Acıpayam Kavunu, Türkiye’nin Denizli iline bağlı Acıpayam ilçesinde uzun yıllardır yetiştirilen, lifsiz yapısı, yüksek sululuğu ve tatlı aromasıyla ayırt edici özellikler taşıyan yerel bir kavun çeşididir. 29 Eylül 2025 tarihinde mahreç işaretiyle tescillenmiş olan bu ürün, bölgenin tarımsal kimliğinde köklü bir yere sahiptir.

Ürün Nitelikleri

Acıpayam Kavunu, oval şekilli ve dilimsiz meyve yapısıyla tanınır. Olgunlaşmamışken yeşil, olgunlaştığında sarı renge dönüşen kabuğu, boyuna girinti ve çıkıntılarla bezelidir. Meyve ağırlığı 4–6 kg arasında değişirkendir. Çapı 17–21 cm, boyu ise 28–35 cm arasında ölçülür. Kabuk kalınlığı 0,9–1,3 cm, et kalınlığı ise 6,5–8 cm’dir. Lif içermeyen ve oldukça sulu olan meyve, %9,45–11,40 arası Briks değeriyle tatlılık açısından dikkat çeker.

Tohumları oval-elips formda, açık ve koyu sarı renktedir; bir gramda 30–50 adet bulunur ve 5–8 yıl canlılığını koruyabilir. Bitki yapısı kuvvetli, 3–4 ana dallı gelişim gösterir. Yaprakları 5 loblu, kenarları dişlidir; genç yapraklar bol girintili, yaşlı yapraklar parlak yeşil üst yüzeyli ve mat yeşil alt yüzeylidir. Çiçek yapısı monoiktir ve her boğumda bir çiçek bulunur; ilk çiçekler erkek, dişi çiçekler ise 7–9. boğumdan sonra oluşur.

Üretim Yöntemi

Acıpayam Kavunu üretimi, doğrudan tohum ekimiyle ya da viyollerde yetiştirilen fidelerin dikimiyle gerçekleştirilir. Bölgedeki su kaynaklarının sınırlılığı nedeniyle doğrudan tohum ekimi yaygındır. Tohumlar nisan sonu–mayıs başında mibzerle ya da ocak usulü ekilir. Fideler ise mart sonu–nisan başında viyollere ekilir, 40–45 gün sonra tarlaya dikilir.

Toprak hazırlığı, kasım ayında derin sürümle başlar; baharda yüzeysel işleme ve taban gübrelemesiyle devam eder. Bakım sürecinde seyreltme çapası, sıra arası işleme ve kol atma dönemine kadar çapalama yapılır. Sulama, damla yöntemiyle meyve tutumundan irileşme dönemine kadar sürer; susuz yetiştiricilikte aroma daha belirgin hâle gelir.

Zirai mücadelede kavun sineği gibi zararlılara karşı entegre yöntemler önerilir. Münavebe uygulamasıyla aynı tarlada en az iki yıl ara verilerek üretim yapılması tavsiye edilir. Ön bitki olarak kışlık sebzeler ve tarla bitkileri tercih edilir.

Hasat ve Depolama

Hasat, ağustos ayının ikinci yarısında başlar ve genellikle 2–3 seferde tamamlanır. Bitki başına ortalama 7–8 kg verim alınır; dekardan yaklaşık 6–7 ton ürün elde edilir. Taze tüketimin yanı sıra, askıya alınarak ocak ayının ortasına kadar muhafaza edilebilir.

Coğrafi Bağ ve Denetim

Acıpayam Kavunu, yalnızca Acıpayam ilçesi sınırlarında üretilebilir. Tohumlar üreticiler tarafından kendi yetiştirdikleri meyvelerden elde edilir; bu durum ürünün coğrafi sınırla olan ün bağını pekiştirir. Denetim, Acıpayam Kaymakamlığı koordinatörlüğünde yılda en az bir kez yapılır. Üretim metoduna uygunluk, fiziksel ve duyusal özellikler ile mahreç işareti kullanım biçimi kontrol edilir.