girişim desteklenmiş ve Çin ile Birleşik Arap Emirlikleri bu fona yatırım yapacaklarını bildirmiştir. Bunun yanında Avrupa Birliği’nin karbon sınır vergisi ve ormansızlaşma karşıtı yasaları gibi yeni ticaret düzenlemeleri, ayrımcı ve korumacı tedbirler olarak eleştirilmiştir.
Zirvede ekonomik ve finansal iş birliği başlıklarında dolar bağımlılığını azaltma, alternatif ödeme sistemleri oluşturma ve Yeni Kalkınma Bankası bünyesinde BRICS Çok Taraflı Teminat İnisiyatifi başlatılması kararlaştırılmıştır. Yapay zekâ teknolojilerinin gelişiminde adil ve etik kurallar belirlenmesi gerektiği vurgulanmış; veri güvenliği, adil erişim ve dijital eşitsizliklerin önlenmesi gerekliliği dile getirilmiştir.
Küresel sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi, pandemilere karşı daha hazırlıklı olunması ve gelişmekte olan ülkelerde sağlık altyapısının desteklenmesi gibi konular da gündeme alınmıştır. Zirvede görüşülen tüm bu başlıkların, BRICS’in gelişmekte olan ülkeler arasındaki iş birliğini artırma ve küresel sistemde daha adil bir denge kurma hedefi doğrultusunda ele alındığı belirtilmiştir.
ABD Başkanı Donald Trump’ın BRICS’e Yönelik Tarife Tehdidi
2025 BRICS Zirvesi sırasında ABD Başkanı Donald Trump, BRICS bloğunun “anti-Amerikan politikalarını” benimseyen ülkeler dahil olmak üzere, bu politikalarla iş birliği yapan tüm ülkelere yönelik %10 oranında ek gümrük tarifesi uygulayacağını duyurmuştur. Trump, bu kararı sosyal medya üzerinden açıklamış ve uygulamada hiçbir istisna olmayacağını belirtmiştir. ABD yönetimi tarafından ülkelerle yürütülen ticaret müzakerelerine 9 Temmuz 2025 tarihine kadar süre tanınmış, bu tarihe kadar anlaşma sağlanamayan ülkeler için tarifelerin 1 Ağustos 2025’te yürürlüğe gireceği bildirilmiştir.
Trump yönetimi, BRICS’in ABD çıkarlarına karşı ekonomik ve siyasi hamlelerde bulunduğu gerekçesiyle bu tarifeleri küresel ticaret politikasının bir aracı olarak devreye sokmuştur. Bu tehdit, BRICS liderlerinin ortak bildirisinde isim verilmeden eleştirilmiş; tek taraflı ticaret önlemleri ve tarifelerin küresel ticaret düzenini tehdit ettiği vurgulanmıştır. BRICS ülkeleri, bu tür uygulamaların uluslararası ticaret kurallarına aykırı olduğunu savunmuştur.
Ortak Bildiriler ve Kararlar
BRICS liderleri, Gazze Şeridi'nin Filistin’in ayrılmaz bir parçası olduğunu belirtmiş ve İsrail'in Gazze ile işgal altındaki tüm Filistin topraklarından tamamen çekilmesi çağrısında bulunmuştur. Ortak bildiride, Gazze’de kalıcı ve koşulsuz bir ateşkesin sağlanması istenmiştir. Ayrıca İsrail’in Suriye topraklarının bir kısmını işgalinin sona erdirilmesi ve bölgedeki askerî güçlerini çekmesi talep edilmiştir.
Ortak bildiride, İran’a yönelik 13 Haziran 2025’ten itibaren düzenlenen askerî saldırılar, uluslararası hukuka aykırı bulunmuş ve Birleşmiş Milletler Şartı’nın ihlal edildiği ifade edilmiştir. Suriye’nin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine vurgu yapılmış, barışçıl ve kapsayıcı bir siyasi sürecin desteklendiği belirtilmiştir.
Sudan’da derinleşen insani kriz nedeniyle acil, sürekli ve kesintisiz insani yardım sağlanması çağrısı yapılmıştır. Haiti’de ise güvenlik durumunun iyileştirilmesi, çetelerin etkisiz hâle getirilmesi ve uzun vadeli kalkınma çabalarının desteklenmesi gerektiği ifade edilmiştir.
BRICS ortak bildirisi, ABD'nin uyguladığı tek taraflı gümrük tarifeleri ve ticaret dışı önlemleri küresel ticaret sistemi için tehdit olarak nitelendirmiştir. Bu tür uygulamaların küresel tedarik zincirlerini bozduğu ve ekonomik eşitsizlikleri artırdığı belirtilmiştir. BRICS ülkeleri kurallara dayalı, adil, açık ve kapsayıcı bir çok taraflı ticaret sistemine desteklerini yinelemiştir.
Ortak bildiride, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin reforme edilmesi gerektiği vurgulanmıştır ancak hangi ülkelerin daimi üye olacağı konusunda bir uzlaşı sağlanamamıştır. Çin ve Rusya, Brezilya ve Hindistan'ın daimi üyeliğini desteklerken, diğer üyelerden bu yönde açık bir destek gelmemiştir.
BRICS, Yeni Kalkınma Bankası bünyesinde “BRICS Çok Taraflı Teminat İnisiyatifi” adlı bir pilot program başlatma kararı almıştır. Bu girişim ile üye ülkelerdeki finansman maliyetlerinin düşürülmesi ve yatırım ortamının geliştirilmesi amaçlanmıştır.
Brezilya tarafından önerilen Tropikal Ormanlar Sonsuza Dek Fonu’nun desteklendiği belirtilmiştir. Çin ve Birleşik Arap Emirlikleri bu fona yatırım yapacaklarını açıklamıştır. Ayrıca gelişmiş ülkelerden, gelişmekte olan ülkelerin iklim değişikliğiyle mücadelesine finansman sağlanması talep edilmiştir. BRICS, Avrupa’nın karbon sınır vergileri gibi uygulamalarını korumacı ve ayrımcı önlemler olarak değerlendirmiştir.
