Aghion-Howitt Büyüme Modeli, ekonomi literatüründe özellikle teknoloji ve yeniliklerin ekonomik büyüme üzerindeki etkisini vurgulayan bir modeldir. 1992 yılında Philippe Aghion ve Peter Howitt tarafından geliştirilmiş olan bu model, yenilikçi girişimlerin ve teknolojik gelişmelerin büyüme süreçlerine olan katkısını incelemektedir. Model, endojen büyüme teorileri kapsamında yer alır, yani büyümenin sadece dışsal faktörlere değil, aynı zamanda içsel faktörlere, özellikle de yenilik yapma kabiliyetine dayandığını savunur.
Aghion-Howitt Modelinin Temel Özellikleri
Teknolojik İlerleme ve Yenilikçilik
Modelin temelinde, teknolojik ilerleme ve yenilik yer alır. Aghion-Howitt modeline göre ekonomik büyüme, büyük ölçüde yeni teknolojilerin ve yeniliklerin ekonomiye entegrasyonu ile sağlanır. Bu yenilikler, özellikle yaratıcı yıkım (creative destruction) fikrini içerir. Yani, yeni teknolojiler eski teknolojileri devre dışı bırakır ve bu süreç, ekonomiyi sürekli olarak dönüştürür.
Yararlı Yıkım (Creative Destruction)
Bu modelin en önemli özelliklerinden biri, yaratıcı yıkım kavramıdır. Yaratıcı yıkım, Joseph Schumpeter'ın teorilerinden türetilmiştir ve bu kavram, yenilikçi teknolojilerin eskisini yok etme sürecini ifade eder. Aghion ve Howitt'e göre, yeniliklerin ortaya çıkması, mevcut teknolojilerin veya üretim süreçlerinin yerini almasını gerektirir. Bu yıkıcı süreç, hem ekonomik büyüme hem de uzun vadeli kalkınma için faydalıdır.
Rekabetin ve Yeniliğin Rolü
Aghion-Howitt modelinde, rekabet ve yenilik arasında önemli bir ilişki vardır. Şirketler, daha fazla kar elde edebilmek için yenilik yapma yarışına girer. Bu yarış, daha verimli ve daha uygun maliyetli üretim yöntemlerinin gelişmesini sağlar. Yenilikçilik, pazar yapısının ve rekabetin bir sonucu olarak ortaya çıkar. Yeni teknolojiler geliştiren firmalar, daha önceki firmaları pazar dışına itebilir veya onların piyasadaki payını azaltabilir.
Gelişen Sektörler ve İleri Teknoloji
Modelde teknolojik ilerlemenin belirli sektörlerde yoğunlaştığı ve bu sektörlerin ekonomik büyüme için kritik öneme sahip olduğu vurgulanır. Özellikle yüksek teknoloji sektörü, yeni teknolojilerin geliştirilmesi ve eski teknolojilerin aşılması noktasında önemli bir rol oynar.
İçsel Büyüme ve Verimlilik Artışı
Aghion-Howitt Büyüme Modeli, endojen büyüme anlayışını benimser, yani büyüme ekonominin iç dinamiklerinden, özellikle de teknolojik gelişmelerden kaynaklanır. Modelde, büyüme yalnızca dışsal faktörlerle (örneğin sermaye birikimi) değil, yenilikçi faaliyetlerle de şekillenir.
Aghion-Howitt Modelinin Matematiksel Temelleri
Modelde, yenilikçi faaliyetlerin ekonomik büyümeye etkisi matematiksel denklemlerle açıklanır. Temel denklemlerde:
- Yenilikçi yatırım: Şirketlerin yaptığı araştırma ve geliştirme (Ar-Ge) yatırımları ekonomik büyümenin temel kaynağıdır.
- Yenilik oranı: Yeni teknolojilerin ortaya çıkma hızı, bu teknolojilere olan talep ve pazarın yeniliklere karşı duyarlılığına bağlıdır.
- Teknolojik ilerleme: Bu, üretim fonksiyonunda bir kayma yaratır ve büyümeye katkıda bulunur.
Modelde, yeniliklerin oluşturduğu rekabet ortamı, büyüme hızını belirler. Yenilik yapmak, yeni teknolojilerin bulunması ve bunların ekonomiye adapte edilmesi süreciyle ilişkilidir.
Modelin Başlıca Varsayımları
- Yenilik yapma motivasyonu: Firmalar, daha yüksek kâr elde etmek amacıyla yenilik yaparlar. Bu motivasyon, ekonomik büyümenin temel dinamiğidir.
- Teknolojik değişim sürekli ve dinamik: Teknoloji, sürekli gelişir ve bu değişiklikler ekonomik büyümenin temel itici gücüdür.
- Rekabetçi piyasa yapıları: Firmalar arasındaki rekabet, yeniliklerin hızını artırır ve ekonominin büyümesine katkı sağlar.
- Yatırım ve Ar-Ge harcamaları: Yeniliklerin ve teknolojik ilerlemenin gerçekleşmesi için araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yapılan yatırımlar kritik öneme sahiptir.
Aghion-Howitt Modelinin İktisadi Etkileri
Büyüme ve Teknoloji İlişkisi
Model, ekonominin büyümesinin yalnızca sermaye ve iş gücü ile değil, aynı zamanda teknolojik yeniliklerle sağlanabileceğini öne sürer. Yeni teknolojiler, üretim süreçlerini iyileştirir, verimliliği artırır ve ekonomiyi büyütür.
Gelir Dağılımı ve İnovasyon
Aghion-Howitt modelinde, yenilikçi firmalar genellikle büyük şirketlerdir ve bu firmalar daha fazla kâr elde ederken, küçük firmalar pazarın dışında kalabilir. Bu, gelir dağılımında eşitsizliklere yol açabilir. Ancak, yeniliklerin toplum genelinde yayılması uzun vadede bu eşitsizliği dengeleyebilir.
Politika Önerileri
Model, hükümetlerin Ar-Ge yatırımlarını destekleyici politikalar benimsemesini önerir. Ayrıca, yenilikçilik ve teknolojik ilerlemenin desteklenmesi için teşvikler sunulması gerektiğini savunur. Bu, devletin araştırma ve geliştirme faaliyetlerine yönelik fonlar sağlamasını, vergi indirimleri sunmasını veya yenilikçi firmaları desteklemesini içerebilir.
Modelin Eleştirileri
- Yüksek Rekabetin Olumsuz Etkileri: Aghion-Howitt modelinin eleştirilen yönlerinden biri, aşırı rekabetin bazı firmalar için olumsuz sonuçlar doğurabilmesidir. Sürekli yenilik yapmak zorunda olan firmalar, pazar paylarını kaybedebilir veya iflas edebilirler.
- Eşitsizlik: Teknolojik ilerleme büyük ölçüde büyük firmalar tarafından yönlendirildiği için, küçük işletmeler ve düşük gelirli bireyler bu ilerlemeden yeterince fayda sağlamayabilirler.
