Adapazarı dartılı keşkek, Sakarya mutfağında düğün, bayram ve diğer özel günlerde pişirilerek konuklara ikram edilen geleneksel bir yemektir. Türkiye’nin farklı bölgelerinde çeşitli varyasyonlarla yapılan keşkek yemeği, Sakarya yöresinde dartı adı verilen özel bir yağla hazırlanması bakımından özgün bir nitelik taşır. Tavuk eti, aşurelik buğday ve kırmızı biberli dartı sosu ile hazırlanan bu yemek, kırsal kesimlerde cemiyet yemekleri içinde önemli bir yer tutar. Üretim yönteminden kullanılan malzemelere kadar belirgin özellikler gösteren bu keşkek türü, 2013 yılında coğrafi işaret alarak tescillenmiştir.
Ayırt Edici Özellikler
Adapazarı dartılı keşkek, tavuk eti kullanılarak hazırlanması ve servis aşamasında dartı ile tamamlanmasıyla Sakarya yöresine özgü bir nitelik taşır. Dartı, sütün bekletilmesiyle oluşan yağlı tabakanın hafif ateşte kavrulmasıyla elde edilen bir sostur. Ürün ayrıca tahta kaşıkla dövülerek buğday ve etin birbirine yedirilmesiyle lapa kıvamına ulaşır. Kuzey bölgelerde üzerine doğrudan dartı dökülürken, güney kesimlerde kırmızı tereyağlı sos ile sunulur.
Adapazarı Dartılı Keşkek(Türk Patent ve Marka Kurumu)
Üretim Metodu
Malzemeler
Adapazarı dartılı keşkeğin yapımında kullanılan temel malzemeler şunlardır:
- 6–7 litre süt
- 1 adet bütün tavuk
- ½ kg aşurelik buğday
- 1 baş orta boy soğan
- ½ tatlı kaşığı tuz
- 2 yemek kaşığı tereyağı
- Çay kaşığının ucu ile karabiber
- Çay kaşığının ucu ile kırmızıbiber
Dartı Hazırlığı
Süt, kaynatılmadan önce 1,5 ila 3 saat bekletilir. Üzerinde oluşan yağlı tabaka bir tencerede biriktirilir ve düşük ateşte kırmızımsı renk alana kadar pişirilir. Yüzeyde gözenekler oluştuğunda ocaktan alınır ve soğutularak donmaya bırakılır. Üstte yağlı, altta tortulu iki katman oluşur. Bu ürün dartı olarak adlandırılır ve keşkek için temel sosu oluşturur.
Keşkek Hazırlığı
Aşurelik buğday bir gün önceden yıkanarak ıslatılır. Ertesi gün tavuk, su içinde yaklaşık 1,5 saat haşlanır. Tavuk suyuna buğday eklenir ve kısık ateşte pişirilir. Buğday yumuşadığında didiklenen tavuk etleri eklenir. Karışım sürekli karıştırılarak tahta kaşıkla dövülür. Tüm malzemeler özdeşleştikten sonra ocaktan alınır.
Tereyağı başka bir kapta eritilir, içine dartı, kırmızı biber ve karabiber ilave edilerek sos hazırlanır. Bu sos pişmiş keşkek üzerine dökülerek sıcak servis edilir.
Coğrafi İşaret
Adapazarı dartılı keşkek, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası tarafından yapılan başvuru sonucunda, Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından 8 Ocak 2013 tarihinde mahreç işareti türünde coğrafi işaret olarak tescil edilmiştir. Ürünün tescil numarası 168 olup; tescil, ürünün geleneksel üretim yöntemi ve Sakarya yöresi ile olan ün bağı esas alınarak gerçekleştirilmiştir. Coğrafi işaret belgesinde belirtilen şekilde, Adapazarı dartılı keşkeğin tüm üretim aşamalarının Sakarya ili sınırları içinde gerçekleştirilmesi zorunludur.
Denetim
Ürünün denetimi, Sakarya Ticaret ve Sanayi Odasının koordinatörlüğünde yürütülmektedir. Denetim komisyonu; Sakarya İl Tarım ve Orman Müdürlüğü, Sakarya Uygulamalı Bilimler Üniversitesi Turizm Fakültesi Gastronomi ve Mutfak Sanatları Bölümü ve Sakarya Ticaret ve Sanayi Odası temsilcilerinden oluşur. Denetimler yılda en az bir kez düzenli olarak, ayrıca şikâyet durumlarında gerçekleştirilir. Denetim sırasında kullanılan malzemelerin uygunluğu, üretim aşamaları ve coğrafi işaretin doğru kullanımı değerlendirilir.
